Autyzm u dziecka – pierwsze symptomy i metody terapii
Spektrum autyzmu to złożony zakres różnorodnych zaburzeń neurologicznych, które wpływają na rozwój umysłowy, społeczny i komunikacyjny jednostki. Autyzm nie jest schorzeniem, lecz opisuje szereg różnych cech i objawów, występujących w zróżnicowanym stopniu u poszczególnych osób. Charakterystycznymi elementami spektrum autyzmu są trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji społecznych, ograniczone zainteresowania oraz stereotypowe wzorce zachowań.
Autyzm u dziecka stanowi wyzwanie zarówno dla rodziców, jak i specjalistów, ze względu na różnorodność objawów i indywidualne cechy. Pierwsze symptomy tego zaburzenia mogą być zauważalne już we wczesnym dzieciństwie, zanim jeszcze maluch rozpocznie edukację przedszkolną. Sprawdź, jak może się objawiać autyzm dziecięcy i jakie metody terapii mogą pomóc wypracować odpowiednie wzorce zachowań.
Z tego artykułu dowiesz się:
Co to jest autyzm i jakie są jego przyczyny?
Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) należą do grupy zaburzeń neurorozwojowych. Do ich ujawnienia dochodzi na etapie najintensywniejszego rozwoju mózgu i układu nerwowego, czyli we wczesnym dzieciństwie. Autyzm nie jest schorzeniem, dlatego nie można go wyleczyć. Opisuje on wyłącznie szereg objawów, wskazujących na to, że mózg osoby w spektrum autyzmu pracuje inaczej, niż u rówieśników bez zaburzeń.
Wśród charakterystycznych cech autyzmu znajdują się trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji społecznych, ograniczone zainteresowania, stereotypowe zachowania oraz problemy z komunikacją werbalną i niewerbalną.
Jeszcze przed kilkoma laty rozróżniało się autyzm dziecięcy oraz autyzm atypowy, w którym pierwsze objawy pojawiają się u starszych dzieci, po 3. roku życia. Obecnie mówi się o spektrum autyzmu, włączając w to wszelkie jego warianty. Związane jest to z tym, że autyzm może się objawiać nieco inaczej u różnych osób, zarówno jeśli chodzi o nasilenie zachowań, jak i występowanie konkretnych cech.
Badania kliniczne potwierdziły, że zaburzenia, związane ze spektrum autyzmu różnią się u dziewczynek i chłopców. U płci żeńskiej objawy autyzmu są mniej nasilone i rzadziej towarzyszą im inne zaburzenia, co często zdarza się u autystyków płci męskiej.
Przyczyny autyzmu - czy masz na to wpływ?
Przyczyny autyzmu nie zostały jeszcze zbadane i określone. Naukowcy obecnie skłaniają się ku tezie, że nie ma jednej przyczyny powstawania autyzmu, jak chociażby wadliwy gen. Na rozwój zaburzeń tego typu składa się dużo różnych czynników – wiele wskazuje na to, że znaczenie ma intensywność ich natężenia oraz połączenia, w jakich oddziałują na organizm.
Choć nie ma jednego genu, który wywołuje zaburzenia, to jednak podejrzewa się, że niektóre czynniki genetyczne zwiększają ryzyko wystąpienia autyzmu. Najważniejszą rolę odgrywają jednak czynniki środowiskowe. Dotyczą one głównie rodziców, ale także przebiegu ciąży i kondycji organizmu matki. Zalicza się do nich:
- zaawansowany wiek rodziców (szczególnie matki),
- infekcje przebyte w okresie ciąży,
- zaburzenia metaboliczne u matki - cukrzyca, otyłość, nadciśnienie tętnicze,
- ciąża mnoga,
- wcześniactwo dziecka,
- niska masa urodzeniowa noworodka.
Warto wiedzieć, że wbrew krążącym mitom, nie udowodniono wpływu szczepionek na rozwój zaburzeń związanych ze spektrum autyzmu.
Objawy autyzmu u dziecka – na co zwrócić uwagę?
Szczególnie świeżo upieczeni rodzice wnikliwie obserwują zachowanie dziecka, zastanawiając się, czy mogą w jakiś sposób rozpoznać autyzm. Warto wiedzieć, że diagnostyka autyzmu u dzieci odbywa się na podstawie analizy zachowań oraz cech w trzech konkretnych obszarach, nazywanych triadą autystyczną. Należą do nich:
- zachowania społeczne,
- komunikacja,
- ograniczone, powtarzające się wzorce zachowań.
U małych dzieci często trudno wyłapać pierwsze objawy autyzmu, ze względu na wiek. Istnieje jednak szereg symptomów, które mogą wskazywać na to, że dziecko znajduje się w spektrum autyzmu. Na co rodzice powinni zwrócić uwagę? Niepokojące są następujące sygnały:
- maluch w wieku 6. miesięcy nie uśmiecha się, ani nie pojawiają się u niego inne oznaki radości,
- niemowlę w wieku 9. miesięcy nie reaguje na głos rodzica, nie odwzajemnia uśmiechu,
- dziecko po ukończeniu pierwszego roku życia nie gaworzy, nie reaguje na swoje imię,
- w 14. miesiącu życia dziecko nie wykonuje gestów typowo komunikacyjnych (wskazywanie palcem, machanie na pożegnanie),
- zaburzony rozwój mowy – dziecko w wieku 16-18 miesięcy nie mówi lub używa tylko paru słów,
- maluch po ukończeniu 2. roku życia nie składa prostych zdań, nie zauważa emocji u innych osób.
Charakterystyczne jest także unikanie kontaktu wzrokowego albo problem z jego utrzymaniem, zabawa w ten sam, powtarzalny sposób, przywiązanie do rutyny i rytuałów dnia codziennego, powtarzanie tych samych słów lub zdań, bez określonego sensu.
Diagnoza spektrum autyzmu
Autyzm diagnozowany jest przez zespół specjalistów w dziedzinie rozwoju – psychologa, logopedę oraz pedagoga. Żeby stwierdzić występowanie spektrum, niezbędna jest obserwacja zachowania dziecka, dlatego cały proces rozkłada się na kilka wizyt w poradni. Osoby diagnozujące rozmawiają z rodzicami, by uzyskać jak najwięcej informacji na temat rozwoju dziecka oraz przebiegu ciąży. W czasie spotkań próbują też nawiązać relację z maluchem, proponując konkretne aktywności lub inicjując rozmowy na określone tematy.
W Polsce coraz większą popularność zyskuje także test ADOS-2 do diagnozowania spektrum autyzmu. Nazywany jest "złotym standardem" diagnostyki w tym kierunku i może służyć do badania zarówno dzieci, jak i dorosłych.
Jeśli badania wykażą, że dziecko znajduje się w spektrum autyzmu, rodzice otrzymają niezbędne wskazówki, dotyczące terapii, wspierającej rozwój malucha.
Terapia dzieci autystycznych – metody i skuteczność
Objawy autyzmu u dzieci są bardzo zróżnicowane, dlatego nie ma jednego określonego schematu, według którego rodzice powinni postępować. Terapię dobiera się indywidualnie, biorąc pod uwagę potrzeby i możliwości małego pacjenta. Jej celem jest wsparcie w zakresie radzenia sobie z sytuacjami stresowymi, wykorzystywania gestów i mimiki do odpowiedniego regulowania interakcji społecznych oraz ogólnej poprawie jakości życia.
Dzieci autystyczne zazwyczaj nie są leczone farmakologicznie, chyba że występują u nich także inne zaburzenia – lękowe, stany depresyjne, agresja, czy epizody padaczkowe.
Ważną częścią jest także rehabilitacja oraz zajęcia edukacyjne, dedykowane dzieciom ze spektrum autyzmu. Prowadzą je doświadczeni specjaliści, którzy znają specyfikę pracy z autystykami, dzięki czemu mogą zapewnić im maksymalne wsparcie i poczucie bezpieczeństwa.
Podsumowanie
Choć nie została jeszcze poznana główna przyczyna autyzmu, to jednak rodzice poprzez obserwację swojej pociechy mogą zauważyć niektóre symptomy, wskazujące na zaburzenia. W takiej sytuacji warto jak najszybciej skonsultować się z pediatrą, by ocenić, czy dane zachowania stanowią powód do niepokoju. Większość dzieci z autyzmem uzyskuje diagnozę najwcześniej ok. 2. roku życia. Pamiętaj, że dziecko autystyczne potrzebuje wsparcia – spektrum autyzmu nie wyklucza go z życia społecznego.
Źródła:
- M. Suchowierska, G. Novak, Nauka i pseudonauka w terapii autyzmu, "Borgis – Postępy Nauk Medycznych" 2013, nr 1, s. 45-50.
- M. Suchowierska, P. Walczak, Wiedza na temat autyzmu badana u lekarzy pediatrów w Polsce, "Borgis – Postępy Nauk Medycznych" 2013, nr 1, s. 58-64.
- M. Suchowierska, M. Rupińska, Wczesna intensywna terapia behawioralna u dzieci z autyzmem – teoria i badania, "Borgis – Postępy Nauk Medycznych" 2013, nr 1, s. 51-57.
- Autyzm - czym jest autyzm?, https://polskiautyzm.pl/autyzm/ (dostęp 21.12.2023 r.).
Autorka
Aleksandra Chojnowska – absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, magister filologii polskiej, copywriterka. Od lat zgłębia wiedzę na tematy związane ze zdrowiem oraz urodą i z pasją pisze o tym, jak każdego dnia dbać zarówno o siebie, jak i o bliskich. Prywatnie doświadczona mama.