Właściwości prozdrowotne czarnego bzu są znane i wykorzystywane od lat. Roślina ta doskonale sprawdza się przy wielu dolegliwościach – głównie przy infekcjach górnych dróg oddechowych. Jego kwiaty i owoce wykazują właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne, immunomodulujące, napotne, wykrztuśne i przeciwdrobnoustrojowe. Zobacz, jakie są właściwości lecznicze owoców i kwiatów czarnego bzu.
Wyciąg z czarnego bzu jest popularnym składnikiem suplementów diety. Mogą być one wykorzystywane jako wsparcie w leczeniu dolegliwości lub w ramach naturalnego wspierania organizmu. Warto jednak pamiętać, że preparaty można wykonać samodzielnie. Niezwykle popularny jest sok z czarnego bzu, a także syrop, nalewka lub dżem.
Kwiat czarnego bzu – jak wygląda?
Czarny bez należy do roślin piżmaczkowatych. Bywa również nazywany bzem lekarskim lub bzem dzikim. Występuje powszechnie na terenie Polski. Rośnie na terenach, których wysokość nie przekracza 900 m.n.p.m. Spotkać go można w lasach, nieużytkach oraz miejscach wilgotnych.
Czarny bez jest krzewem, który osiąga wysokość do 10 metrów. Ma jajowato-eliptyczne liście, które są ułożone nieparzyście. Przyjmują ciemnozielony kolor z wierzchu. Natomiast od spodu są jasne.
Kwiaty czarnego bzu są białe, drobne i promieniste. Osiągają maksymalnie 5 milimetrów średnicy. Ich korona składa się z pięciu płatków, a kielichy są krótkie. Kwiaty czarnego bzu tworzą baldachogrona – zbierają się na głównym pędzie. Są one duże. Mogą osiągać nawet 20 centymetrów średnicy.
Owoce czarnego bzu to mięsiste pestkowce, które zawierają od 3 do 6 nasion. Mają kulisty kształt. Ich długość wynosi maksymalnie 8 milimetrów. Owoce czarnego bzu są ciemnofioletowe i lśniące.
Czarny bez – właściwości
Za prozdrowotne właściwości czarnego bzu odpowiadają jego kwiaty i owoce. W nich zawarta jest największa ilość substancji aktywnych. To również one są surowcem lekarskim. Dawniej wykorzystywano również liście oraz korzenie czarnego bzu. Obecne już się tego nie praktykuje. Właściwości kwiatów i owoców czarnego bzu zostały potwierdzone licznymi badaniami.
Właściwości kwiatów czarnego bzu
W kwiatach czarnego bzu obecnych jest wiele substancji, które wspierają funkcjonowanie organizmu człowieka. Zalicza się do nich:
- olejki eteryczne (do 0,15%),
- witaminy (C, B, A),
- flawonoidy,
- sole mineralne (wapń, magnez, cynk, potas),
- związki polifenolowe,
- glikozydy,
- sterole,
- triterpeny.
Substancje obecne w kwiatach bzu czarnego nadają im charakterystyczny aromat oraz kwaśny i cierpki smak. Surowiec ten należy zbierać w maju i czerwcu.
Właściwości owoców czarnego bzu
Cenne są również właściwości owoców bzu czarnego pozyskiwanego z naturalnych upraw. Należy zbierać je w sierpniu i wrześniu. Bardzo ważne jest, aby spożywać je tylko po obróbce termicznej. Dzięki temu wyeliminowane zostają szkodliwe substancje, które mogą się w nich znaleźć i prowadzić do wystąpienia nieprzyjemnych dolegliwości.
Owoce czarnego bzu składają się w większości z wody. Dużą część stanowią również węglowodany oraz błonnik pokarmowy. Obecne jest w nich również białko w niewielkich ilościach. W owocach czarnego bzu znaleźć można następujące substancje:
- kwasy organiczne,
- kwasy tłuszczowe,
- garbniki,
- flawonoidy,
- witaminy (C i B),
- minerały (potas, miedź, cynk, fosfor).
W tej części czarnego bzu obecna jest również niewielka ilość olejku eterycznego, a także polifenole, z których najwięcej jest antocyjanów.
Czarny bez – na co pomaga?
Bardzo znane są właściwości przeciwutleniające kwiatów i owoców czarnego bzu. Odpowiadają za nie związki polifenolowe. Neutralizują oraz usuwają nadmiar wolnych rodników. Są to wolne atomy tlenu, które wyrządzają wiele szkody w organizmie – przyspieszają procesy starzenia, wspierają nowotworzenie i uszkadzają komórki. Czarny bez wspiera oczyszczanie tkanek z toksyn i szkodliwych produktów przemiany materii.
Czarny bez ma również właściwości przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Fenole i kwasy uniemożliwiają namnażanie się patogenów poprzez stworzenie niekorzystnych warunków.
Czarny bez nie tylko wspiera w walce z drobnoustrojami, ale także poprawia odporność organizmu. Obecne w nim substancje działają na komórki układu immunologicznego. Podnoszą ich aktywność, dzięki czemu zwalczanie patogenów jest bardziej efektywne.
Ważne są także właściwości napotne czarnego bzu. Odpowiadają za nie flawonoidy. Przyczyniają się one do pobudzenia ośrodków termoregulacji. Tym samym preparaty z czarnym bzem mogą być wykorzystywane w celu obniżenia temperatury ciała.
Czarny bez działa również wykrztuśnie. Dlatego doskonale sprawdzi się, jako wsparcie leczenia infekcji górnych dróg oddechowych. Jego składniki przyczyniają się do zwiększenia ilości śluzu w drogach oddechowych oraz pobudzają nerwy odpowiedzialne za odruch kaszlowy.
Podsumowanie
Właściwości lecznicze bzu czarnego znane były już w starożytnym Egipcie. Podobnie, jak dziś, wykorzystywano je w terapii wielu nieprzyjemnych dolegliwości. Preparaty na bazie czarnego bzu (np. sok z czarnego bzu) można przyjmować przy infekcjach, stanach zapalnych i spadkach odporności. Surowcem leczniczym są zarówno kwiaty, jak i owoce.
Źródła:
- B. Waszkiewicz-Robak, E. Miller, Właściwości prozdrowotne czarnego bzu, "Problemy Higieny i Epidemiologii" 2018, nr 99, s. 217-224.
- B. Kołodziej, K. Drożdżal, Właściwości przeciwutleniające kwiatów i owoców bzu czarnego pozyskiwanego ze stanu naturalnego, “Żywność. Nauka. Technologia. Jakość” 2011, nr 4, s. 36-44.
- M. Zielińska-Pisklak, Ł. Szeleszczuk, A. Młodzianka, Bez czarny (Sambucus nigra) domowy sposób nie tylko na grypę i przeziębienie, "Lek w Polsce" 2013, nr 6-7, s. 1-4.
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
