Tężyczka to zespół objawów wynikających z nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej, np. bolesne skurcze, drżenie mięśni, mrowienie. Bezpośrednią przyczyną są zaburzenia elektrolitowe, najczęściej związane z niedoborem wapnia, a także magnezu i potasu1.
Tężyczka może wystąpić u ludzi w różnym wieku, w tym również u dzieci i noworodków. Jej utajona postać dotyczy głównie nastolatków i młodych dorosłych (przeważnie kobiety). Najczęściej jest wynikiem deficytów jonowych — wapnia, magnezu czy potasu2. Istotną rolę w procesach przekazywania impulsów nerwowo-mięśniowych odgrywa wapń. Hipokalcemia, czyli zmniejszenie stężenia wapnia we krwi, to główna przyczyna charakterystycznych dla tężyczki objawów, a więc kurczów mięśni, drgawek, mrowienia3.
Objawy tężyczki
Do objawów tężyczki dochodzi zwykle w wyniku niedoborów elektrolitowych. Często towarzyszą im zaburzenia hormonalne4. Pojawiają się wówczas takie charakterystyczne symptomy jak:
zaburzenia sensoryczne: parestezje (uczucie mrowienia, pieczenia kłucia), głównie wokół ust i w opuszkach palców;
mimowolne, bolesne skurcze mięśniowe, które początkowo dotyczą rąk, a następnie przechodzą na przedramiona, ramiona, twarz, klatkę piersiową, nogi. Pojawiają się nagle i mogą trwać od kilku godzin do nawet kilku dni5.
Oprócz tego mogą wystąpić też inne dolegliwości, m.in.:
ból brzucha i migreny,
światłowstręt,
podwójne widzenie,
skurcz mięśni krtani i skurcz oskrzeli,
ból w klatce piersiowej i kołatanie serca,
drgawki z utratą przytomności (przypominające padaczkę)6.
Tężyczka jawna i utajona
Wyróżniamy dwa rodzaje tężyczki: jawną (hipokalcemiczną) i utajoną. W tężyczce jawnej dochodzi do wzmożonej pobudliwości nerwowo-mięśniowej spowodowanej zaburzeniami hormonalnymi. Do jej przyczyn zaliczamy m.in.:
uszkodzenie przytarczyc w wyniku operacji,
procesy chorobowe, w których dochodzi do zmniejszenia stężenia wapnia we krwi,
niewystarczającą podaż wapnia z dietą,
zwiększone wydalanie wapnia wraz z moczem,
wyniszczenie organizmu spowodowane np. chorobą nowotworową bądź alkoholizmem7.
Tężyczka utajona występuje znacznie częściej niż jawna. Nie daje jednak swoistych objawów, stąd też często pozostaje nierozpoznana. Występuje głównie u młodych, aktywnych ludzi (częściej u kobiet). Symptomy mają charakter psychosomatyczny, najczęściej są łagodne. Oprócz wzmożonego napięcia nerwowego pojawiają się też m.in. obniżenie nastroju, ciągłe uczucie zmęczenia, niepokoju i lęku, problemy z koncentracją i pamięcią, drażliwość, bezsenność, nadmierna potliwość i ziębnięcie, bóle głowy, niekiedy duszność spoczynkowa, napadowe zasłabnięcia, a nawet napady paniki. Oprócz tego mogą występować objawy nerwowo-mięśniowe, czyli skurcze mięśni, drętwienie, mrowienie itp8.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów tężyczki?
W przypadku stwierdzenia objawów wskazujących na tężyczkę, wskazana jest konsultacja z lekarzem POZ, który wdroży odpowiednie działania, w tym przede wszystkim badania laboratoryjne (oznaczenie we krwi stężenia wapnia, magnezu, potasu, sodu). Jeżeli stwierdzone będą nieprawidłowości, lekarz skieruje pacjenta na dalszą diagnostykę do endokrynologa lub neurologa.
Jeśli dojdzie do napadu tężyczki, należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe lub zgłosić się do szpitala ze względu na ryzyko wystąpienia skurczu mięśni krtani, co może prowadzić do zaburzeń oddychania. Pilna pomoc medyczna jest też konieczna, gdy pojawiają się takie objawy jak: zaburzenia świadomości, niedowłady, utrata napięcia mięśniowego, drgawki, nagła utrata pamięci, zaburzenia mowy, silny ból głowy9.
Wapń istotny w profilaktyce i leczeniu tężyczki
W procesie leczenia tężyczki dąży się do zwiększenia stężenia wapnia w surowicy krwi, a następnie jego utrzymaniu na stałym poziomie. Również w ramach działań profilaktycznych konieczne jest przeciwdziałanie niedoborom wapnia. Istotną rolę odgrywa też witamina D, która odpowiada m.in. za prawidłowe wchłanianie tego pierwiastka.
Podstawę zawsze stanowi zdrowa, odpowiednio urozmaicona dieta, bogata w produkty zawierające wapń, w tym przede wszystkim mleko i przetwory mleczne, ryby, warzywa (np. brokuły, szpinak, fasola, buraki, zielona pietruszka, rzeżucha), orzechy, nasiona słonecznika itp. W uzasadnionych przypadkach warto sięgnąć po suplementy diety z wapniem. W okresie jesienno-zimowym, a u niektórych osób przez cały rok, wskazana jest suplementacja witaminy D10.
Przypisy
1 Góralska M., Popow M., Bednarczuk T., Tężyczka, https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/168868,tezyczka, [dostęp: 03.11.2022]
2 Tamże.
3 Jopek A., Steinborn B., Tężyczka u dzieci – diagnostyka i leczenie, Neurologia Dziecięca, Vol. 28/2019, nr 57, s. 36.
4 Tamże, s. 35.
5 Tamże, s. 35.
6 Cyt. Góralska M., Popow M., Bednarczuk T., Tężyczka…
7 Tamże.
8 Myśliwiec J., Tężyczka utajona, Medycyna Po Dyplomie, Nr 05 (MAJ)/2017, https://podyplomie.pl/medycyna/26807,tezyczka-utajona#, [dostęp: 03.11.2022]
9 Cyt. Góralska M., Popow M., Bednarczuk T., Tężyczka…
10 Tamże.