Hiperglikemia – jak pomóc, gdy wzrasta poziom cukru we krwi?
Hiperglikemia to stan, którym obserwuje się wzrost stężenia glukozy we krwi. Jest to sytuacja, która może nieść za sobą poważne powikłania. Dlatego konieczne jest jej prawidłowe rozpoznanie oraz leczenie. Warto również wiedzieć, jakie są objawy hiperglikemii, aby udzielić pomocy osobie potrzebującej. Sprawdź, co oznacza podwyższone stężenie glukozy.
Stężenie glukozy można sprawdzić przy pomocy badania krwi. Osoby, które mają glukometr, mogą wykonać je w domu. Poziom cukru warto sprawdzać nie tylko na czczo, ale również po posiłku. Dzięki temu wiemy, jak dokładnie działa organizm. Regularne badania są szczególnie ważne w przypadku osób chorujących na cukrzycę lub znajdujących się w grupie ryzyka jej wystąpienia.
Z artykułu dowiesz się:
Hiperglikemia – definicja
Hiperglikemia to stan podwyższonego stężenia glukozy we krwi. Rozpoznaje się ją, gdy:
- poziom cukru we krwi na czczo przekracza 99 mg/dl (5,5 mmol/l),
- poziom glukozy we krwi 2 godziny po spożyciu posiłku przekracza 199 mg/dl (11,0 mmol/l).
Przy niewielkim wzroście stężenia glukozy we krwi stwierdzany jest stan przedcukrzycowy. Oznacza on, że istnieje wysokie ryzyko wystąpienia cukrzycy i konieczne jest podjęcie działań zapobiegawczych. Natomiast przekroczenie dwukrotne 126 mg/dl (7,0 mmol/l) na czczo lub 200 mg/dl (11,1 mmol/l) 120 minut po posiłku wiąże się z rozpoznaniem cukrzycy.
Można spotkać się z pojęciem hiperglikemia poranna. Jest to sytuacja, w której stwierdza się wzrost stężenia glukozy we krwi rano. Jest kilka przyczyn tego stanu. Często wiąże się go z tzw. efektem brzasku lub zjawiskiem Somogyi, które mogą wystąpić u chorych na cukrzycę.
Innym rodzajem jest hiperglikemia stresowa. Pojawia się ona w odpowiedzi na ostre stany chorobowe (np. sepsę, zawał mięśnia sercowego). Biorą w niej udział procesy neurohormonalne, które są wyzwalane pod wpływem kortyzolu, hormonu wzrostu, katecholamin.
Zdarza się także hiperglikemia poposiłkowa. W prawidłowych warunkach wzrost stężenia glukozy we krwi następuje średnio po 10 minutach od rozpoczęcia jedzenia. Jest to związane z wchłanianiem węglowodanów. Zwykle po godzinie glikemia uzyskuje maksymalne stężenie i powraca do wartości wyjściowej w ciągu 2–3 godzin. Jeżeli tak się nie dzieje, mamy do czynienia z hiperglikemią poposiłkową.
Jakie są przyczyny i jak objawia się hiperglikemia?
Przyczyny hiperglikemii to najczęściej zaburzenia metaboliczne. Powodują one nieprawidłową tolerancję glukozy lub zwiększają oporność tkanek na działanie insuliny. W takiej sytuacji cząsteczki glukozy nie mogą wnikać do tkanek i być metabolizowane. Dlatego wzrasta ich stężenie we krwi. Niekiedy dochodzi do epizodycznej hiperglikemii na skutek spożycia zbyt dużej ilości węglowodanów lub reakcji stresowej.
Przyczyną hiperglikemii u osób chorych na cukrzycę jest:
- przyjęcie za małej dawki insuliny,
- zaprzestanie przyjmowania insuliny,
- błędy dietetyczne,
- brak aktywności fizycznej.
Objawy hiperglikemii
Hiperglikemia może przebiegać bez żadnych objawów. Wówczas stwierdzenie nieprawidłowości jest możliwe tylko w badaniu krwi. Stan taki może trwać nawet przez długi czas. Często osoby chore na cukrzycę dowiadują się o tym przypadkowo, w czasie wykonywania rutynowych testów laboratoryjnych.
Objawy hiperglikemii pojawiają się, gdy poziom glukozy we krwi znacznie przekracza normę. Najczęściej występujące dolegliwości to:
- wzmożone pragnienie,
- częste oddawanie moczu,
- ból głowy,
- osłabienie i zmęczenie,
- zaburzenia widzenia.
Szczególnie niebezpieczna jest wysoka hiperglikemia. Wówczas może rozwinąć się kwasica ketonowa. Stan ten charakteryzuje się wzrostem poziomu cukru we krwi powyżej 400 mg/dl i niskim stężeniem insuliny. Z tego powodu organizm nie może wykorzystać glukozy jako paliwa. Zamiast tego zaczyna spalać tłuszcze, co skutkuje nadprodukcją ciał ketonowych. U niektórych osób jest to pierwsza oznaka cukrzycy. Objawy to: odwodnienie, zaburzenia świadomości, zapach acetonu z ust, zwiększenie częstości oddechów, zaczerwienienie twarzy.
Nie można zapomnieć, że wysokie stężenie cukru we krwi prowadzi do śpiączki cukrzycowej. Jest to stan, który zagraża życiu. Również przewlekła hiperglikemia niesie za sobą poważne konsekwencje. Rozwija się m.in. neuropatia cukrzycowa, czyli uszkodzenie nerwów.
Hiperglikemia – pierwsza pomoc
W przypadku podejrzenia hiperglikemii lub jej stwierdzenia w badaniu glukometrem, konieczne jest wezwanie pogotowia ratunkowego. Osobie chorej nie należy podawać jedzenia, picia i leków. Jeżeli pacjent ma w domu insulinę i jest przytomny, może samodzielnie wykonać iniekcję. Należy pozostać z poszkodowanym do momentu przyjazdu karetki i monitorować jego stan, a w razie potrzeby przystąpić do resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
Leczenie hiperglikemii
Powinno odbywać się w szpitalu. Zwykle konieczne jest podanie insuliny we wlewie dożylnym. Aby została utrzymana prawidłowa glikemia, osoba chora powinna przyjmować leki przeciwcukrzycowe oraz stosować odpowiednią dietę.
Podsumowanie
Nieleczona hiperglikemia prowadzi do szeregu zaburzeń. Wysoki poziom cukru we krwi może skutkować nawet zapadnięciem w śpiączkę. Pierwsza pomoc w takiej sytuacji polega na wezwaniu pogotowia ratunkowego o monitorowaniu stanu poszkodowanego.
Źródła:
- B. Wolnik, E. Orłowska-Kunikowska, Hiperglikemia poposiłkowa i jej znaczenie w praktyce klinicznej, “Choroby Serca i Naczyń” 2007, tom 4, nr 1, 10–17.
- Polskie Towarzystwo Pielęgniarstwa Ratunkowego, Pierwsza pomoc. Pierwsza pomoc w hipo- i hiperglikemii, http://ptpaiio-lodz.one.pl/wp-content/uploads/2016/07/Pierwsza-pomoc-w-hiop-i-hiperglikemii.pdf (dostęp 09.03.2022).
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.