Hiperglikemia – jak pomóc, gdy wzrasta poziom cukru we krwi?
Hiperglikemia to stan, w którym obserwuje się podwyższony poziom cukru we krwi. Taka sytuacja może nieść za sobą poważne powikłania zdrowotne, dlatego konieczne jest jej prawidłowe rozpoznanie oraz leczenie. Warto również wiedzieć, jakie są objawy hiperglikemii, aby udzielić pomocy osobie potrzebującej. Sprawdź, co oznacza podwyższone stężenie glukozy.
Stężenie glukozy można sprawdzić przy pomocy właściwego badania krwi. Osoby, które mają glukometr mogą wykonać je samodzielnie w domu. Poziom cukru warto sprawdzać nie tylko na czczo, ale również po posiłku. Dzięki temu zyskuje się świadomość, jak dokładnie działa organizm. Regularne badania są szczególnie ważne w przypadku osób chorujących na cukrzycę lub znajdujących się w grupie ryzyka jej wystąpienia.
Z artykułu dowiesz się:
- Co to jest hiperglikemia?
- Jakie są przyczyny i objawy hiperglikemii?
- Jak udzielić pierwszej pomocy przy hiperglikemii?
Hiperglikemia – definicja
Hiperglikemia to stan podwyższonego stężenia glukozy we krwi. Rozpoznaje się ją, jeśli:
- poziom cukru we krwi na czczo przekracza 99 mg/dl (5,5 mmol/l),
- poziom glukozy we krwi 2 godziny po spożyciu posiłku przekracza 199 mg/dl (11,0 mmol/l).
Przy niewielkim wzroście stężenia glukozy we krwi stwierdzany jest stan przedcukrzycowy. Oznacza to, że istnieje wysokie ryzyko wystąpienia cukrzycy i konieczne jest podjęcie działań zapobiegawczych. Natomiast przekroczenie dwukrotne 126 mg/dl (7,0 mmol/l) na czczo lub 200 mg/dl (11,1 mmol/l) 120 minut po posiłku wiąże się z rozpoznaniem cukrzycy.
Można spotkać się także z pojęciem „hiperglikemia poranna”. Jest to sytuacja, w której stwierdza się wzrost stężenia glukozy we krwi rano. Wyróżnia się kilka przyczyn tego stanu:
- niewystarczająca dawka insuliny bazalnej,
- iniekcja z insuliny bazalnej w niewłaściwy obszar ciała,
- podanie zbyt niskiej dawki insuliny przedposiłkowej wieczorem,
- niewłaściwy czas iniekcji insuliny bazalnej,
- niewłaściwy rodzaj podanej insuliny bazalnej,
- zbyt słabe wymieszanie insuliny o pośrednim czasie działania przed podaniem.
Hiperglikemia poranna często łączy się z tzw. efektem brzasku lub zjawiskiem Somogyi, które mogą wystąpić u chorych na cukrzycę. Efekt brzasku związany jest z porannym wyrzutem adrenaliny, kortyzolu, hormonu wzrostu i glukagonu. Wszystkie te hormony są niezbędne organizmowi do wybudzenia oraz korzystania z energii w ciągu całego dnia. Nasilają jednak one insulinooporność (mają odwrotne działanie do insuliny).
Zjawisko Somogyi również ma podłoże hormonalne, ale wiąże się z nocnym spadkiem poziomu cukru we krwi, a nie porannym. Żeby zapobiec niedocukrzeniu wskutek stosowania długodziałającej insuliny, pominięcia wieczornego posiłku lub spożycia zbyt małej porcji, organizm również wytwarza adrenalinę, hormon wzrostu i glukagon, przez co poziom glukozy we krwi gwałtownie rośnie.
Innym rodzajem jest hiperglikemia stresowa – pojawia się ona w odpowiedzi na ostre stany chorobowe (np. sepsę, zawał mięśnia sercowego). Biorą w niej udział procesy neurohormonalne, które są wyzwalane pod wpływem kortyzolu, hormonu wzrostu, katecholamin.
Zdarza się także hiperglikemia poposiłkowa. W prawidłowych warunkach wzrost stężenia glukozy we krwi następuje średnio po 10 minutach od rozpoczęcia jedzenia – jest to związane z wchłanianiem węglowodanów. Zwykle po godzinie glikemia uzyskuje maksymalne stężenie i powraca do wartości wyjściowej w ciągu 2–3 godzin. Jeżeli jednak tak się nie dzieje, mamy do czynienia z hiperglikemią poposiłkową.
Jak objawia się hiperglikemia i jakie są jej przyczyny?
Przyczyny hiperglikemii to najczęściej zaburzenia metaboliczne. Powodują one nieprawidłową tolerancję glukozy lub zwiększają oporność tkanek na działanie insuliny. W takiej sytuacji cząsteczki glukozy nie mogą wnikać do tkanek i być metabolizowane, dlatego wzrasta ich stężenie we krwi. Niekiedy dochodzi do epizodycznej hiperglikemii na skutek spożycia zbyt dużej ilości węglowodanów lub reakcji stresowej. Jeśli stężenie glukozy we krwi przekracza 100 mg/dl, konieczna jest diagnostyka w kierunku zaburzeń metabolizmu węglowodanów.
Przyczyną hiperglikemii u osób chorych na cukrzycę może być:
- przyjęcie za małej dawki insuliny,
- zaprzestanie przyjmowania insuliny,
- błędy dietetyczne,
- brak aktywności fizycznej.
Objawy hiperglikemii
Warto wiedzieć, że u niektórych pacjentów hiperglikemia przebiega bez żadnych objawów. Wówczas stwierdzenie nieprawidłowości jest możliwe tylko w badaniu krwi. Stan taki może trwać nawet przez dość długi czas. Często osoby chore na cukrzycę dowiadują się o tym przypadkowo podczas wykonywania rutynowych testów laboratoryjnych.
Objawy hiperglikemii pojawiają się, gdy poziom glukozy we krwi znacznie przekracza normę. Najczęściej występujące dolegliwości to:
- wzmożone pragnienie (polidypsja),
- uczucie suchości w ustach,
- częste oddawanie moczu,
- objawy typowe dla odwodnienia (suchość skóry oraz błon śluzowych, spadek elastyczności naskórka),
- ból głowy,
- osłabienie i zmęczenie,
- senność,
- zaburzenia widzenia.
- nagłe zmniejszenie masy ciała,
- trudne gojenie ran,
- skłonność do infekcji.
Szczególnie niebezpieczna jest wysoka hiperglikemia, ponieważ w jej wyniku może rozwinąć się kwasica ketonowa. Stan ten charakteryzuje się wzrostem poziomu cukru we krwi powyżej 400 mg/dl i niskim stężeniem insuliny. Z tego powodu organizm nie może wykorzystać glukozy jako paliwa i zaczyna spalać tłuszcze, co skutkuje nadprodukcją ciał ketonowych. U niektórych osób jest to pierwsza oznaka cukrzycy. Objawy to: odwodnienie, zaburzenia świadomości, zapach acetonu z ust, zwiększenie częstości oddechów, zaczerwienienie twarzy.
Nie można zapomnieć, że wysokie stężenie cukru we krwi prowadzi także do śpiączki cukrzycowej. Jest to stan, który bezpośrednio zagraża życiu. Warto wiedzieć, że również przewlekła hiperglikemia niesie za sobą poważne konsekwencje. W jej wyniku rozwija się m.in. neuropatia cukrzycowa, czyli uszkodzenie nerwów.
Hiperglikemia – pierwsza pomoc
W przypadku podejrzenia hiperglikemii lub jej stwierdzenia w badaniu glukometrem, konieczne jest wezwanie pogotowia ratunkowego do pacjenta. Osobie chorej nie należy w tym czasie podawać żadnego jedzenia ani leków. Jeżeli pacjent ma w domu insulinę i jest przytomny, może samodzielnie wykonać iniekcję. Po konsultacji z dyspozytorem medycznym, można podać choremu wodę (inne napoje nie mogą być podawane). Należy pozostać z poszkodowanym do momentu przyjazdu karetki i monitorować jego stan, a w razie potrzeby przystąpić do resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
Leczenie hiperglikemii
Hiperglikemii nie wolno leczyć żadnymi domowymi sposobami na obniżenie cukru. Właściwe leczenie może odbywać się wyłącznie w szpitalu. Zwykle konieczne jest podanie insuliny we wlewie dożylnym. Personel medyczny powinien przeprowadzić instruktaż oraz edukację pacjenta, aby pamiętał o właściwych porach przyjmowania posiłków oraz leków przeciwcukrzycowych. Jeśli pacjent jest niesamodzielny lub choruje na inne choroby przewlekłe, które uniemożliwiają właściwe zatroszczenie się o swoje zdrowie, informacje należy przekazać osobie upoważnionej.
Podsumowanie
Nieleczona hiperglikemia prowadzi do szeregu poważnych zaburzeń zdrowotnych. Wysoki poziom cukru we krwi może skutkować nawet zapadnięciem w śpiączkę cukrzycową. Pierwsza pomoc w takiej sytuacji polega na wezwaniu pogotowia ratunkowego do chorego, postępowaniu według instrukcji dyspozytora oraz monitorowaniu stanu poszkodowanego. Należy także zadbać o edukację zdrowotną pacjenta z cukrzycą, aby zapobiec przypadkom ostrej hiperglikemii w przyszłości.
Źródła:
- B. Wolnik, E. Orłowska-Kunikowska, Hiperglikemia poposiłkowa i jej znaczenie w praktyce klinicznej, „Choroby Serca i Naczyń” 2007, tom 4, nr 1, 10–17.
- Polskie Towarzystwo Pielęgniarstwa Ratunkowego, Pierwsza pomoc. Pierwsza pomoc w hipo- i hiperglikemii, http://ptpaiio-lodz.one.pl/wp-content/uploads/2016/07/Pierwsza-pomoc-w-hiop-i-hiperglikemii.pdf (dostęp 09.03.2022).
- E. Otto-Buczkowska, Łagodna cukrzyca?, „Borgis – Medycyna Rodzinna” 2003, nr 6, s. 193-198.
- M. Sikora-Frąc, Hiperglikemia w ostrych zespołach wieńcowych u pacjentów z cukrzycą i bez cukrzycy, „Borgis – Postępy Nauk Medycznych” 2010, nr 12, s. 963-967.
Autor
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
Zaktualizowano: 3.07.2024. Autor aktualizacji: Aleksandra Chojnowska.
Powiązane kategorie
Ostatnia aktualizacja [03.07.2024]