SOS! Kleszcz w ciele. Jak poradzić sobie z intruzem?
Ugryzienie kleszcza może być bardzo niebezpieczne dla zdrowia. Przenoszą one drobnoustroje, które dostają się do organizmu człowieka. Jednym z najbardziej znanych powikłań jest borelioza. Zobacz, co robić, gdy dojdzie do ukąszenia kleszcza.
Komary i kleszcze to prawdziwa zmora, kiedy dni stają się coraz cieplejsze. Ich ugryzienie boli i swędzi nawet przez kilka dni. Jednak nie to jest największym problemem. Oba z nich przenoszą drobnoustroje, które są niebezpieczne dla człowieka. Zachorowanie zdecydowanie częściej zdarza się po ukąszeniu kleszcza. Narażone są zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci. Posiadanie wiedzy dotyczącej profilaktyki i postępowania po ugryzieniu pozwala zmniejszyć ryzyko zakażenia.
Z tego artykułu dowiesz się:
Kleszcz – co musimy o nim wiedzieć?
Kleszcze to pajęczaki, które należą do podgromady roztoczy. Obecnie znanych jest nawet 900 gatunków, z czego na terenie Polski można spotkać 19. Najliczniejszą grupę stanowi kleszcz pospolity (lub też kleszcz pastwiskowy). Większość pajęczaków zamieszkuje tereny tropikalne. Kleszcze są czasowymi pasożytami zewnętrznymi. Żyją na powierzchni ciała żywiciela. Ich pożywieniem jest krew i płyny ustrojowe.
Kleszcze mają około 15–30 milimetrów długości. Ich ciało ma owalny i nieco spłaszczony kształt. Ich rozmiar powiększa się kilkakrotnie, gdy są najedzone. Są wyposażone w szczękoczułki i hypostom, które tworzą ich ryjek. Za sprawą drugiej struktury możliwe jest picie krwi i płynów ustrojowych oraz utrzymanie się kleszcza w skórze człowieka.
Kleszcze przyczepiają się do skóry, aby się żywić. W trakcie tej czynności mogą wprowadzać do ciała człowieka różnego rodzaju neurotoksyny. Ponadto niektóre z nich przenoszą drobnoustroje: wirusy, bakterie i pierwotniaki. Dlatego ukąszenie pajęczaka jest niebezpieczne i może prowadzić do rozwoju chorób.
Jak usunąć kleszcza?
Do ukąszenia kleszcza może dojść na terenie całej Polski – jednak ryzyko jest większe w północnej części kraju. Miejscem ich bytowania są lasy, parki, zagajniki, łąki, zarośla, pastwiska, ogródki działkowe i wszystkie tereny porośnięte gęstą trawą. Kleszcze żyją w ściółce, ale mogą też wspinać się na źdźbła traw oraz krzewy. Spotkać je można na wysokości 20–70 centymetrów. Są aktywne od kwietnia do października.
Zabieg usuwania kleszczy należy przeprowadzić natychmiast po zauważeniu pajęczaka w skórze. Można to zrobić samodzielnie lub udać się po pomoc do placówki medycznej. Im dłużej kleszcze pozostają w ciele, tym większa szansa na przeniesienie drobnoustrojów.
Usunięcie kleszcza należy przeprowadzić metodą mechaniczną. Potrzebne są do tego wąskie szczypce – można to zrobić także pęsetą lub specjalnym przyrządem. Należy chwycić go jak najbliżej skóry, a następnie zdecydowanie pociągnąć wzdłuż osi wkłucia. Miejsce, w którym znajdował się pajęczak, trzeba zdezynfekować środkiem odkażającym. Jeżeli w skórze pozostanie fragment kleszcza, należy go pozostawić.
Podczas usuwania kleszczy nie wolno:
- stosować igieł lub cążek do obcinania paznokci,
- smarować kleszcza różnego rodzaju preparatami (np. lakierem do paznokci, olejem, alkoholem),
- usuwać kleszcza ruchem obrotowym,
- dotykać kleszcza przed usunięciem.
W aptece można nabyć różnego rodzaju produkty do usuwania kleszczy. Najlepszym z nich jest przyrząd (np. kleszczołapki, lasso), który pozwala dobrze chwycić i wyciągnąć pajęczaka ze skóry. Warto mieć go w domowej apteczce.
Jak zabezpieczyć się przed kleszczem?
Przed kleszczami można się skutecznie zabezpieczyć. Profilaktyka powinna obejmować dorosłych i dzieci. Sposoby na uniknięcie ukąszenia to:
- unikanie terenów bytowania kleszczy,
- zasłanianie ciała w czasie pobytu na terenie bytowania kleszczy (czapka, długie spodnie, zabudowane buty),
- stosowanie płynów i sprayów odstraszających komary i kleszcze (preparaty są dostępne w aptekach bez recepty).
Ponadto po powrocie z terenów bytowania kleszczy należy dokładnie obejrzeć ciało pod kątem obecności pajęczaków (zwłaszcza trudno dostępne miejsca: pod kolanami, za uszami).
Borelioza – kilka słów o chorobie wywołanej przez kleszcza
Kleszcze mogą przenosić bakterię, która wywołuje boreliozę. Jest to choroba, która atakuje przede wszystkim stawy i układ nerwowy. Pierwsze objawy pojawiają się 1–3 tygodnie po ukąszeniu. Jest to głównie rumień wędrujący, czyli charakterystyczne zaczerwienienie skóry w owalnym kształcie z bladym środkiem. Towarzyszą mu objawy grypopodobne. Jego pojawienie się jest wskazaniem do zgłoszenia się do lekarza.
Pojawienie się rumienia jest wskazaniem do rozpoczęcia antybiotykoterapii. W przeciwnym razie dochodzi do dalszego rozwoju choroby. Przyjmuje ona postać nawracającego zapalenia stawów lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Zajęte mogą zostać także skóra, serce lub nerwy czaszkowe.
Borelioza nie jest jedyną chorobą wywołaną przez kleszcze. Występuje także kleszczowe zapalenie mózgu. Jest ono efektem infekcji wirusowej. W pierwszej fazie obecne są objawy grypopodobne, a także biegunka i wymioty. Następnie rozwija się neuroinfekcja.
Podsumowanie
Przed kleszczami trzeba się odpowiednio zabezpieczyć, aby zmniejszyć ryzyko ugryzienia. Służą ku temu preparaty dostępne w aptece bez recepty. Należy także unikać miejsc, w których bytują pasożyty. Warto pamiętać, że ugryzienie to duże ryzyko chorób (zwłaszcza boreliozy).
Źródła:
- M. Madej, L. Śliwa, Kleszcze - nie tylko borelioza, “Wszechświat” 2014, nr 7-9, s. 201-206.
- R. Flisiak, Jak usunąć kleszcza?, “Medycyna Praktyczna” 2016 https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/pierwszapomoc/66747,jak-usunac-kleszcza (dostęp 06.09.2021).
- S.A. Pancewicz i in., Diagnostyka i leczenie chorób przenoszonych przez kleszcze. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, “Przegląd Epidemiologiczny” 2015, nr 69, s. 421-428.
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.