Gazy jelitowe zbierają się lub są produkowane w jelitach podczas procesu trawienia. Ich nadmiar jest wydalany przez odbyt podczas oddawania gazów. Powstawanie gazów jelitowych to całkowicie normalny, fizjologiczny i stały proces. Jednak gdy jest ich zbyt wiele, zaczynają być przyczyną poczucia dyskomfortu i skrępowania, zwłaszcza gdy znajdujemy się w przestrzeni publicznej.
Najczęstsze przyczyny nadmiernej produkcji gazów jelitowych to m.in. jedzenie w pośpiechu, mówienie w trakcie spożywania posiłku, stres, spożywanie obfitych posiłków oraz produktów wzdymających, ale też różne stany chorobowe. Jak sobie radzić z uciążliwym problemem? Tego dowiesz się z naszego artykułu!
Z tego artykułu dowiesz się:
- Czym są gazy jelitowe?
- Jakie są przyczyny zwiększonej produkcji gazów w jelitach?
- Jakie badania wykonuje się przy zwiększonej produkcji gazów?
- Kiedy problem nadmiernych gazów warto skonsultować z lekarzem?
- Jakie zasady wdrożyć do codziennego życia, by poradzić sobie z nadmierną produkcją gazów w jelitach?
Gazy w jelitach – czym są?
Gazy (potocznie „wiatry”) są naturalnie obecne w jelitach. Pochodzą z dwóch głównych źródeł:
- powietrza połykanego podczas spożywania posiłków czy podczas mówienia (znajduje się w nim przede wszystkim azot i tlen),
- produktów fermentacji jelitowej, zachodzącej głównie w jelicie grubym (bezwonnych: dwutlenek węgla, metan i wodór; nadających woń: siarkowodór oraz pochodne siarkowe).
W jelicie cienkim znajduje się minimalna ilość gazów, ponieważ przemieszczają się one stosunkowo szybko na skutek ruchów perystaltycznych do jelita grubego. U zdrowego człowieka objętość gazu w jelicie wynosi zwykle 200 ml, a łączna dobowa objętość wydalanych wiatrów wynosi do 600 ml. Zdrowy człowiek wydala gazy od kilkunastu do 25 razy na dobę.
Co ciekawe, głośność oddawania gazów nie zależy od ich ilości, ale od napięcia zwieracza odbytu i szybkości przepływu gazu. To właśnie dlatego czasem nawet niewielka ilość może powodować głośniejszy odgłos niż większa.
Nadmierna produkcja gazów – przyczyny
Subiektywnie nadmierna produkcja gazów w jelitach często może być powodem do niepokoju. Trudno jest jednoznacznie zweryfikować czy ilość gazów, którą oddajemy jest zbyt duża, choć dobrą orientację daje odniesienie się do okresu poprzedzającego wrażenia wystąpienia obfitych gazów.
Zwiększona produkcja gazów w jelitach może być spowodowana m.in.:
- spożywaniem pokarmów powszechnie uznawanych za gazotwórcze (np. rośliny strączkowe),
- spożywaniem obfitych posiłków,
- zwiększonym połykaniem powietrza, np. podczas żucia gumy czy palenia papierosów, a także mówienia w trakcie posiłku,
- jedzeniem w pośpiechu,
- stresem,
- upośledzeniem procesu trawienia i wchłaniania w jelicie cienkim (np. w przypadku niedoboru laktazy lub zespołu rozrostu bakteryjnego – SIBO),
- niemożnością odbijania połkniętego powietrza (np. po leczeniu operacyjnym),
- zwolnieniem czasu pasażu jelitowego (polekowym lub czynnościowym upośledzeniem drożności przewodu pokarmowego),
- nietolerancjami pokarmowymi,
- zwiększeniem ilości bakterii w jelicie cienkim.
Produkcja nadmiernej ilości gazów może towarzyszyć wielu chorobom, wśród których można wymienić: zaburzenia czynności jelit (m.in. zespół jelita drażliwego, zaparcia, biegunki), nieprawidłowe trawienie i nietolerancję węglowodanów (m.in. niedobór laktazy, nietolerancja fruktozy, sorbitolu i skrobi oraz celiakia). Przyczyną może być także przerost flory bakteryjnej, do którego dochodzi np. w wyniku pojawienia się nieprawidłowości anatomicznych po zabiegach chirurgicznych, w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna oraz przy zespole jelita drażliwego. Jest to też jeden z objawów zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO). Najczęściej towarzyszą mu także inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Nadmierne gazy w jelitach – diagnostyka
Zwykle, gdy występują nadmierne gazy jelitowe, nie ma potrzeby wykonywania badań, o ile pacjent nie obserwuje innych objawów sugerujących chorobę organiczną przewodu pokarmowego.
Dość rzadko (w przypadku podejrzenia, że nadmierne gazy w jelitach mogą być jednym z objawów choroby) pomocne są badania, takie jak:
- przeglądowe zdjęcie jamy brzusznej – umożliwia orientacyjną ocenę ilości gazów i wykluczenie zaburzeń drożności przewodu pokarmowego,
- ultrasonografia jamy brzusznej,
- badania endoskopowe,
- wodorowy test oddechowy – jest on jednak trudno dostępny i często niejednoznaczny w interpretacji.
Niestety często, nawet pomimo rozbudowanej diagnostyki, ustalenie przyczyny nadmiernych gazów bywa bardzo trudne. Właśnie dlatego na początku warto wdrożyć do swojego stylu życia i diety uniwersalne zasady pomocne przy problemach z gazami i wzdęciami brzucha.
Nadmierne gazy w jelitach – kiedy warto zgłosić się do lekarza?
Choć nadmierna ilość gazów zwykle nie jest objawem poważnej choroby, są sytuacje, w których warto skonsultować się z lekarzem. Szczególnie niepokojące mogą być następujące dolegliwości, towarzyszące oddawaniu dużej ilości gazów:
- spadek masy ciała bez zmiany diety lub stylu życia,
- silne bóle brzucha i wzdęcia,
- zmiany rytmu wypróżnień – naprzemienne biegunki i zaparcia,
- stolec o zmienionej konsystencji lub z domieszką krwi,
- brak apetytu lub uczucie pełności nawet po niewielkich posiłkach,
- bardzo nieprzyjemny zapach gazów.
Tego rodzaju objawów nie należy bagatelizować, dlatego warto obserwować swój organizm i w razie ich występowania, zgłosić się do lekarza. Nie powinno się zwlekać z wizytą, zwłaszcza gdy mimo eliminacji różnych grup pokarmów dolegliwości nie ustępują, a wręcz się nasilają.
