Jak rozpoznać użądlenie osy? Co zrobić, gdy do niego dojdzie? Jak wygląda pierwsza pomoc po użądleniu? Kiedy konieczna jest pomoc lekarza? Jak zachować się w przypadku osób uczulonych na jad owadów błonkoskrzydłych? Wszystkiego dowiesz się z naszego poradnika!
Udzielenie pierwszej pomocy po użądleniu jest bardzo ważne, ponieważ może wystąpić reakcja alergiczna na jad osy, co stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia. Niezwykle istotne jest, aby zadbać przy tym o bezpieczeństwo własne i osoby poszkodowanej, aby nie doszło do kolejnego ataku. Warto przy tym pamiętać, że na użądlenie narażeni jesteśmy wszyscy – szczególnie w okresie wiosenno-letnim. Jednak nie każdy z nas zareaguje na nie tak samo.
Podstawowe informacje na temat użądleń
Użądlenie to wprowadzenie żądła owada przez skórę. Najczęściej w tym momencie następuje także wprowadzenie jadu, czyli wydzieliny o działaniu toksycznym na organizm człowieka. Powoduje to reakcję anafilaktyczną o różnym stopniu nasilenia. Użądlenia są najczęściej powodowane przez owady żądlące – m.in. owady błonkoskrzydłe, takie jak osy, pszczoły, szerszenie i mrówki. Użądlić mogą także pijawki, jeżowce i niektóre ślimaki.
Użądlenie może być niebezpieczne dla zdrowia i życia człowieka. Zdarza się, że jad owadów powoduje silną reakcję alergiczną, czyli wstrząs anafilaktyczny. Reakcja ta postępuje szybko i jest uogólniona. Oznacza to, że nie ogranicza się jedynie do miejsca użądlenia, ale wywołuje odpowiedź całego organizmu. Dlatego należy wiedzieć, jak postępować w przypadku użądlenia osy.
Jak wygląda użądlenie osy?
O tym, że doszło do użądlenia osy zwykle informuje silny ból o paląco-piekącym charakterze. W miejscu użądlenia pojawia się niewielki obrzęk, któremu towarzyszy rumień. W przypadku osób, które nie są uczulone na jad owadów, nie pojawiają się żadne inne objawy. Nieprzyjemne dolegliwości utrzymują się przez kilka godzin lub dni, a następnie ustępują, nie pozostawiając żadnych śladów.
Po użądleniu osy mogą pojawić się jednak objawy alergii na jad. W takiej sytuacji obrzęk w miejscu ukłucia jest bardzo duży – jego średnica przekracza 10 centymetrów. Utrzymuje się on ponad 24 godziny. Towarzyszą mu także objawy ogólne: ból głowy, uczucie rozbicia, gorączka, dreszcze i odczyn zapalny.
W niektórych przypadkach pojawia się uogólniona reakcja alergiczna. Wówczas poza objawami w miejscu użądlenia, pojawiają się m.in.:
- ucisk w klatce piersiowej,
- obrzęk języka i krtani,
- nudności,
- zawroty głowy,
- duszność,
- ból brzucha,
- ogólne osłabienie,
- chrypka,
- uporczywy świąd śluzówki nosa,
- problemy z mówieniem i przełykaniem,
- spadek ciśnienia tętniczego krwi,
- utrata przytomności,
- zasinienie powłok skórnych.
Szczególnie niebezpieczne jest użądlenie osy w okolicy gardła lub ust, ponieważ powstający obrzęk może utrudnić oddychanie również w przypadku osób, które nie są uczulone na jad.
Bardzo podobne są objawy użądlenia pszczoły. Jednak zasadnicza różnica polega na tym, że osa zazwyczaj nie pozostawia żądła w miejscu ukłucia. Jest ono gładkie. Dlatego owad może je łatwo wyciągnąć ze skóry. Stwarza to ryzyko kolejnego użądlenia. Zdarzyć się może, że podczas ukłucia żądło osy się złamie i wtedy może ono utknąć w skórze, są to jednak rzadkie przypadki. Żądło pszczoły natomiast ma haczyki. Owad, odlatując, pozostawia je w skórze człowieka, jednocześnie rozrywając swój odwłok. Dlatego użądlenie pszczoły jest możliwe tylko jeden raz.
Użądlenie osy – jak udzielić pierwszej pomocy?
Użądlenie osy wymaga udzielenia pierwszej pomocy osobie poszkodowanej. Jej charakter zależy od tego, czy pojawiła się reakcja alergiczna. W każdym przypadku w pierwszej kolejności należy ocenić ryzyko ponownego użądlenia. Jeżeli tak, należy oddalić się od miejsca obecności owadów.
Pierwsza pomoc po użądleniu osy bez objawów alergii przedstawia się następująco:
- Jeżeli żądło osy się złamało i pozostało w skórze, należy szybko, ale ostrożnie je usunąć bez jego naciskania. W tym celu najlepiej podważyć je igłą lub paznokciem.
- Po wyciągnięciu żądła należy umyć i zdezynfekować miejsce użądlenia.
- Można schłodzić miejsce użądlenia, aby złagodzić ból.
W przypadku wystąpienia reakcji alergicznej w miejscu użądlenia należy wykonać powyższe czynności. Dodatkowo można wykonać okład z sody oczyszczonej lub maści na ukąszenia oraz podać leki przeciwbólowe i przeciwalergiczne.
Jeżeli rozwija się uogólniona reakcja alergiczna (w tym wstrząs anafilaktyczny):
- Należy ocenić stan osoby poszkodowanej.
- Należy ułożyć poszkodowanego w pozycji leżącej z nogami w górze (jeżeli jest przytomny) lub bocznej ustalonej (jeżeli jest nieprzytomny).
- Jeśli żądło pozostało w skórze, należy je usunąć.
- Trzeba niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe.
- Konieczne jest monitorowanie stanu osoby poszkodowanej (w każdej chwili może się on pogorszyć), a w razie potrzeby rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową.
Jeżeli osoba poszkodowana jest uczulona i ma przy sobie ampułkostrzykawkę z adrenaliną, należy wstrzyknąć lek domięśniowo w boczną powierzchnię uda.
Podobnie postępuje się w przypadku reakcji alergicznej w obrębie jamy ustnej. Jeżeli poszkodowany połknął owada i jest przytomny, należy dać mu do wypicia zimny płyn, ponieważ ogranicza on narastanie obrzęku. Płynu nie podaje się osobom nieprzytomnym.
Podsumowanie
Często po użądleniu osy pojawiają się objawy wyłącznie w miejscu użądlenia. Zdarza się jednak, że rozwija się reakcja alergiczna, która stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia. Wówczas osoba poszkodowana wymaga natychmiastowej pomocy.
Źródła:
- A. Bronka, Pierwsza pomoc, Użądlenia, ukąszenia i ugryzienia, Polskie Towarzystwo Pielęgniarstwa Ratunkowego, http://ptpaiio-lodz.one.pl/wp-content/uploads/2015/11/U%C5%BC%C4%85dlenia-1.pdf (dostęp 04.07.2022).
- M. Jutel, E. Cichocka-Jarosz, Użądlenie przez owady, Interna Mały Podręcznik, Medycyna Praktyczna https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.III.23.22.3. (dostęp 04.07.2022).
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
