Stomia, nazywana również przetoką lub sztucznym odbytem, to otwór w jamie brzusznej, wytworzony chirurgicznie, łączący przewód pokarmowy z zewnętrzną powierzchnią skóry. Stomię wyłania chirurg, by umożliwić odprowadzenie gazów jelitowych, kału lub moczu zastępczą drogą, jeśli w przypadku danego pacjenta nie jest możliwe prawidłowe wypróżnianie. Wyłonienie stomii może być czasowe lub trwałe, w zależności od rodzaju choroby i sytuacji chorego.
Przez wiele lat stomia stanowiła temat tabu. Nie mówiło się o niej, ponieważ uznawana była za wstydliwą dolegliwość. Osoby ze stomią ukrywały swoją sytuację, a nierzadko także izolowały się od społeczeństwa. Na szczęście dziś wiele zmieniło się w tej kwestii – nowoczesny sprzęt stomijny pozwala chorym normalnie funkcjonować na co dzień, nie tylko w sferze rodzinnej, czy zawodowej, ale także seksualnej. Sprawdź, jak wygląda przetoka jelitowa, co warto o niej wiedzieć oraz jak wygląda życie po operacji.
Czym jest stomia – wskazania i przyczyny wyłonienia stomii
Słowo „stomia” wywodzi się z greki i oznacza usta lub otwór, jednak w medycynie termin ten stosuje się zamiennie z określeniami: przetoka jelitowa, moczowa, czy sztuczny odbyt. Zadaniem stomii jest wspieranie prawidłowej pracy układu pokarmowego lub moczowego w sytuacjach, gdy dochodzi do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu kluczowych narządów. Zabieg tego rodzaju przeprowadza się zwykle u osób, których stan zdrowia nie pozwala na normalne żywienie, czy oddawanie moczu lub kału.
Przetoka zlokalizowana jest na odcinku między światłem przewodu pokarmowego a zewnętrzną powierzchnią ciała. Otwór w powłokach jamy brzusznej stanowi ujście, zazwyczaj wyprowadzające mocz, kał, czy niestrawione cząstki pożywienia na powierzchnię brzucha do specjalnego pojemnika (tzw. worek stomijny).
Istnieją również stomie, które umożliwiają dostarczenie organizmowi substancji odżywczych prosto do przewodu pokarmowego. Mowa np. o gastrostomii, czyli przetoce wykonanej na żołądku. To często jedyny sposób przyjmowania posiłków przez pacjentów, cierpiących z powodu ciężkich chorób przełyku lub po przebytych operacjach w jego obrębie.
Wyłonienie stomii – z jakich powodów najczęściej wykonuje się przetokę?
Najwięcej zabiegów wyłonienia stomii jelitowej wykonuje się z powodu nowotworów jelita grubego. W wyniku rozwoju komórek rakowych, światło jelita bywa zamknięte i niedrożne, a nierzadko konieczne jest wycięcie odbytnicy razem z odbytem. Jednak nowotwór jelita grubego to nie jedyny przypadek, który wymaga wykonania przetoki. Zdarza się również, że stomii potrzebują osoby po przebytych urazach jamy brzusznej, odniesionych najczęściej wskutek wypadków komunikacyjnych. Wskazania do wyłonienia stomii to także m.in.:
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG),
- uchyłkowatość jelita grubego,
- niedrożność mechaniczna jelit,
- usunięcie całego jelita grubego,
- choroba Leśniowskiego-Crohna,
- dziedziczne choroby jelit i wady wrodzone,
- niedrożność moczowodu,
- choroba nowotworowa lub usunięcie pęcherza moczowego,
- rozszczep kręgosłupa.
Warto wiedzieć, że lokalizacja stomii najczęściej zależy od miejsca urazu lub występowania zmian chorobowych. Przetoki mogą różnić się wielkością, kształtem i całą konstrukcją. W medycynie wyróżnia się następujące formy przetok:
- jednolufową – to efekt przecięcia jelita i wyprowadzenia jednego z jego końców na powierzchnię ciała (ujście przewodu pokarmowego),
- dwulufową – jeśli dojdzie do wyprowadzenia obydwu końców jelita na zewnątrz organizmu (jeden otwór to końcowy odcinek jelita, a drugi pełni funkcję odbytnicy),
- pętlową – jest ona wynikiem wyłonienia pętli jelita z tymczasowym wsparciem specjalnego mostka stomijnego.
Rodzaje stomii
Wyróżnia się kilka rodzajów stomii, a podziały te dotyczą zarówno długości korzystania z tego rozwiązania, budowy, jak i umiejscowienia przetoki. Stomia czasowa zakładana jest chorym na określony czas, a następnie zostaje zlikwidowana, by pacjent mógł funkcjonować bez niej. Jej przeciwieństwo to stomia definitywna, wyłaniana na stałe.
Z kolei, biorąc pod uwagę miejsce wyłonienia stomii, wyróżnia się następujące jej rodzaje:
- kolostomia – to przetoka wyłaniana w sytuacji, gdy niezbędne jest usunięcie wyłącznie odcinka jelita grubego lub odbytu wraz z odbytnicą. Podczas zabiegu, na powierzchnię ciała wyłania się niewielki fragment jelita grubego. Najczęściej otwór umiejscowiony jest poniżej linii pępka;
- ileostomia – tego rodzaju zabieg przeprowadza się u pacjentów, u których niezbędne jest całkowite wycięcie jelita grubego. Żeby umożliwić wydalanie treści jelitowej, wyłaniany jest sztuczny odbyt (anus praeternaturalis) z jelita cienkiego;
- urostomia – nazywana jest także przetoką moczową. Rozwiązanie to proponuje się osobom, które doznały uszkodzeń pęcherza moczowego lub zachodzi u nich konieczność usunięcia tego narządu. W czasie zabiegu lekarz wprowadza moczowód do jelita, a jego koniec wyłania na powierzchnię skóry;
- gastrostomia – czyli otwór umożliwiający wprowadzenie substancji odżywczych prosto do żołądka. Tego rodzaju operacje przeprowadza się u pacjentów z chorobami przełyku, którzy nie mogą odżywiać się w prawidłowy sposób.
Sam zabieg wyłaniania przetoki wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym i trwa zazwyczaj kilka godzin. Jeżeli wystąpiły powikłania, np. wypadanie stomii, lekarze przeprowadzają korekcję.
