Niedobór żelaza – z czym to się je? A właściwie co jeść, by uniknąć niedoborów?
Niedobór żelaza to powszechny problem, zwłaszcza u osób, które nie zwracają szczególnej uwagi na dietę lub stosują restrykcyjne diety eliminacyjne. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, na świecie około 5% populacji ma niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza, z czego 20% kobiet miesiączkujących oraz 30–40% dzieci w krajach rozwiniętych. Jakie objawy daje niedobór żelaza, jakie są skutki długotrwałych deficytów i jak uzupełnić braki tego pierwiastka w diecie?
Z artykułu dowiesz się:
Niedobór żelaza – przyczyny, informacje podstawowe
Żelazo (Fe) jest pierwiastkiem wchodzącym w skład hemoglobiny, której zadaniem jest uczestnictwo w wymianie tlenowej, a ponieważ to właśnie ten pierwiastek wiąże tlen w krwince, ma niebagatelne znaczenie dla całego procesu.
W skład hemoglobiny wchodzi 70% całego żelaza w organizmie, 10% wykorzystywane jest w enzymach i białkach biorących udział w przemianach metabolicznych, a pozostałe 20% stanowi rezerwa. Niewielkie niedobory żelaza są uzupełniane z tych zapasów, więc przez pewien czas równowaga pozostaje zachowana, a objawy niedoboru żelaza nie pojawiają się lub są nieznaczne. Przedłużający się stan może prowadzić do znacznych deficytów, a skutki niedoboru żelaza mogą być poważne.
Podstawowe przyczyny niedoboru żelaza w diecie:
- Utrata krwi – najczęściej będąca wynikiem obfitych miesiączek lub utajonego krwawienia. Może też dotyczyć dawców krwi, jeżeli nie zadbają o uzupełnienie niedoborów żelaza (m.in. dlatego w paczce dla dawców krwi znajduje się czekolada, gdyż kakao jest dobrym źródłem żelaza).
- Dieta uboga w produkty zawierające żelazo – niezbilansowana dieta niesie ze sobą ryzyko niedoborów. Jest podwyższone w przypadku restrykcyjnych diet eliminacyjnych, wegetariańskich oraz wegańskich. Jeżeli dieta jest stosowana, należy ją ułożyć w taki sposób, by dostarczyć wszystkie składniki, mikro- i makroelementy, ewentualnie sięgnąć po suplementy żelaza.
- Zwiększone zapotrzebowanie – w niektórych stanach np. w ciąży, niedobór żelaza może być spowodowany większym zapotrzebowaniem tego pierwiastka przy jednoczesnej niewystarczającej podaży. Dodatkowa ilość żelaza powinna być dostarczana również w okresie laktacji, a także u wcześniaków oraz u dzieci w okresie dojrzewania. Niedobór żelaza w ciąży jest niebezpieczny i może grozić powikłaniami, poronieniami lub przedwczesnymi porodami.
- Upośledzenie wchłaniania z przewodu pokarmowego – resekcja żołądka lub jelita, choroba Leśniowskiego-Crohna, dieta ubogobiałkowa oraz z dużą zawartością produktów bogatych w szczawiany, fosforany, fityniany i taniny to kolejne przyczyny niedoboru żelaza.