Niedokrwistość, czyli anemia – co to jest, jakie są jej objawy i skutki?
Anemia (niedokrwistość) jest stanem chorobowym, w którym stężenie hemoglobiny oraz masa krwinek czerwonych jest mniejsza niż poziom zapewniający właściwe utlenienie tkanek. Anemia najczęściej bierze się z niedoboru żelaza, ale nie jest to jedyny czynnik, a same deficyty mogą mieć różne podłoże. Z tego artykułu dowiesz się, czym jest anemia, jakie są przyczyny niedokrwistości, czy może nieść ze sobą powikłania oraz na czym polega jej leczenie.
Anemia występuje stosunkowo często, dlatego często bywa lekceważona przez pacjentów, którzy nie zdają sobie sprawy, że niska hemoglobina może być groźna. Mogą borykać się z nią osoby w każdym wieku. U dzieci najczęściej występuje niedokrwistość z niedoboru żelaza, u starszych zaś niedokrwistość z niedoborów żelaza, niedokrwistość chorób przewlekłych lub niedokrwistość spowodowana przewlekłą chorobą nerek.
Z tego artykułu dowiesz się:
Anemia – co to jest?
Krew powstaje w wyniku hematopezy, procesu w którego trakcie tworzą się poszczególne elementy morfotyczne krwi. Jednym ze składników jest hemoglobina, będąca budulcem krwinek czerwonych i nośnikiem tlenu – to jej krew zawdzięcza charakterystyczny czerwony kolor. Jeżeli hemoglobiny lub ogólnie czerwonych krwinek jest zbyt mało, mamy do czynienia z anemią (niedokrwistością).
Anemię można podzielić na cztery stopnie nasilenia:
- łagodna – hemoglobina 10–12,0 g/dl u kobiet, 10-13,5 g/dl u mężczyzn,
- umiarkowana – hemoglobina 8–9,9g/d,
- ciężka – hemoglobina 6,5–7,9g/dl,
- zagrażająca życiu – hemoglobina <6,5g/dl.
Jakie są przyczyny anemii?
Powszechną przyczyną anemii jest utrata erytrocytów na skutek krwawienia lub hemolizy, lub też zmniejszenie/zaburzenie erytropezy. Krwawienie może mieć charakter ostry lub przewlekły, np. u kobiet, które mają obfite miesiączki, występują niekiedy problemy z utrzymaniem prawidłowego stężenia hemoglobiny. Anemia może być również oznaką i ważnym czynnikiem diagnostycznym utajonego krwawienia np. z przewodu pokarmowego.
Stosunkowo częstym zjawiskiem jest anemia z niedoboru żelaza. Niedobór żelaza to też najczęstsza przyczyna anemii u dzieci. Powszechna jest również anemia ciążowa, która według różnych źródeł występuje u około 30% do nawet 70% kobiet ciężarnych. Taka duża rozbieżność wynika z różnych kryteriów granicznych badanej populacji oraz czasu. Szczególnie wysoki odsetek anemii w ciąży oraz po porodzie obserwuje się u kobiet pochodzących z ubogich środowisk.
Do innych przyczyn anemii zalicza się niektóre przewlekłe choroby (np. chorobę Leśniewskiego-Crohna, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy i inne), a także genetyczne schorzenia układu krwiotwórczego – anemia sierpowata, która jest chorobą dziedziczną, najczęściej występującą w środkowej i zachodniej Afryce. W Polsce przypadki anemii sierpowatej są niezwykle rzadkie i dotyczą głównie dzieci, których jedno z rodziców lub przodków pochodzi z kraju, gdzie częstotliwość anemii sierpowatej jest wysoka.
Badania uwzględniają również inne rodzaje anemii. Podstawą wyróżnienia są przyczyny, z któych powodów pacjent boryka się z niedokrwistością. Są to np. anemia megaloblastyczna (z niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego) czy anemia aplastyczna (szpik kostny ze względu na swoją niewydolność nie produkuje prawidłowej liczby krwinek czerwonych, białych oraz płytek krwi).
Przyczyny niedokrwistości u dzieci
Anemia u noworodka i niemowlaka wywołana jest najczęściej albo czynnikami genetycznymi (anemia sierpowata), albo niedoborem żelaza. Szacuje się, że niedokrwistość związana z niedoborem żelaza występuje u około 40% dzieci w wieku do 2 lat, w tym u ponad 60% dzieci wychowywanych w złych warunkach socjalnych.
U dzieci powyżej 2. roku życia anemia z niedoboru żelaza jest często spowodowana różnymi – niekiedy poważnymi – chorobami, dlatego konieczne może być wykonanie poszerzonych badań diagnostycznych w celu wykrycia przyczyny tego stanu. Lekarz może zalecić wykonanie gastroskopii, badań obrazowych przewodu pokarmowego, badań w kierunku celiakii i zakażenia Helicobacter pylori, badania ogólnego moczu, krwi utajonej w stolcu lub innych badań diagnostycznych w razie podejrzenia określonej choroby.
Anemia – objawy u dorosłych
Objawy anemii, które są niezależne od przyczyny i rodzaju niedokrwistości, to: osłabienie i męczliwość, bóle i zawroty głowy, obniżenie koncentracji i uwagi, bladość skóry i błon śluzowych, a w niedokrwistości hemolitycznej zażółcenie skóry i spojówek. W ciężkiej postaci, jaką jest silna anemia, objawy obejmują dodatkowo duszność i tachykardię (przyspieszone bicie serca), zawroty głowy, mroczki przed oczami czy nawet utratę przytomności.
Anemia – objawy u dzieci
Anemia u dzieci i u dorosłych, będąca wynikiem niedoborów żelaza, jeżeli zostanie wcześnie rozpoznana i nie dojdzie do silnej niedokrwistości, nie jest groźna, jednak pogłębiający się stan niedokrwistości może prowadzić do poważnych skutków.
Objawy anemii u dzieci to przede wszystkim ospałość, bladość skóry, bladość śluzówek, przewlekłe zmęczenie.
Anemia – objawy u kobiet w ciąży
Anemia w ciąży jest niebezpieczna, gdyż skutki mogą być groźne dla płodu – w pierwszym trymestrze zwiększa ryzyko poronienia, w drugim może przyczynić się do uszkodzeń płodu, a w trzecim trymestrze skutki anemii mogą prowadzić do przedwczesnego porodu. Niedokrwistość ma niekorzystny wpływ na zdrowie matki, dlatego w ciąży zaleca się kontrolowanie morfologii krwi, a w przypadku niedoborów suplementację żelaza.
Objawy niedokrwistości w ciąży nie różnią się od innych rodzajów niedokrwistości. Należy zwracać uwagę na charakterystyczne symptomy oraz wykonywać badania krwi, również po rozwiązaniu, gdyż może pojawić się anemia po porodzie.
Czy anemia jest groźna?
Skutki anemii zależą od jej stopnia ciężkości oraz przyczyny, a także wieku osoby i towarzyszących jej chorób przewlekłych. Niskie stężenie hemoglobiny i/lub czerwonych krwinek pogarsza funkcjonowanie organizmu i wywołuje różne objawy, a także powikłania. Bardzo nasilona niedokrwistość może zagrażać życiu.
W przypadku niemowlaków i małych dzieci każde zaburzenie może być niebezpieczne i należy zgłosić się do lekarza w celu ustalenia przyczyny oraz odpowiedniego leczenia.
Anemia – leczenie
Leczenie niedokrwistości jest zależne od rodzaju anemii. Ponieważ najczęściej mamy do czynienia z deficytami żelaza, leczenie polega na uzupełnianiu niedoborów preparatami żelaza dostępnymi na receptę. Można przyjmować suplementy diety zawierające stosunkowo niewielkie, więc bezpieczne dawki żelaza, a także zastosować leczenie anemii domowymi sposobami za pomocą diety. Przygotowując prawidłowo skomponowany jadłospis, można bez problemu uzupełnić niewielkie i średnie niedobory żelaza.
Dieta na anemię powinna zawierać produkty z dużą ilością żelaza i witaminy C, witamin z grupy B i kwasu foliowego. Polecane są: mięso, wędliny, ryby, przetwory zbożowe, warzywa, a w szczególności podroby: wątroba wieprzowa, wątroba cielęca, wątróbka drobiowa i kaszanka, które zawierają bardzo dużą ilość żelaza.
Jeżeli anemia nie wynika z niedoborów żelaza, lekarz podejmuje decyzję o zastosowaniu leków stymulujących erytropezę i niekiedy również o suplementacji żelaza, w zależności od przyjętej strategii terapii. Leczenie anemii sierpowatej jest o wiele bardziej skomplikowane i na chwilę obecną nie ma na nią leku, a podstawą terapii jest transfuzja krwi, podawanie antybiotyków, środków łagodzących infekcje oraz zwiększających elastyczność czerwonych krwinek. Trwają badania nad różnymi możliwościami terapii.
Podsumowanie
Niski poziom hemoglobiny bywa lekceważonym przez pacjentów stanem. Warto jednak pamiętać, że niedokrwistość może mieć różne podłoże, a jej objawy mogą znacząco obniżać komfort życia lub wręcz mu zagrażać. Dlatego warto dbać o działania profilaktyczne, a w przypadku niepokojących nas symptomów niezwłocznie zasięgnać opinii lekarskiej.
Źródła:
- Monika Karlikowska, Niedokrwistość (anemia), portal mp.pl dział dla pacjentów (07.11.2016).
- Sophia Taylor, David Rampton, Definicja niedokrwistości z niedoboru żelaza, portal mp.pl dział medycyna rodzinna (28.09.2015).
- Sophia Taylor, David Rampton, Leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza – zagadnienia praktyczne, portal mp.pl dział medycyna rodzinna (28.09.2015).
- Monika Karlikowska, Niedokrwistość chorób przewlekłych, portal mp.pl dział dla pacjentów (29.08.2017).
- Agata Sobocińska-Mirska, Niedokrwistości niedoborowe w pierwszym kwartale życia, „Borgis - Nowa Pediatria” 3/2007, s. 71-77.
- Agnieszka Falkowska, Lucyna Ostrowska, Niedokrwistość u kobiet ciężarnych, „Borgis - Nowa Medycyna” 3/2010, s. 96-103.
- Michał Matysiak, Niedokrwistości – nadal aktualny problem w opiece nad matką i dzieckiem, „Family Medicine & Primary Care Review” 2 (2014), s. 185-188.
- Magdalena Wiercińska, Anemia (niedokrwistość): przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie, portal mp.pl dział dla pacjentów (21.07.2022).
- Monika Karlikowska, Niedokrwistość z niedoboru żelaza u dzieci, portal mp.pl dział dla pacjentów (08.11.2016).
Autor
Jerzy A. Kozłowski – lic. ratownik medyczny, absolwent Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu. Ratownik medyczny z wieloletnią praktyką, copywriter, autor artykułów na tematy związane z medycyną, zdrowiem i zdrowym stylem życia. Prywatnie amator biegania, miłośnik gór, astronomii i literatury SF.
Data aktualizacji: 12.05.2023. Autor: e-zikoapteka.pl