Z roku na rok w społeczeństwie rośnie świadomość odnośnie żywienia. Ludzie coraz bardziej rozumieją, jak wielką rolę w profilaktyce chorób cywilizacyjnych odgrywa zbilansowana dieta, dlatego szukają planów żywieniowych, które pasują do ich stylu życia oraz preferencji smakowych. Jak się okazuje, dobrze dobrany jadłospis może również wspomóc leczenie niektórych schorzeń, takich jak zespół jelita drażliwego, cukrzyca czy zespół policystycznych jajników (PCOS).
Dieta GAPS to sposób żywienia, który ma zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Opiera się na założeniu, że kondycja całego organizmu jest ściśle powiązana ze zdrowiem jelit. Sprawdź, na czym polega dieta GAPS, jakie produkty należy wyeliminować, i dowiedz się, czy faktycznie jest korzystna dla zdrowia jelit oraz równowagi psychicznej człowieka.
Zespół psychologiczno-jelitowy GAPS – idea i założenia
Zespół psychologiczno-jelitowy GAPS to koncepcja rozwinięta przez rosyjską neurolożkę i dietetyczkę, dr Nataszę Campbell-McBride. GAPS, czyli "gut and psychology syndrome" (zespół psychologiczno-jelitowy), opiera się na powiązaniu stanu zdrowia jelit z funkcjonowaniem mózgu oraz zdrowiem psychicznym. Dieta GAPS została opracowana z myślą o leczeniu syna lekarki, u którego zdiagnozowano autyzm.
GAPS obejmuje choroby, wynikające ze złej kondycji mikrobiomu jelitowego. Są to m.in. celiakia, cukrzyca typu I, choroba Hashimoto, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, stwardnienie rozsiane i wiele innych. Autorka terminu GAPS zalicza do tej grupy także inne dolegliwości, takie jak alergie, nietolerancje pokarmowe, czy astmę.
Natasza Campbell-McBride uważa, że ten sposób żywienia może wspierać funkcjonowanie organizmu u osób z autyzmem, ADHD, czy schizofrenią. Swoje obserwacje opisała w książce „Zespół psychologiczno jelitowy – naturalne metody leczenia autyzmu, ADHD, dysleksji, dyspraksji, depresji i schizofrenii”, wydanej w 2004 r.
Według tej koncepcji, problemy zdrowotne takie jak autyzm, ADHD, depresja czy nadpobudliwość emocjonalna mogą mieć swoje korzenie w zaburzeniach flory bakteryjnej jelit. Twórcy jadłospisu GAPS wysnuli hipotezę, która wiąże tego rodzaju problemy z nieszczelnością jelit. W jej wyniku, do krwi mają przedostawać się bakterie i szkodliwe substancje, niekorzystnie wpływające na rozwój oraz pracę mózgu.
Terapia oparta na założeniach GAPS koncentruje się więc na poprawie stanu zdrowia jelit poprzez odpowiednią dietę, suplementację oraz eliminację potencjalnie szkodliwych czynników środowiskowych, co ma prowadzić do polepszenia zdrowia psychicznego i fizycznego.
Warto wiedzieć, że dieta GAPS to modyfikacja jadłospisu SCD (specific carbohydrate diet — dieta specyficznych węglowodanów), stosowanego głównie jako terapia wspomagająca leczenie chorób jelit.
Dieta na zdrowe jelita – co jeść, a czego unikać w diecie GAPS?
Dieta GAPS jest bardzo restrykcyjna — eliminuje się wiele produktów spożywczych, co może skutkować niedoborami. Składnikami, których może brakować organizmowi to głównie błonnik pokarmowy (poprawia perystaltykę jelit) oraz witaminy z grupy B. Z tego względu powinna być stosowana wyłącznie w określonych przypadkach pod opieką lekarza i dietetyka.
Dieta GAPS składa się z kilku kroków: podzielonej na etapy fazy wstępnej (3-6 tygodni), pełnej diety GAPS (1,5-2 lata) oraz reintrodukcji. Całkowita długość trwania diety jest kwestią indywidualną, zależną głównie od kondycji organizmu i jego podatności na wprowadzane zmiany.
Poszczególne etapy diety GAPS zakładają eliminację jednych grup produktów i stopniowe wprowadzanie kolejnych. W jadłospisie powinny znaleźć się:
- wywary mięsne,
- mięso i jaja z hodowli ekologicznej,
- ryby i skorupiaki,
- tłuszcze zwierzęce,
- owoce,
- fermentowane produkty mleczne (i nie tylko),
- warzywa nieskrobiowe,
- kokosy, mleko kokosowe oraz tłuszcz kokosowy.
Z kolei wyeliminować należy następujące pokarmy:
- cukier, syropy, sztuczne słodziki,
- produkty przetworzone,
- mleko (można spożywać wyłącznie fermentowane produkty mleczne, przygotowane we własnej kuchni),
- warzywa skrobiowe,
- zboża (również ryż i kukurydza),
- nasiona roślin strączkowych,
- kawę i mocne napary z herbaty,
- produkty sojowe,
- alkohol (okazjonalnie dozwolona jest lampka wytrawnego wina).
Jak może wyglądać przykładowy jadłospis diety GAPS na etapie pełnej diety?
Śniadanie: jajecznica na maśle ghee z warzywami, pół szklanki jogurtu domowej roboty.
II śniadanie: pasta z awokado, czosnkiem i warzywami.
Obiad: papryka nadziewana mięsem mielonym.
Podwieczorek: szklanka domowego kefiru, jabłko.
Kolacja: krem z pomidorów na wywarze mięsnym.
Autorka diety GAPS dodatkowo zaleca spożywanie porcji mięsnego wywaru do każdego posiłku.
