Zespół stresu pourazowego (PTSD) — jak się objawia i czy można go całkowicie wyleczyć?
Urazy psychiczne, które wpływają na trwałe zmiany w psychice człowieka, nazywane są traumami. Ich źródłem najczęściej jest trudne, tzw. traumatyczne wydarzenie, wywołujące ekstremalny stres — strata bliskiej osoby, przemoc w rodzinie, wypadek, czy zobaczenie czegoś przerażającego. Jeśli trauma i towarzyszący jej stres utrzymuje się na długo po ciężkim przeżyciu, może rozwinąć się PTSD, czyli zespół stresu pourazowego.
PTSD to reakcja psychiczna na traumatyczne wydarzenia; jeśli przeżyty stres przekracza zdolność jednostki do poradzenia sobie z przeżyciami. Osoby dotknięte PTSD doświadczają intensywnych objawów, takich jak nawracające wspomnienia traumatycznych sytuacji, koszmary senne, nadmierne napięcie i unikanie sytuacji z nimi związanych. To zaburzenie wpływa nie tylko na psychikę, ale także na codzienne funkcjonowanie, utrudniając normalne relacje rodzinne, społeczne i zawodowe. Sprawdź, jakie są pozostałe objawy fizyczne i psychiczne stresu pourazowego i jak sobie radzić po traumatycznym przeżyciu.
Z tego artykułu dowiesz się:
Charakterystyka PTSD — czym jest zespół stresu pourazowego?
Zespół stresu pourazowego, w skrócie PTSD (ang. post traumatic stress disorder) to zaburzenie psychiczne z grupy zaburzeń lękowych. Pojawia się u osób, które przeżyły lub były świadkami przerażających sytuacji. Zdarzenie traumatyczne mogło dotyczyć zarówno ich samych, jak i osób bliskich lub zupełnie przypadkowych. Widok drastycznego wypadku, relacja ofiary w nim uczestniczącej, czy świadomość nagłej śmierci może wywołać traumę, której konsekwencją będzie tzw. stres pourazowy.
Mimo tego, że z definicji PTSD jest reakcją ludzkiej psychiki na traumatyczne wydarzenie, które najczęściej wiąże się z zagrożeniem życia lub ryzykiem utraty zdrowia, to jednak do przyczyn wywołujących zespół stresu pourazowego zalicza się także trudne doświadczenia życiowe, np. rozwód lub spiralę długów.
Osoby cierpiące z powodu PTSD często nie wiedzą, że przyczyną ich samopoczucia i lęku jest to zaburzenie. Swoje dolegliwości traktują jako naturalne następstwo przeżyć, stopniowo przyzwyczajając się do życia w ciągłym strachu. Pacjenci z zespołem stresu pourazowego wielokrotnie "przeżywają" w głowie trudne wydarzenia z przeszłości, dlatego starają się unikać miejsc, przedmiotów oraz osób, które wiążą się z bolesnymi wspomnieniami.
W wielu przypadkach osobom z PTSD towarzyszą koszmary senne związane z traumatycznymi przeżyciami, co dodatkowo nasila problem niepokoju i odczuwania stresu. Warto wiedzieć, że stres pourazowy może pojawić się u każdego, bez względu na wiek, płeć, poziom wykształcenia, czy zamożność. PTSD dotyka często żołnierzy walczących na froncie, osoby dokonujące oględzin miejsc po wypadkach, czy dokonanych zbrodniach, a nawet personel medyczny.
Złożony zespół stresu pourazowego (complex PTSD) — co to jest?
U osób, które doświadczały traumy przez długi czas, często już we wczesnym dzieciństwie, może rozwinąć się złożony zespół stresu pourazowego. Występowanie zaburzeń lękowych idzie wówczas w parze z zaburzeniami osobowości. Wiele przypadków złożonego stresu pourazowego diagnozuje się u dorosłych, które jako dzieci doświadczały przemocy, zaniedbań i nadużyć ze strony najbliższych.
Symptomy świadczące o complex PTSD nie różnią się bardzo od objawów stresu pourazowego. Są to zwykle:
- flashbacki z traumatycznych przeżyć,
- unikanie osób, miejsc i sytuacji związanych z traumą,
- nadmierna czujność, nieustanne poczucie zagrożenia i pozostawanie w gotowości do ucieczki.
Warto jednak wiedzieć, że objawy complex PTSD są bardziej skomplikowane. Pacjentom trudno jest kontrolować emocje, co powoduje nagłe napady złości, czy przyczynia się do wahań nastroju. Bywa, że mylnie otrzymują oni diagnozę zaburzeń osobowości typu borderline, co jest zupełnie inną kwestią.
Zespół stresu pourazowego — przyczyny i objawy
Przyczyny zespołu stresu pourazowego mogą być bardzo różne — od wypadków, przez przemoc fizyczną, seksualną, emocjonalną, czy ekonomiczną, aż po tortury, przetrzymywanie w zamknięciu, czy morderstwo. Objawy PTSD mogą pojawić się zarówno u osób, które uczestniczyły w wydarzeniach, jak i u świadków lub tych, którzy jedynie słuchają relacji ofiary. Silna ekspozycja na lęk, ból, bezsilność i przerażenie prowadzi do traumy, a w efekcie także wystąpienia zespołu stresu pourazowego.
Jak rozpoznać PTSD u siebie lub bliskiej osoby? Do najczęstszych objawów zespołu stresu pourazowego należą:
- ciągłe odczuwanie niepokoju o zdrowie lub życie bliskich (zaburzenia lękowe),
- flashbacki z trudnej przeszłości,
- niekontrolowane i ciągłe przeżywanie w myślach traumatycznych wydarzeń,
- poczucie winy i wstydu,
- zaburzenia snu,
- izolacja,
- trudność w kontrolowaniu emocji,
- koszmary senne,
- trudności w odczuwaniu przyjemności,
- kołatanie serca i przyspieszony oddech,
- bóle głowy,
- brak apetytu,
- porzucenie swoich zainteresowań,
- życie w ciągłym napięciu,
- zaburzenia odżywiania,
- problemy z koncentracją,
- myśli samobójcze.
Diagnoza zespołu stresu pourazowego to pierwszy krok, by podjąć leczenie PTSD. Jeśli od dłuższego czasu zauważasz u siebie, czy bliskiej osoby powyższe objawy, warto skonsultować się z psychologiem lub psychiatrą. Specjalista zdiagnozuje problem i dobierze odpowiednie metody leczenia — najważniejszym elementem jest psychoterapia.
PTSD w praktyce — diagnostyka i leczenie
W diagnostyce zespołu stresu pourazowego wykorzystuje się różne metody. Mogą to być określone sposoby prowadzenia wywiadu z pacjentem, czy kwestionariusze, np. kwestionariusz PTSD Salomona, kwestionariusz Foy, kwestionariusz Carda oraz wywiad PTSD Goldsteina. Psychotraumatolog lub psychiatra bierze pod uwagę czas utrzymywania się objawów u pacjenta oraz określa, jakie trudności życiowe powodują.
Podstawowym fundamentem w leczeniu zespołu stresu pourazowego jest bez wątpienia terapia, najczęściej prowadzona w nurcie poznawczo-behawioralnym. Część pacjentów w porozumieniu z psychoterapeutą decyduje się na tzw. metodę przedłużonej ekspozycji, która w niektórych przypadkach może przynieść oczekiwane efekty. Wywołuje jednak wiele kontrowersji, ponieważ polega na wielokrotnym i obfitującym w trudne szczegóły opowiadaniu przebiegu traumatycznych wydarzeń.
Nowoczesną i bardzo skuteczną formą walki z PTSD jest także EMDR, czyli w skrócie – psychoterapia połączona ze stymulowaniem narządu wzroku. Należy również prowadzić edukację najbliższych, aby byli świadomi, co przeżywa pacjent z PTSD.
W niektórych przypadkach psychiatra może przepisać choremu antydepresanty, leki przeciwlękowe i regulujące samopoczucie. Nie ma jednak możliwości farmakologicznego wyleczenia PTSD.
Podsumowanie
Już wiesz, na czym polega zespół stresu pourazowego (PTSD) — co to jest i jak się objawia. Żeby zrozumieć swój organizm po trudnym przeżyciu i dać sobie narzędzia do walki ze stresem, warto skonsultować się z psychoterapeutą. Specjalista pomoże zdiagnozować problem i poprowadzi proces terapeutyczny, by pomóc pacjentowi poradzić sobie z traumą. Jeśli czujesz, że temat PTSD może dotyczyć również Ciebie, nie bój się prosić o pomoc — skontaktuj się z psychologiem lub psychiatrą.
Źródła:
- J. Solarz-Bogusławska, W. Bogusławski, Wzajemne powiązania pomiędzy osobowością z pogranicza, PTSD i Complex PTSD, "Borgis – Medycyna Rodzinna" 2018, nr 2a, s. 36-40.
- M. Załuska, A. Kossowska-Lubowicka, Z. Traczewska i in., Współuzależnienie, wydarzenia traumatyczne i objawy zespołu stresu pourazowego u hospitalizowanych i niehospitalizowanych kobiet z rodzin alkoholowych, "Borgis – Postępy Nauk Medycznych" 2010, nr 8, s. 670-676.
- A. Cebella, I. Łucka, Zespół stresu pourazowego – rozumienie i leczenie, "Psychiatria" 2007, t. 4, nr 3, s. 128-136.
Autorka
Aleksandra Chojnowska – absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, magister filologii polskiej, copywriterka. Od lat zgłębia wiedzę na tematy związane ze zdrowiem oraz urodą i z pasją pisze o tym, jak każdego dnia dbać zarówno o siebie, jak i o bliskich. Prywatnie doświadczona mama.
Powiązane kategorie
Ostatnia aktualizacja [08.08.2024]