Wielkimi krokami zbliża się wiosenno-letni sezon na spacery oraz wędrówki na łonie natury. Podczas przemierzania nowych i doskonale znanych szlaków warto zachować ostrożność, nie tylko ze względu na ryzyko ukąszeń, czy użądleń owadów, ale także kontakt z roślinami trującymi. Jedną z najbardziej toksycznych jest barszcz Sosnowskiego, który zawiera substancje szkodliwe dla ludzkiego zdrowia.
Barszcz Sosnowskiego to niezwykle inwazyjna, toksyczna roślina, która zagraża nie tylko zdrowiu, ale także środowisku. Błyskawicznie się rozprzestrzenia, a największe niebezpieczeństwo niesie kontakt z nią w okresie kwitnienia i owocowania, czyli od kwietnia do sierpnia. Sprawdź, jak rozpoznać barszcz Sosnowskiego, jakie są najczęstsze objawy oparzenia i jak postępować w przypadku bezpośredniego kontaktu z rośliną.
Barszcz Sosnowskiego zagrożeniem dla zdrowia — jak go rozpoznać?
Barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi) to roślina naturalnie występująca na terenach Kaukazu, która od lat 50. do 70. była sprowadzana z terenu Związku Radzieckiego, jako ziele pastewne. Nazwa tego gatunku z rodziny selerowatych pochodzi od nazwiska rosyjskiego botanika — Dmitrija Iwanowicza Sosnowskiego. Ceniono ją wówczas za łatwość uprawiania, dobrą aklimatyzację w różnych warunkach i wartości odżywcze, dlatego wytwarzano z niej kiszonki dla zwierząt. Szybko okazało się jednak, że rośliny osiągają bardzo duże rozmiary – nawet do 3-4 m, co mocno utrudniało ich zbieranie mechaniczne, a uprawa ręczna skutkowała poparzeniami skóry.
Ponadto okazało się, że mleko i mięso pochodzące od zwierząt spożywających paszę z barszczu Sosnowskiego ma nieprzyjemny, anyżowy posmak. Z tego względu szybko zaniechano jego uprawy, jednak z racji, że jest to gatunek bardzo inwazyjny, błyskawicznie rozprzestrzenił się po całym kraju. Kontakt z barszczem Sosnowskiego skutkuje wystąpieniem objawów, takich jak poparzenia, zapalenie spojówek, czy podrażnienie dróg oddechowych. Roślina ta niszczy również naturalne środowisko, wypierając inne, w tym także zagrożone gatunki.
Na terenie Polski oraz Unii Europejskiej obowiązuje całkowity zakaz uprawy, rozmnażania oraz sprzedaży barszczu Sosnowskiego.
Jak wygląda barszcz Sosnowskiego i gdzie można go spotkać?
Barszcz Sosnowskiego (znacznie większy, niż nietoksyczny barszcz zwyczajny) należy do największych roślin zielnych na świecie, ponieważ może osiągnąć nawet 4 m wysokości. Ma grubą łodygę z charakterystycznymi, podłużnymi bruzdami i fioletowymi plamkami. Skrętolegle liście barszczu Sosnowskiego też są okazałe — mogą mieć ponad 2 m długości i do 1,5 m szerokości.
Charakterystyczne są baldaszkowate kwiatostany o białym lub lekko różowym odcieniu i zapachu świeżo skoszonego siana (kumaryna). Rozmiar kwiatów barszczu Sosnowskiego również jest imponujący — średnica każdego baldachu może wynosić nawet 50 cm.
Łodygi oraz liście rośliny pokryte są drobnymi włoskami, które odpowiadają za produkcję trującego soku. Barszczu Sosnowskiego nie wolno dotykać, ponieważ kontakt z rośliną i światłem słonecznym prowadzi do powstawania bolesnych poparzeń.
Ta inwazyjna roślina najczęściej rośnie masowo i bardzo trudno się jej pozbyć z miejsca bytowania, ponieważ jest niezwykle odporna na trudne warunki, a ponadto prawie wszystkie nasiona barszczu są zdolne do kiełkowania. Barszcz Sosnowskiego najczęściej rośnie:
- przy polnych i wiejskich drogach,
- wzdłuż torów i nasypów kolejowych,
- blisko jezior, rzek i strumieni,
- w dolinach rzek oraz rowach,
- na łąkach i nieużytkach,
- w lasach i parkach.
Objawy oparzenia barszczem Sosnowskiego
Za toksyczność barszczu Sosnowskiego odpowiedzialny jest olejek eteryczny, wydzielany przez roślinę. Wywołuje on reakcję fototoksyczną — związki zawarte w roślinie uwrażliwiają organizm ludzki na działanie promieni słonecznych. W wyniku kontaktu z promieniowaniem UVA i UVB toksyczne furanokumaryny łączą się z DNA komórek skóry, powodując oparzenia II i III stopnia.
Pamiętaj — należy niezwłocznie powiadomić odpowiednie służby, jeśli zauważysz barszcz Sosnowskiego!
Objawy poparzenia pojawiają się najczęściej po ok. 15 minutach od kontaktu z rośliną i nasilają przez kolejne 2 godziny. Warto wiedzieć, że symptomy reakcji fotouczuleniowej mogą wystąpić nawet do 48 godzin po zetknięciu z barszczem Sosnowskiego.
Zmiany w postaci zaczerwienienia skóry, bolesnych pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym i obrzęku zauważalne są głównie na twarzy oraz kończynach. Przez kilka dni utrzymuje się stan zapalny, jednak plamy i blizny po pęcherzach pozostają na skórze znacznie dłużej. Warto pamiętać, że podrażnienia i zaczerwienienia są wrażliwe na światło UV nawet do kilku miesięcy lub lat. Najbardziej zaawansowane poparzenia mogą skutkować rozwojem martwicy, wymagającej szybkiej interwencji chirurgicznej.
U osób, które zetknęły się z barszczem Sosnowskiego, pojawiają się także nudności i wymioty, bóle głowy, zapalenie spojówek oraz podrażnienie dróg oddechowych.
Kontakt z rośliną jest niebezpieczny szczególnie dla dzieci (wysokość rośliny oraz wielkość jej liści mogą stwarzać atrakcyjne warunki do zabawy), osób o jasnej karnacji (mała ilość melaniny w skórze) oraz alergików. Istnieje duże ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego – nagłej reakcji alergicznej, która zagraża życiu.
Jak postępować w przypadku kontaktu z barszczem Sosnowskiego?
Jeśli doszło do bezpośredniego zetknięcia się z barszczem Sosnowskiego, należy jak najszybciej przemyć skórę obficie zimną wodą, by pozbyć się toksycznego soku z jej powierzchni. Zalecane jest unikanie kontaktu ze światłem słonecznym oraz sztucznym UV, nawet jeśli nie pojawiły się typowe objawy poparzenia barszczem Sosnowskiego.
Pacjenci, u których wystąpiły dolegliwości związane z poparzeniem, muszą niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. Czekając na wizytę, można łagodzić ból i pieczenie, okładając skórę zimnymi, mokrymi kompresami lub lodem. Warto zapytać również w przychodni o możliwość przyjęcia leków antyhistaminowych. Lekarz może zalecić smarowanie nienaruszonych pęcherzy maścią lub kremem z kortykosteroidami.
Jeśli toksyczny sok dostał się do worka spojówkowego, należy przemyć oczy zimną wodą, unikać kontaktu ze światłem słonecznym i jak najszybciej skontaktować się z okulistą.
