Niepłodność jest dziś problemem społecznym. Szacuje się, że w Polsce dotyczy około 20 proc. par. Jakie mogą być przyczyny niepłodności? Co to jest bezpłodność, niepłodność pierwotna, wtórna i idiopatyczna? Na czym polega terapia?
Niepłodność i bezpłodność – co to znaczy?
Niepłodność małżeńska lub partnerska to niemożność osiągnięcia ciąży po roku regularnych starań bez stosowania antykoncepcji. Specjaliści dzielą niepłodność na pierwotną i wtórną. Jeśli kobieta nigdy nie była w ciąży, mówimy o niepłodności pierwotnej. Natomiast w odniesieniu do kobiety, która wcześniej zaszła w ciążę stosuje się określenie niepłodność wtórna. Niepłodność nie jest synonimem bezpłodności. Bezpłodność to osobny termin, którego używa się w stosunku do osób niezdolnych do posiadania dziecka.
Przyczyny niepłodności i niepłodność idiopatyczna
Szacuje się, że 1/3 przypadków niepłodności związana jest z czynnikiem żeńskim. Podobna część uwarunkowana jest czynnikiem męskim. Za pozostałą 1/3 odpowiada kombinacja problemów po obu stronach lub tzw. niepłodność idiopatyczna. Niepłodność idiopatyczna to taka, której przyczyna nie jest znana. Występuje mimo tego, że wyniki badań są prawidłowe.
Niepłodność u kobiet – przyczyny
Główne przyczyny niepłodności u kobiet to:
- niedrożność jajowodów (występuje u 30-35% kobiet i jest najczęstszą przyczyną niepłodności),
- zaburzenie jajeczkowania,
- endometrioza,
- czynnik maciczny,
- czynnik szyjkowy,
- schorzenia pochodzenia infekcyjnego i immunologicznego.
Ryzyko niepłodności u kobiet zwiększają m.in.:
- palenie tytoniu,
- nadużywanie alkoholu,
- przebyte operacje,
- niektóre leki,
- złe odżywianie,
- stres.
Niepłodność u mężczyzn – przyczyny
Głównymi przyczynami niepłodności u mężczyzn są:
- zaburzenia, zapalenia i urazy jąder,
- zaburzenia ogólnoustrojowe,
- niedrożność lub brak nasieniowodów albo najądrza,
- żylaki powrózka nasiennego,
- zaburzony transport plemników,
- stosowanie niektórych leków (np. wybranych leków nadciśnieniowych).
Czynnikami, które zwiększają ryzyko wystąpienia niepłodności u mężczyzn są m.in.:
- palenie tytoniu,
- nadużywanie alkoholu,
- przebywanie w wysokiej temperaturze otoczenia,
- stosowanie sterydów anabolicznych,
- narażenie na metale ciężkie,
- przyjmowanie narkotyków.
Dowiedz się więcej O problemach z niepłodnością u mężczyzn.
Ponadto na niepłodność u obu płci mogą wpływać infekcje przebiegające w obrębie narządów miednicy mniejszej (zapalenia jąder lub przydatków), chemioterapia, choroby układu krążenia, tarczycy, anemia, cukrzyca, przewlekłe zapalenie nerek czy zaburzenia odżywiania. W części przypadków rolę odgrywa także czynnik psychologiczny.
Niepłodność – kiedy do lekarza?
Rozpoczęcie badań diagnostycznych zaleca się po roku nieudanych prób zajścia w ciążę. Uzasadnieniem do wcześniejszej diagnostyki jest wiek kobiety powyżej 35 lat, brak miesiączki, znaczne zaburzenia regularności cyklu, przebyte zapalenia przydatków czy wielokrotne operacje ginekologiczne. Trzeba podkreślić, że badaniom diagnostycznym powinni się poddać oboje partnerzy.
Przeczytaj o Problemach z zajściem w ciąże.
Niepłodność – diagnostyka
W ramach diagnozowania niepłodności u kobiety rekomenduje się przeprowadzenie wywiadu lekarskiego, badania (w tym ginekologicznego) oraz wybranych badań hormonalnych i obrazowych. U mężczyzn podstawowym testem jest badanie nasienia, które należy wykonać w laboratorium stosującym standardy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). By potwierdzić brak plemników w nasieniu (azoospermię), badanie to przeprowadza się dwukrotnie w odstępie 3 miesięcy. Po ewentualnym stwierdzeniu odchyleń w wywiadzie, badaniu fizykalnym i/lub badaniu nasienia, zaleca się badanie stężenia wybranych hormonów i USG.
Jak wygląda leczenie niepłodności?
Przebieg leczenia niepłodności zależy od wielu czynników, w tym od przyczyny (istnieją też schematy postępowania w niepłodności idiopatycznej), długości starań o ciążę, wieku, ogólnego stanu zdrowia oraz preferencji pary. Na terapię może się składać jedna lub kilka z poniższych metod:
- Leki: stosuje się je np. w celu stymulacji jajeczkowania;
- Leczenie operacyjne: znajduje zastosowanie np. przy podejrzeniu zmian w jamie macicy czy endometriozie;
- Inseminacja domaciczna: ta metoda leczenia niepłodności polega na podaniu nasienia do jamy macicy. Zaleca się ją przede wszystkim w niepłodności idiopatycznej, przy niewielkich zaburzeniach parametrów nasienia czy przy lekkim stopniu endometriozy. Leczenie metodą inseminacji domacicznej nie powinno przekraczać 4-6 cykli. Skuteczność tego postępowania waha się od 2-12 proc. Warto wiedzieć, że w przypadku niemożności pozyskania plemników od partnera, inseminacja może być przeprowadzona z wykorzystaniem nasienia dawcy;
- Zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro) ta technika polega na pobraniu komórek jajowych oraz plemników i doprowadzeniu do zapłodnienia komórki jajowej w warunkach laboratoryjnych. Następnie zarodek przenoszony jest bezpośrednio do jamy macicy. Zapłodnienie pozaustrojowe to najskuteczniejsza metoda terapii niepłodności. Jej skuteczność ocenia się na 30-65 proc. na cykl leczenia. Tak więc szansa na uzyskanie ciąży jest wyższa niż w naturalnym cyklu u zdrowych partnerów.
Źrodła:
- Kuczyński W, Kurzawa R, Oszukowski P, et al., Rekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia niepłodności. Ginekol Pol. 2012;83:149-54. (https://docplayer.pl/8491962-Rekomendacje-dotyczace-diagnostyki-i-leczenia-nieplodnosci.html) (dostęp 28.07.2019)
- https://www.podyplomie.pl/ginekologia/24588,diagnostyka-genetyczna-w-nieplodnosci-wybrane-zagadnienia (dostęp 28.07.2019)
- https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1209,nieplodnosc (dostęp 28.07.2019)
- https://www.researchgate.net/publication/325012974_Problem_nieplodnosci_wsrod_kobiet_i_mezczyzn-epidemiologia_czynniki_ryzyka_i_swiadomosc_spoleczna (dostęp 28.07.2019)
Autorka
Małgorzata Skoczylas-Kouyoumdjian – o zdrowiu pisze od ponad 20 lat. Ukończyła kształcenie podyplomowe w Instytucie Żywności i Żywienia na kierunku dietetycznym. Jest mamą Rafała i żoną Krzysztofa. W wolnych chwilach czyta kryminały.
