Nadciśnienie tętnicze to poważny problem, który według statystyk może dotyczyć nawet 10 milionów Polaków. Wciąż jednak bardzo duża liczba osób nie zdaje sobie sprawy, że choruje. Jest to bardzo niebezpieczne, ponieważ nieleczone nadciśnienie tętnicze jest zagrożeniem dla naszego zdrowia i życia. Sprawdź, jakie objawy towarzyszą nadciśnieniu tętniczemu i poznaj sposoby leczenia choroby.
Warto regularnie wykonywać pomiar ciśnienia tętniczego. Samokontrola to prosty sposób na wykrycie nieprawidłowości, które skłonią do wizyty u specjalisty. Podwyższone ciśnienie tętnicze nie od razu musi oznaczać chorobę. Czasem zdarza się, że pod wpływem stresu lub innych czynników zewnętrznych wartości ciśnienia tętniczego są nieco wyższe niż powinny. Jednorazowa sytuacja nie powinna niepokoić, jeśli jednak wysokie ciśnienie tętnicze utrzymuje się stale, należy udać się do lekarza.
Czym jest nadciśnienie tętnicze?
Najprościej mówiąc, choroba polega na podwyższeniu ciśnienia krwi w tętnicach. Wyróżnia się dwa rodzaje nadciśnienia tętniczego (w zależności od przyczyny):
- nadciśnienie tętnicze pierwotne,
- nadciśnienie tętnicze wtórne.
Ciśnienie powyżej przyjętej normy jest odczuwalne dla osoby, której problem ten dotyczy, ale tylko w późniejszej fazie, zawsze zaś jest możliwe do wykrycia podczas badania ciśnienia, dlatego tak ważne jest monitorowanie tego parametru.
Przy nadciśnieniu zwiększone jest zarówno ciśnienie skurczowe, czyli górne, jak i rozkurczowe – dolne. Prawidłowe ciśnienie tętnicze krwi wynosi 120/80 mm Hg, a jeśli ciśnienie skurczowe jest podwyższone do 140 mm Hg, a rozkurczowe – do 90 mm Hg, jest to niepokojąca sytuacja wymagająca leczenia. Oczywiście ciśnienie może podwyższyć się na przykład na skutek stresu, ale jeśli ma charakter przewlekły, jest to choroba wymagająca leczenia – zmiany trybu życia i diety, ciągłego monitorowania, a także zażywania odpowiednich leków.
Zdiagnozowanie nadciśnienia i zastosowanie się do wszystkich zaleceń lekarza ma niebagatelne znaczenie, gdyż nadciśnienie jest jedną z najgroźniejszych chorób cywilizacyjnych. Jest to też problem bardzo powszechny - dotyka co trzeciego Polaka i błędem jest twierdzenie, że dotyczyć może wyłącznie osób ze zdiagnozowanymi problemami z krążeniem, starszych i otyłych, gdyż na nadciśnienie mogą cierpieć nawet dzieci. Jest to sytuacja w sposób bezpośredni zagrażająca zdrowiu, a nawet życiu, gdyż nadciśnienie może doprowadzić między innymi do niewydolności nerek, udaru mózgu czy zawału serca, a więc do stanów, które bardzo często stają się przyczyną śmierci. Warto przede wszystkim dowiedzieć się, jakie są objawy nadciśnienia, gdyż niestety bardzo niewielki odsetek społeczeństwa regularnie dokonuje pomiarów ciśnienia.
Objawy nadciśnienia
Duże zagrożenie w przypadku nadciśnienia stanowi fakt, że w początkowej fazie nie daje ono praktycznie żadnych objawów, zwłaszcza gdy nie jest znacznie podwyższone. Z tego powodu aby rozpoznać nadciśnienie, należy wykonywać regularne badani. Gdy problem z nadciśnieniem pogłębia się, zwykle można zauważyć takie dolegliwości jak charakterystyczne bóle, a nawet zawroty głowy, uderzenia gorąca powiązane z zaczerwienieniem twarzy. Może również wystąpić potliwość, uczucie kołatania serca, a także duszności.
Osoby mające problem z nadciśnieniem bardzo często narzekają też na bezsenność, mogą również zaobserwować u siebie obniżenie sprawności psychicznej oraz fizycznej, co związane jest ze zmniejszoną wydolnością organizmu. Objawy te pojawiają się w sytuacjach, kiedy stan chorego staje się alarmujący, dlatego wówczas konieczna jest pilna wizyta u lekarza.
Na tym etapie zwykle jeszcze nie dochodzi do uszkodzeń narządów wewnętrznych, co zaś można przypuszczać, kiedy pojawiają się kolejne objawy, takie jak zaburzenia widzenia, nieprawidłowości w funkcjonowaniu nerek czy obrzęki kończyn. Chorzy narzekają również na stale zimne dłonie i stopy, co ma związek ze złym krążeniem, a także problemy z czuciem i z poruszaniem się. Często można również zauważyć obniżenie się sprawności intelektualnej chorych. Takie objawy zdecydowanie wymagają nie tylko konsultacji lekarskiej, ale też niezwłocznego podjęcia intensywnego leczenia, gdyż stan ten może się tylko pogłębiać, a na pewno problemy nie ustąpią same.
Prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego
Nadciśnienie tętnicze może nie dawać żadnych objawów przez długi czas, dlatego tak ważne jest regularne kontrolowanie jego wartości. Jakie są normy?
Prawidłowe ciśnienie tętnicze wynosi:
- 120-129/70-79 mmHg u osób do 65. roku życia,
- 130-139/70-79 mmHg dla osób między 65 a 80 rokiem życia,
- 130-149/70-79 mm Hg powyżej 80. roku życia [1].
Powikłania nadciśnienia tętniczego
Nadciśnienie tętnicze jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka poważnych schorzeń. Jeśli nie jest odpowiednio kontrolowane, może prowadzić do powikłań, które dotykają różnych układów w organizmie. Jednymi z najpoważniejszych są powikłania sercowo-naczyniowe.
- Nadciśnienie powoduje przyspieszenie procesu miażdżycowego, prowadząc do zwężenia naczyń wieńcowych. Może skutkować to zawałem serca.
- Niewydolność serca – długotrwałe nadciśnienie obciąża serce, co może prowadzić do przerostu lewej komory serca, a po czasie również do niewydolności serca.
- Udar mózgu – wysokie ciśnienie krwi zwiększa ryzyko udaru mózgu poprzez uszkodzenie naczyń krwionośnych w mózgu [2], [3], [4].
Nieleczone wysokie ciśnienie krwi jest również jedną z głównych przyczyn chorób nerek. Uszkadza naczynia krwionośne w nerkach, co może prowadzić do ich niewydolności. Ponadto, nadciśnienie jest czynnikiem ryzyka rozwoju nefropatii cukrzycowej, co może prowadzić do potrzeby dializ [5].
Osoby, które nie leczą wysokiego ciśnienia tętniczego są także bardziej narażone na problemy ze wzrokiem. Nadciśnienie tętnicze może prowadzić do uszkodzenia naczyń w siatkówce oka, co powoduje retinopatię nadciśnieniową. W ciężkich przypadkach powikłaniem jest utrata wzroku [6].
Przyczyny nadciśnienia
W przypadku nadciśnienia tętniczego trudno wskazać jedną, konkretną przyczynę choroby. Zazwyczaj wpływ na pojawienie się podwyższonego ciśnienia krwi mają czynniki środowiskowe i genetyczne.
Genów nie możemy zmienić, by zmniejszyć ryzyko zachorowania, jednak czynniki środowiskowe są modyfikowalne, dlatego warto wiedzieć, co może przyczynić się do nadciśnienia tętniczego i zadbać o to, by zminimalizować możliwość pojawienia się choroby.
Najważniejsze zewnętrzne czynniki nadciśnienia tętniczego to:
- nadmierne spożycie soli,
- brak aktywności fizycznej,
- otyłość,
- nieodpowiednia dieta z dużą ilością tłuszczów nasyconych,
- palenie papierosów,
- nadmierne spożywanie alkoholu.
Leczenie nadciśnienia tętniczego w dużej mierze opiera się na zmianach w obrębie tych czynników i przyjmowaniu leków obniżających ciśnienie.
Nadciśnienie w ciąży
Wahania ciśnienia tętniczego u kobiet w ciąży są normalnym zjawiskiem fizjologicznym, gdyż na początku ciąży ciśnienie zwykle nieznacznie spada, potem zaś wzrasta. Jeśli jednak podniesie się do niebezpiecznego poziomu, podobnie jak w przypadku wszystkich innych ludzi, do wartości 140 mm Hg i 90 mm Hg, jest to sytuacja niezwykle groźna zarówno dla kobiety, jak i dla jej dziecka.
Możliwe konsekwencje nadciśnienia w ciąży to groźny zespół przedrzucawkowy, stan rzucawkowy i inne powikłania mogące zagrażać życiu przyszłej matki. Na jeszcze większe niebezpieczeństwo narażony może być płód, gdyż może dojść m.in. do jego niedotlenienia, odklejenia się łożyska, zgonu płodu czy przedwczesnego porodu, a nie zawsze przecież dochodzi do tego wtedy, gdy dziecko jest już zdolne do przeżycia poza organizmem matki.
Zapobieganie nadciśnieniu w ciąży jest trudne ze względu na ograniczenia w stosowaniu niektórych metod dla bezpieczeństwa płodu. Niezbędne jest też stałe monitorowanie ciśnienia.
Nadciśnienie u dzieci
Błędne jest założenie, że problemy z podwyższonym ciśnieniem mogą mieć wyłącznie dorośli. Często nawet uważa się, że jest to domena ludzi w podeszłym wieku. Co prawda faktem jest, że to właśnie w tej grupie społecznej diagnozuje się najwięcej przypadków nadciśnienia, ale problem ten może dotknąć nie tylko młodsze osoby, ale nawet dzieci.
Diagnozując nadciśnienie, trzeba oczywiście przyjąć odniesienie do norm typowych dla danego wieku. Nadciśnienie u dzieci występuje dość rzadko – dotyczy zaledwie 1% populacji, ale nie oznacza to, że można ten problem bagatelizować, zwłaszcza że może być on tak samo poważny u dzieci, jak u dorosłych, i stwarzać podobne zagrożenie.
Co istotne, przypadłość ta może dotyczyć dzieci w każdym wieku, ale różne mogą być jej przyczyny. U dzieci poniżej 10. roku życia zwykle występuje nadciśnienie tętnicze pierwotne, czyli takie, które nie ma przyczyny somatycznej. Powyżej zaś tego wieku zazwyczaj diagnozowane nadciśnienie to nadciśnienie wtórne, czyli wywołane na przykład przez choroby nerek, mózgu czy problemy z układem hormonalnym. Wywołać może je też stosowanie sterydów anabolicznych lub narkotyków. Za każdym razem jednak konieczne są dokładne badania mające na celu wykluczenie przyczyn wtórnych takich jak problemy z aortą czy nerkami. Konsekwencje nieleczenia nadciśnienia u dzieci są tak samo poważne jak w przypadku dorosłych. Leczenie również przebiega podobnie.
Leczenie nadciśnienia
Leczenie nadciśnienia ma na celu obniżenie jego wartości na stałe, co zmniejsza ryzyko wystąpienia groźnych powikłań. Rodzaj leczenia dobiera się na postawie wielu czynników - znaczenie ma przede wszystkim rodzaj nadciśnienia (pierwotne czy wtórne), stopień zaawansowania choroby, a także ogólny stan zdrowia osoby chorej, np. inne formy leczenia stosuje się u ciężarnych. Warto też wiedzieć, że w przypadku zaawansowanej choroby leczenie polega nie tylko na obniżaniu nadciśnienia, ale też usuwaniu skutków powikłań.
Naturalne sposoby na nadciśnienie
Sposoby leczenia nadciśnienia można podzielić na farmakologiczne i niefarmakologiczne, przy czym także w przypadku stosowania farmaceutyków mających na celu obniżenie ciśnienia krwi niezbędna jest zmiana stylu życia i diety. Zmiana trybu życia musi objąć przede wszystkim zwiększenie aktywności fizycznej, co pomaga obniżać ciśnienie, a także poprawia reakcję organizmu na leki, ogólnie zwiększa jego wydolność i usprawnia pracę serca. Konieczne jest też wprowadzenie odpowiednich modyfikacji w diecie. Zabronione są używki takie jak kawa, alkohol i papierosy, nie można też spożywać zbyt dużych ilości sodu, który znacząco podwyższa ciśnienie krwi, powinno się za to zadbać o podaż potasu obniżającego ciśnienie. Należy również ograniczyć spożywanie pokarmów sprzyjających podwyższeniu się we krwi poziomu cholesterolu i trójglicerydów.
Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie tętnicze?
Wysokie wartości ciśnienia tętniczego mogą prowadzić do groźnych dla zdrowia powikłań narządowych, dlatego tak ważna jest wczesna diagnostyka i prawidłowe leczenie nadciśnienia tętniczego. Problem w tym, że choroba ta może rozwijać się przez długi czas bezobjawowo. W związku z tym zaleca się regularne dokonywanie pomiaru ciśnienia tętniczego w warunkach domowych.
Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie tętnicze? Najprostszym sposobem jest użycie ciśnieniomierza automatycznego. Oto jak zrobić to za pomocą takiego urządzenia.
- Odpoczywaj przez kilka minut, aby ciśnienie nie było podwyższone z powodu stresu czy wysiłku. Upewnij się, że masz wyprostowane plecy, a ręka, na której będziesz mierzyć ciśnienie, jest oparta na stole, na wysokości serca.
- Nałóż mankiet na ramię, około 2-3 cm powyżej zgięcia łokcia. Mankiet powinien być dobrze dopasowany.
- Naciśnij przycisk włączający ciśnieniomierz.
- Po zakończeniu pomiaru ciśnieniomierz wyświetli wyniki na ekranie. Zwróć uwagę na dwie wartości: ciśnienie skurczowe (górna wartość) i rozkurczowe (dolna wartość).
- Dla dokładności warto powtórzyć pomiar 2-3 razy, w kilkuminutowych odstępach, i zapisać średnią wyników.
Leki na nadciśnienie
Jeśli chodzi o farmakologiczne środki leczenia nadciśnienia tętniczego to znanych jest wiele metod. Inne substancje, a raczej ich połączenia, stosuje się w przypadku nadciśnienia pierwotnego, a inne – w przypadku wtórnego. Kiedy stopień choroby jest zaawansowany, niezbędne jest ustalenie leczenia za pomocą środków przepisywanych na receptę. Mogą to być inhibitory obniżające ciśnienie i usprawniające działanie układu sercowo-naczyniowego, blokery kanału wapniowego zapobiegające obkurczaniu się naczyń krwionośnych, czy diuretyki tiazydowe i tiazypodobne, które dzięki działaniu moczopędnemu przyspieszają wydalanie sodu z organizmu. Zazwyczaj stosowane w nadciśnieniu leki są połączeniem dwóch substancji, dzięki czemu są skuteczniejsze i pozwalają na znaczne obniżenie ryzyka powikłań nadciśnienia.
Suplementy na nadciśnienie
Przy słabiej nasilonym nadciśnieniu tętniczym można sięgnąć po suplementy diety zawierające substancje, które utrzymują ciśnienie na właściwym poziomie. Istotne mogą okazać się suplementy zawierające potas, pomaga on bowiem obniżać ciśnienie i jest znakomitą przeciwwagą dla podwyższającego je sodu. O prawidłowe krążenie pomagają zadbać także suplementy z kwasami omega-3. Kwasy omega w pożywieniu znajdują się w stosunkowo niewielkich ilościach i większość osób nie dostarcza ich do swego organizmu w odpowiednich dawkach. Preparaty z kwasami omega-3 mogą być znakomitym wsparciem dla właściwej kuracji bądź stanowić wystarczający sposób leczenia w przypadku, gdy problem z nadciśnieniem nie jest poważny.
Suplementy diety stanowią też ważny element profilaktyki, która ma olbrzymie znaczenie. Zdecydowanie lepiej jest nadciśnieniu zapobiegać niż je leczyć, dlatego na taką suplementację powinni zdecydować się wszyscy znajdujący się w grupie ryzyka. Niezwykle istotną częścią zarówno leczenia, jak i profilaktyki nadciśnienia są też oczywiście regularne pomiary ciśnienia krwi. Nie trzeba ich wykonywać u lekarza bądź w punktach opieki zdrowotnej, doskonałym pomysłem jest zaopatrzenie się w wygodny i łatwy w użytkowaniu automatyczny ciśnieniomierz naramienny, który można użytkować w warunkach domowych i bez pomocy drugiej osoby.
Nadciśnienie tętnicze to poważna choroba, której konsekwencje mogą stanowić zagrożenie życia. Dlatego tak ważne jest zadbanie o to, by utrzymać ciśnienie tętnicze na odpowiednim poziomie. Ważnymi elementami profilaktyki są: odpowiednia dieta, ograniczenie spożycia alkoholu i soli, zadbanie o właściwą aktywność fizyczną i utrzymanie prawidłowej masy ciała.
Przypisy
[1] https://diag.pl/pacjent/artykuly/prawidlowe-cisnienie-krwi-jakie-powinno-byc/
[2] Lewington, S., Clarke, R., Qizilbash, N., Peto, R., & Collins, R. (2002). Age-specific relevance of usual blood pressure to vascular mortality: a meta-analysis of individual data for one million adults in 61 prospective studies. Lancet, 360(9349), p. 1903-1913.
[3] Kannel, W. B. (2004). Blood pressure as a cardiovascular risk factor: prevention and treatment. JAMA, 287(4), 499-504.
[4] Joffres, M., McCormack, D., & McGill, M. (2001). High blood pressure in Canada: Prevalence, awareness, treatment and control. Canadian Medical Association Journal, 165(5), 577-584.
[5] Zhou, B., Lu, J., & Li, X. (2019). Chronic kidney disease and hypertension. Journal of Hypertension, 37(4), 718-728.
[6] Khan, M. A., & Khawaja, A. I. (2012). Retinopathy of hypertension. Journal of Pakistan Medical Association, 62(12), 1364-1370.
[7] Izdebska E., Wojciechowska M., Profilaktyka nadciśnienia tętniczego, "Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu", t. 20, nr 4/2014, s. 370-373.
[8] Ostrowska-Nawarycz L., Nawarycz T., Normy ciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży - doświadczenia łódzkie, "Nadciśnienie tętnicze", 2007, t. 11, nr 2, s. 138-150.
[9] Rewiuk K., Gąsowski J., Przyczyny nadciśnienia, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/nadcisnienie/informacje/cisnienie_nadcisnienie/58805,przyczyny-nadcisnienia
[10] Saczko Z, Saczko J., Kulbacka J. i in., Nadciśnienie tętnicze u kobiet w ciąży. Etiopatogeneza, "Nadciśnienie tętnicze", 2009, t. 13, nr 3, s. 199-205.
[11] Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym, Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, 2019.
