O tym, że promieniowanie słoneczne jest szkodliwe dla skóry, wiedzą niemal wszyscy. Jednak nie każda osoba zdaje sobie sprawę, że ekspozycja na słońce może wywołać objawy alergii. Dzieje się tak, ponieważ niektóre substancje obecne w kosmetykach do codziennej pielęgnacji lub lekach uwrażliwiają skórę na promienie słoneczne. Sprawdź, jak objawia się uczulenie na słońce i jakie są sposoby na jego złagodzenie.
Uczulenie to nieprawidłowa, patologiczna odpowiedź organizmu na działanie substancji zaliczanych do alergenów. Są one obecne powszechnie w otaczającym nas środowisku (np. w pokarmach). Warto jednak dodać, że w przypadku zdrowych osób są one obojętne i nie wywołują żadnych dolegliwości. Gdy organizm alergika ma styczność z alergenem, rozwija się reakcja immunologiczna, w której biorą udział swoiste przeciwciała. To z kolei przyczynia się do uwolnienia mediatorów stanu zapalnego i pojawienia się charakterystycznych objawów.
Uczulenie na słońce – jak powstaje?
Za uczulenie na słońce odpowiedzialne jest promieniowanie ultrafioletowe UVA. Jest ono niewidzialne dla człowieka, jednak bardzo dobrze przenika przez skórę i dociera to jej głębszych warstw. Wówczas powoduje liczne zmiany w tkankach i komórkach. Przyczynia się m.in. do niszczenia włókien kolagenowych, ale nie tylko. W połączeniu z niektórymi czynnikami promieniowanie UVA wywołuje reakcję alergiczną.
Alergia słoneczna jest zaliczana do fotodermatoz. Może być wywołana czynnikami endogennymi lub egzogennymi. Zdarzają się również przypadki, w których nie udaje się ustalić przyczyny alergii. Wówczas mówi się o fotodermatozie idiopatycznej.
Czynniki endogenne, które wywołują uczulenie na słońce pochodzą z organizmu. Można do nich zaliczyć predyspozycje genetyczne, nieprawidłowości metaboliczne oraz niektóre choroby, które przebiegają z nadwrażliwością na światło słoneczne (np. toczeń rumieniowaty).
Czynniki egzogenne to substancje, które są dostarczane organizmowi z zewnątrz. Działanie promieni słonecznych dostarcza energii, która powoduje ich konwersję w alergen. Jest to przyczyną uwolnienia swoistych przeciwciał z klasy IgE. To z kolei skutkuje wydzielaniem mediatorów zapalnych i histaminy.
Do substancji fotoalergicznych i fototoksycznych zalicza się:
- niektóre leki (m.in. pochodne salicylanilidów, chloropromazyna, prometazyna, środki przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, ketoprofen, leki moczopędne),
- substancje zapachowe i barwniki,
- niektóre wyciągi roślinne (m.in. rumianek pospolity, nagietek lekarski, krwawnik pospolity),
- niektóre olejki eteryczne,
- substancje chemiczne obecne w kosmetykach,
- retinol.
Pojawienie się objawów uczulenia należy skonsultować z lekarzem. Konieczne jest wykonanie badań i testów, które pozwolą ustalić, co jest przyczyną nadwrażliwości organizmu. Pozwoli to na wyeliminowanie czynnika drażniącego i uniknięcie ponownego pojawienia się dolegliwości.
Uczulenie na słońce – zapobieganie
W przypadku osób uczulonych ekspozycja na promieniowanie UV powoduje, że pojawiają się następujące objawy:
- zaczerwienienie skóry,
- wykwity grudkowe lub pęcherze,
- świąd skóry,
- pieczenie skóry.
Reakcja fotoalergiczna może pojawić się już po kilku minutach od ekspozycji na słońce (tzw. pokrzywka słoneczna) lub nawet kilka godzin później. Objawy alergii na słońce obserwuje się zwykle na tych częściach ciała, które są odsłonięte, a tym samym narażone na promieniowanie UVA – twarz, szyja, dekolt, ramiona, plecy. Warto pamiętać, że uczulenie słoneczne stwarza duże ryzyko wystąpienia przebarwień, których usunięcie jest trudne, a niekiedy nawet niemożliwe.
Aby zapobiec reakcjom alergicznym, należy ograniczyć ekspozycję na promieniowanie słoneczne. Wskazane jest, aby unikać wychodzenia na zewnątrz w godzinach największego nasilenia słońca – od 11 do 15. Jednak nie zawsze jest to możliwe. Co więc można zrobić? Konieczne jest zakrywanie ciała ubraniem. Dobrym posunięciem jest stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym – również w miesiącach zimowych. Ich współczynnik ochrony (SPF) powinien być dopasowany do pory roku oraz stopnia nasłonecznienia.
Co stosować, aby złagodzić objawy uczulenia na słońce
Leczenie uczulenia na słońce powinno być prowadzone pod okiem lekarza. Aby złagodzić objawy alergii można sięgnąć po leki antyhistaminowe, które są dostępne bez recepty. Dzięki nim ustępuje świąd i zaczerwienienie. Niekiedy konieczne jest wprowadzenie do terapii glikokortykosteroidów.
Podsumowanie
W wyniku ekspozycji słonecznej może pojawić się nie tylko oparzenie słoneczne. Zdarza się, że dochodzi do reakcji alergicznej, którą najczęściej zapoczątkowują substancje obecne w lekach lub kosmetykach do codziennej pielęgnacji. Aby uniknąć nieprzyjemnych dolegliwości, konieczne jest stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym i ograniczenie ekspozycji skóry na promieniowanie UV.
Źródła:
- R. Śpiewak, Wyprysk fotoalergiczny i fototoksyczny, “Alergoprofil” 2009, nr 2, s. 2-7.
- A. Nikiel, Przegląd surowców roślinnych o działaniu fotouczulającym i fototoksycznym, “Kosmetologia Estetyczna” 2017, nr 6, s. 231-238.
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
