Żeby organizm funkcjonował prawidłowo, konieczne jest dostarczanie mu wszystkich niezbędnych składników odżywczych, w tym także mikro i makroelementów, np. potasu, magnezu, czy wapnia. Dzięki temu wszystkie tkanki oraz narządy będą mogły odpowiednio pełnić swoje funkcje, bez powikłań, związanych z niedoborami. Zbyt niskie stężenie wapnia we krwi może powodować zaburzenia koncentracji, osłabienie kości i zębów, bóle mięśniowe oraz wiele innych dolegliwości.
Zespół objawów chorobowych, które najczęściej wiążą się z niedoborem wapnia w surowicy krwi, nazywany jest tężyczką. Hipokalcemia powoduje bolesne skurcze mięśni, drżenie, czy mrowienie, co może być nie tylko nieprzyjemne, ale także bardzo uciążliwe. Dowiedz się więcej na temat tężyczki jawnej i utajonej, jej leczenia oraz badań diagnostycznych, które mogą pomóc wykryć przyczynę zaburzeń.
Tężyczka – czym jest ta choroba?
Terminem tężyczka określa się objawy w postaci niekontrolowanych, nierzadko bolesnych i nieprzyjemnych skurczów, mrowienia (parestezji) i drżenia mięśni. Dolegliwości te mogą się utrzymywać przez różny okres czasu. Pojawiają się wtedy, gdy szybkość przekazywania impulsów między nerwami a poszczególnymi grupami mięśni ulega zwiększeniu (nadpobudliwość nerwowo-mięśniowa). W procesie tym istotną rolę ogrywa wapń – jeśli dojdzie do zmniejszenia stężenia wapnia we krwi, wraz z jednoczesnym niedoborem magnezu (hipomagnezemia) oraz potasu (hipokaliemia), pojawią się charakterystyczne objawy związane z tężyczką.
Przyczyną tężyczki mogą być zaburzenia hormonalne, ponieważ hormonem regulującym gospodarkę wapniowo-fosforanową jest PTH, czyli parathormon. Narządami, które odpowiadają za jego produkcję, są przytarczyce – cztery gruczoły, znajdujące się w okolicach tarczycy. Jeśli gospodarka hormonalna jest prawidłowa, a poziom wapnia we krwi nagle się obniża, parathormon przyczynia się do wzrostu jego stężenia, poprzez uwolnienie zgromadzonych w kościach zapasów tego pierwiastka. Poprawia także wchłanianie wapnia z przyjmowanego pożywienia oraz zwrotne wchłanianie w nerkach.
Kiedy dochodzi do zaburzeń w pracy przytarczyc, organizm produkuje zbyt niską ilość parathormonu, czego efektem jest zmniejszone stężenie wapnia we krwi. Im większy niedobór, tym większe ryzyko wystąpienia tężyczki. Przy niewielkich niedoborach lub stopniowym obniżaniu poziomu wapnia, charakterystyczne symptomy tężyczki mogą nie pojawić się w ogóle.
Objawy tężyczki
Czym objawia się tężyczka? Do głównych dolegliwości, jakie towarzyszą temu stanowi, zalicza się:
- nieprzyjemne uczucie mrowienia w okolicach ust oraz opuszkach palców,
- drętwienie mięśni,
- skurcze mięśni, którym towarzyszy ból (na początku w kończynach górnych, tzw. ręka położnika, następnie przedramionach, ramionach oraz twarzy, a następnie skurcze mięśni klatki piersiowej i nóg),
- rzadziej występują: światłowstręt, zaburzenia widzenia, skurcze oskrzeli, migrena, czy kołatanie serca.
W niektórych przypadkach dochodzi także do skurczu mięśni głośni (skurcz krtani), co może być stanem bezpośredniego zagrożenia życia. U części pacjentów tężyczka to główna przyczyna utraty przytomności z występującymi drgawkami – bardzo często przypadłość mylona jest z padaczką.
Rodzaje tężyczki
Wyróżnia się dwa rodzaje tężyczki – jawną i utajoną. W pierwszym przypadku występuje nadpobudliwość nerwowo-mięśniowa oraz zaburzenia hormonalne. Do takiego stanu mogą prowadzić uszkodzenia przytarczyc podczas zabiegów chirurgicznych w obrębie szyi, radioterapia okolic tarczycy, różnego rodzaju schorzenia, które przyczyniają się do obniżenia poziomu wapnia w surowicy (zaburzenia wchłaniania wapnia w jelitach, niedobór witaminy D, ostre zapalenie trzustki). Również choroby nowotworowe i alkoholizm powodują hipokalcemię. Do niedoborów może prowadzić także nieprawidłowa dieta (przyjmowanie zbyt małych ilości wapnia w pożywieniu) i zwiększone wydalanie wapnia, szczególnie u pacjentów zażywających leki moczopędne.
Tężyczkę utajoną zwiastują objawy, które występują również w przypadku prawidłowego poziomu wapnia w surowicy, a związane są hipomagnezemią i hipokaliemią. Ze względu na zaburzenia elektrolitowe, skurcze mięśni mogą pojawić się w każdej chwili, np. w wyniku podniesienia pH w organizmie przy alkalozie oddechowej, będącej wynikiem hiperwentylacji. Kiedy chory odczuwa silny stres, miewa napady lękowe lub ataki paniki, dochodzi do charakterystycznych skurczów mięśni.
Tężyczka – na czym polega badanie i kiedy warto je wykonać?
Tężyczkę może zdiagnozować lekarz, po przeprowadzeniu z pacjentem wywiadu medycznego. Specjalista pyta o objawy, okres i częstotliwość ich występowania, lokalizację dolegliwości oraz leki zażywane na stałe. Najczęściej lekarz podstawowej opieki zdrowotnej wystawia skierowanie do neurologa, który przeprowadza niezbędne badania, potwierdzające diagnozę.
Ważną rolę w procesie diagnostycznym pełni tzw. próba tężyczkowa, czyli elektromiografia (EMG). Pozwala ocenić, jak szybko w mięśniu występuje skurcz, po stymulacji elektrycznej nerwu. Jeśli wynik będzie dodatni, należy ustalić przyczyny tężyczki. Pacjent kierowany jest na badania hormonalne, aby zdiagnozować źródło zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej.
Jeżeli lekarz podejrzewa tężyczkę utajoną, może także wypisać skierowanie na EKG i EEG, a także poprosić o konsultację psychologa lub psychiatrę.
