Zakrzep to grudka skrzepniętej krwi, która tworzy się w świetle naczynia krwionośnego. Przywiera do miejsca, w którym się uformowała i tam pozostaje, utrudniając przepływ krwi. Formacja zakrzepów wewnątrz naczyń krwionośnych nazywana jest zakrzepicą.
Zakrzep jest najbardziej prawdopodobny u osób nieruchomych oraz u osób z genetyczną predyspozycją do krzepnięcia krwi. Zakrzep może również powstać po uszkodzeniu tętnicy, żyły lub otaczającej tkanki.
Objawy zakrzepicy
Zakrzepica żylna może powstać w dowolnym miejscu ciała, a objawy zależą od umiejscowienia zakrzepu.
Nogi to jedno z bardziej powszechnych miejsc. Objawy obejmują ból lub sztywność, obrzęk i zaczerwienienie dotkniętej chorobą nogi. Dyskomfort może zacząć się w dowolnym miejscu od górnej części uda do kostki. Często pacjenci odczuwają jedynie obrzęk i pewien dyskomfort. Jeśli skrzep lub część skrzepu przemieszcza się do płuc — zator płucny — pacjent może doświadczyć bólu w klatce piersiowej, duszności lub zawrotów głowy.
Niektórzy pacjenci otrzymują leki lub płyny przez cewniki czy wenflony umieszczone w żyłach. Cewniki te mogą stymulować tworzenie się skrzepliny w żyle w pobliżu i wokół niego, zwanej zakrzepicą żył głębokich związanej z cewnikiem. Ponieważ wenflony są zwykle zlokalizowane w ramieniu, taki zakrzep może prowadzić do obrzęku ramion i bólu.
Pacjenci z nieswoistym zapaleniem jelit oraz pacjenci z niektórymi zaburzeniami krwi, w tym nowotworami mieloproliferacyjnymi i napadową nocną hemoglobinurią, czasami rozwijają zakrzepicę żył w jamie brzusznej. Nazywa się to zakrzepicą żył krezkowych. Zakrzepica żył krezki czasami powoduje dyskomfort w jamie brzusznej, ale może nie wiązać się z towarzyszącymi jej objawami.
W zależności od lokalizacji możemy również wyróżnić inne rodzaje:
zakrzepica żył głębokich podudzia:
dystalna, dotycząca dalszego odcinka kończyny – najczęstszy typ zakrzepicy, dotyczy żył łydki; zwykle jest bezobjawowy i ustępuje spontanicznie,
proksymalna, zajmuje żyły podkolanowe, udowe, biodrowe czy żyłę główną dolną. Jest zwykle objawowa i stwarza duże zagrożenie zatorowością płucną,
obrzęk bolesny – forma masywnej zakrzepicy żylnej żył odprowadzających krew z kończyny przebiegająca z bólem i obrzękiem;
zakrzepica żył powierzchownych.
Zakrzepica – diagnostyka
Badanie ultrasonograficzne jest najczęstszym testem używanym do diagnozowania zakrzepu krwi w nodze lub ramieniu. Tomografia komputerowa jest powszechnie używana do diagnozowania zatorowości płucnej. Tomografia komputerowa jest również najczęstszą metodą diagnozowania zakrzepicy w jamie brzusznej, miednicy i głowie.
Zakrzepica w klatce piersiowej, brzuchu lub miednicy jest czasami wykrywana podczas tomografii komputerowej wykonanej z innego powodu. Pacjent i lekarz muszą opracować zindywidualizowane plany leczenia tych przypadkowo odkrytych skrzepów.
Oprócz znalezienia samego skrzepu ocena diagnostyczna czasami obejmuje badania krwi, które mogą pomóc wyjaśnić, dlaczego w ogóle doszło do powstania skrzepu. Niektóre z tych testów szukają określonych zmian genetycznych, inne przeciwciała we krwi, a jeszcze inne badają ilość lub aktywność białek, które pomagają tworzyć i usuwać skrzepy krwi.
Leczenie zakrzepicy
Antykoagulacja jest podstawą leczenia zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej. Leki przeciwzakrzepowe zmniejszają zdolność organizmu do tworzenia skrzepów krwi. Niektórzy ludzie nazywają antykoagulanty „rozrzedzaczami krwi”, ale w rzeczywistości nie „rozrzedzają” one krwi, osłabiają jej zdolność do krzepnięcia.
Terapia przeciwzakrzepowa tradycyjnie obejmuje heparynę lub leki heparynopodobne podawane dożylnie lub przez zastrzyk podskórny, a następnie lek doustny o nazwie warfaryna. Pacjenci przyjmujący warfarynę wymagają regularnego monitorowania za pomocą badania krwi zwanego INR. Pojawiają się nowe doustne antykoagulanty, które nie wymagają regularnego monitorowania badań krwi, a niektóre z nich nie wymagają przyjmowania antykoagulantów dożylnie lub podskórnie. Na razie jednak większość ZŻG i ZP jest leczona lekami podawanymi dożylnie lub podskórnie, a następnie doustnym antykoagulantem, najczęściej warfaryną.