Gazy jelitowe zbierają się lub są produkowane w jelitach podczas procesu trawienia. Ich nadmiar jest wydalany przez odbyt podczas oddawania gazów. Powstawanie gazów jelitowych to całkowicie normalny, fizjologiczny i stały proces. Jednak gdy jest ich zbyt wiele, zaczynają być przyczyną poczucia dyskomfortu i skrępowania, zwłaszcza gdy znajdujemy się w przestrzeni publicznej.
Najczęstsze przyczyny nadmiernej produkcji gazów jelitowych to m.in. jedzenie w pośpiechu, mówienie w trakcie spożywania posiłku, stres, spożywanie obfitych posiłków oraz produktów wzdymających, ale też różne stany chorobowe. Jak sobie radzić z uciążliwym problemem? Tego dowiesz się z naszego artykułu!
Gazy w jelitach – czym są?
Gazy (potocznie "wiatry") są naturalnie obecne w jelitach. Pochodzą z dwóch głównych źródeł:
- powietrza połykanego podczas spożywania posiłków czy podczas mówienia (znajduje się w nim przede wszystkim azot i tlen);
- produktów fermentacji jelitowej, zachodzącej głównie w jelicie grubym (bezwonnych: dwutlenek węgla, metan i wodór; nadających woń: siarkowodór oraz pochodne siarkowe).
W jelicie cienkim znajduje się minimalna ilość gazów, ponieważ przemieszczają się one stosunkowo szybko na skutek ruchów perystaltycznych do jelita grubego. U zdrowego człowieka objętość gazu w jelicie wynosi zwykle 200 ml, a łączna dobowa objętość wydalanych wiatrów wynosi do 600 ml. Zdrowy człowiek wydala gazy od kilkunastu do 25 razy na dobę.
Nadmierna produkcja gazów – przyczyny
Subiektywnie nadmierna produkcja gazów w jelitach często może być powodem do niepokoju. Trudno jest jednoznacznie zweryfikować, czy ilość gazów, którą oddajemy, jest zbyt duża, choć dobrą orientację daje odniesienie się do okresu poprzedzającego wrażenia wystąpienia obfitych gazów.
Zwiększona produkcja gazów w jelitach może być spowodowana m.in.:
- spożywaniem pokarmów powszechnie uznawanych za gazotwórcze (np. rośliny strączkowe);
- spożywaniem obfitych posiłków,
- zwiększonym połykaniem powietrza, np. podczas żucia gumy czy palenia papierosów, w także mówienia w trakcie posiłku;
- jedzeniem w pośpiechu,
- stresem,
- upośledzeniem procesu trawienia i wchłaniania w jelicie cienkim (np. w przypadku niedoboru laktazy lub zespołu rozrostu bakteryjnego – SIBO);
- niemożnością odbijania połkniętego powietrza (np. po leczeniu operacyjnym);
- zwolnieniem czasu pasażu jelitowego (polekowym lub czynnościowym upośledzeniem drożności przewodu pokarmowego);
- zwiększeniem ilości bakterii w jelicie cienkim.
Produkcja nadmiernej ilości gazów może towarzyszyć wielu chorobom, wśród których można wymienić: zaburzenia czynności jelit (m.in. zespół jelita drażliwego, zaparcia, biegunki), nieprawidłowe trawienie i nietolerancja węglowodanów (m.in. niedobór laktazy, nietolerancja fruktozy, sorbitolu i skrobi oraz celiakia). Przyczyną może być także przerost flory bakteryjnej, do którego może dojść np. w wyniku pojawienia się nieprawidłowości anatomicznych po zabiegach chirurgicznych, w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna oraz przy zespole jelita drażliwego. Jest to też jeden z objawów zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO).
Nadmierne gazy w jelitach – diagnostyka
Zwykle przy występowaniu gazów jelitowych nie ma potrzeby wykonywania badań, o ile pacjent nie obserwuje innych objawów sugerujących chorobę organiczną przewodu pokarmowego.
Dość rzadko, w przypadku podejrzenia, że nadmierne gazy w jelitach mogą być jednym z objawów choroby, pomocne są badania takie jak:
- przeglądowe zdjęcie jamy brzusznej – umożliwia orientacyjną ocenę ilości gazów i wykluczenie zaburzeń drożności przewodu pokarmowego,
- ultrasonografia jamy brzusznej,
- badania endoskopowe,
- wodorowy test oddechowy – jest on jednak trudno dostępny i często niejednoznaczny w interpretacji.
Niestety pomimo często rozbudowanej diagnostyki ustalenie przyczyny nadmiernych gazów bywa bardzo trudne. Dlatego na początku warto wdrożyć do swojego stylu życia i diety uniwersalne zasady pomocne przy problemach z gazami i wzdęciami brzucha.
