Stopa cukrzycowa jest jednym z powikłań cukrzycy. Dochodzi do niej na skutek uszkodzenia nerwów przez stale podwyższony poziom stężenia glukozy we krwi. Schorzenie to pojawia się przede wszystkim u osób z długoletnią i nieprawidłowo leczoną cukrzycą.
Cukrzyca jest chorobą, która charakteryzuje się zbyt wysokim stężeniem glukozy we krwi (hiperglikemia). Jej przyczyną są nieprawidłowości w działaniu lub wydzielaniu insuliny przez trzustkę. Prowadzi to do szeregu zaburzeń ze strony innych narządów. Najczęstsze powikłania cukrzycy to: uszkodzenie siatkówki, uszkodzenie nerek, neuropatia, choroby serca (w tym zawał serca), a także stopa cukrzycowa. Są one przyczyną inwalidztwa lub skrócenia czasu życia. Ryzyko ich wystąpienia można zmniejszyć dzięki wczesnemu rozpoznaniu i wdrożeniu odpowiedniego leczenia cukrzycy.
Co to jest stopa cukrzycowa?
Stopa cukrzycowa to określenie na zespół charakterystycznych dolegliwości dotyczących stóp osób chorujących na cukrzycę (typu 1 lub 2). Jest ona jednym z najczęstszych i najgroźniejszych powikłań tej choroby. W krótkim czasie może prowadzić do zdeformowania kończyny, infekcji, martwicy i amputacji, a tym samym niepełnosprawności i znacznego pogorszenia się jakości życia.
Przyczyny stopy cukrzycowej to uszkodzenie naczyń krwionośnych i nerwów obwodowych kończyny dolnej na skutek utrzymującego się podwyższonego stężenia glukozy we krwi. Taki stan prowadzi do zaburzeń ukrwienia tkanek, a tym samym zniesienia zdolności do odczuwania bólu (osoba chora nie czuje, że doszło do skaleczenia) i do zniekształceń stopy. Tym samym wzrasta ryzyko infekcji, powstawania trudno gojących się ran i martwicy.
Ze względu na dominującą przyczynę zaburzeń wyróżnia się:
- neuropatyczną stopę cukrzycową (najczęstsza postać),
- naczyniową stopę cukrzycową,
- neuropatyczno-naczyniową stopę cukrzycową.
Szacuje się, że cukrzycowa stopa jest powikłaniem, które dotyczy nawet 10% wszystkich chorych. Wśród nich u ok. 1% konieczna jest amputacja kończyny.
Stopa cukrzycowa – objawy
Jeżeli chodzi o dolegliwości, wiele zależy od tego, jakiego rodzaju jest to stopa cukrzycowa. Objawy przy postaci neuropatycznej dotyczą głównie części podeszwowej stopy. Na skutek uszkodzenia nerwów pojawia się:
- osłabienie czucia (bólu, temperatury, wibracji oraz dotyku),
- zaniki mięśniowe,
- osłabienie kończyny,
- zniekształcenie stopy,
- obrzęk stopy,
- nadmierne przesuszenie skóry stóp,
- zwiększona podatność na uszkodzenia,
- uczucie pieczenia i mrowienia.
Na skutek zaburzeń czucia osoba chora nie odczuwa tego, że doszło do skaleczenia lub otarcia naskórka. W efekcie pojawiają się rany, które często ulegają zakażeniu, a ich gojenie się jest utrudnione. Mogą powstać także owrzodzenia, martwica i zgorzel tkanek.
Objawy stopy cukrzycowej niedokrwiennej są efektem niedokrwienia tkanek. W pierwszej kolejności pojawiają się dolegliwości bólowe podczas wysiłku fizycznego. Kończyna jest blada, zimna, sucha, a na jej powierzchni grzbietowej obecne są zmiany troficzne. Pojawiają się pęknięcia, zniekształcenia i martwica. Osoba chora ma trudności z poruszaniem się.
Jak wygląda leczenie stopy cukrzycowej?
Leczenie stopy cukrzycowej jest złożonym i długotrwałym procesem. W pierwszej kolejności należy skupić się na unormowaniu stężenia glukozy we krwi. W tym celu konieczna może być zmiana sposobu terapii cukrzycy (zalecana jest insulinoterapia) lub dawek stosowanych leków. Duże znaczenie ma również przestrzeganie odpowiedniej diety, zrezygnowanie z nałogów, codzienna samokontrola stężenia glukozy, regularne wizyty u lekarza i edukacja pacjenta na temat choroby i jej skutków.
Stopa cukrzycowa powinna być leczona przez zespół specjalistów (diabetologa, chirurga, pielęgniarkę, rehabilitanta). Terapia obejmuje:
- farmakologiczne metody łagodzenia bólu,
- antybiotykoterapię (gdy doszło do infekcji),
- zabiegi fizykoterapeutyczne,
- odciążenie stopy (np. przy pomocy specjalnych wkładek, kul lub wózka inwalidzkiego),
- stosowanie odpowiednich opatrunków na rany i owrzodzenia,
- chirurgiczne oczyszczanie stopy i usuwanie martwych tkanek.
Trzeba pamiętać, że leczenie stopy cukrzycowej nie zawsze przynosi oczekiwane efekty. U niektórych osób w wyniku zaburzeń i zmian chorobowych konieczna jest amputacja kończyny. to przede wszystkim rozległe martwice i brak efektów terapii.
Profilaktyka stopy cukrzycowej
Stopa cukrzycowa to zaburzenie, któremu można przeciwdziałać. Profilaktyka obejmuje:
- utrzymywanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi,
- regularne poddawanie się badaniom kontrolnym,
- stosowanie się do zaleceń dietetycznych,
- odpowiednia pielęgnacja stóp (unikanie długiego kontaktu z wodą, dokładne osuszanie i nawilżanie skóry),
- noszenie odpowiednio dopasowanego obuwia,
- noszenie bezuciskowych skarpet,
- prawidłowe obcinanie paznokci,
- leczenie problemów ze strony stóp (np. wrastających paznokci),
- regularna aktywność fizyczna (dostosowana do możliwości, np. spacery).
Osoba chora na cukrzycę powinna regularnie oglądać swoje stopy. Dzięki temu jest w stanie wykryć drobne skaleczenia, otarcia i odciski, a tym samym zapobiec ich zakażeniu.
Źródła:
- Korzon-Burakowska A., Zespół stopy cukrzycowej - patogeneza i praktyczne sposoby postępowania, Forum Medycyny Rodzinnej, 2008, t. 2, nr 3, s. 234–241.
- Olszańska M., Rola podologa w pielęgnacji stopy cukrzycowej, Kosmetologia Estetyczna, 2014, vol. 3, s. 61-63.
- Popławska-Kita A., Stopa cukrzycowa [w:] A. Kaszuba, J. Szepietowski, Z. Adamski, Dermatologia Geriatryczna, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2016.
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
