Betulina jest substancją, która występuje naturalnie w przyrodzie. Wykazuje ona szereg właściwości leczniczych. Znalazła swoje zastosowanie również w kosmetyce – jest częstym składnikiem preparatów do pielęgnacji skóry wrażliwej i skłonnej do alergii. Sprawdź, czym charakteryzuje się betulina i kiedy warto po nią sięgnąć.
Coraz częściej sięgamy po substancje naturalne, które pochodzą z surowców roślinnych. Cenimy je za to, że są skuteczne, bezpieczne i delikatne. Przemawia do nas nie tylko to, że zostały dokładnie przebadane – ważne jest dla nas, że były z powodzeniem wykorzystywane w celach leczniczych już setki lat temu. Jedną z takich substancji jest betulina, którą pozyskujemy z kory brzozy.
Betulina – czym jest?
Betulina jest organicznym związkiem chemicznym pochodzenia naturalnego. W dużych ilościach znajduje się w korze brzozy. To właśnie ta substancja odpowiada ze jej charakterystyczny biały kolor. Betulina występuje w formie krystalicznych skupisk powstających na wiosnę komórek. Dzięki niej drzewo jest chronione przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi – głównie światłem słonecznym i zmiennymi temperaturami. Co ważne, ten związek chemiczny znaleźć można również w innych roślinach. Jego obecność stwierdzono w korze leszczyny, grabu i olchy.
Z chemicznego punktu widzenia betulina jest najpowszechniej występującym w przyrodzie triterpenem. Terpeny to związki chemiczne, które nadają roślinie charakterystyczny zapach oraz właściwości farmakologiczne. Składają się z cząsteczek węgla i wodoru.
Betulinę można wyizolować z kory brzozy na drodze ekstrakcji rozpuszczalnikami organicznymi (zaliczamy to nich m.in. aceton, chloroform i etanol) lub sublimacji (proces chemiczny polegający na przejściu danej substancji ze stanu stałego w gazowy). Zawartość betuliny w korze waha się od 9 do 30%. Natomiast w ekstraktach jest to 70–80%.
W celach przemysłowych betulinę pozyskuje się z kory brzozy omszonej i brodawkowej. Jest ona szeroko stosowana w kosmetyce. Dodaje się ją do kosmetyków do codziennej pielęgnacji – głównie kremów do twarzy i ciała, ale także preparatów do włosów. Dostępne są także suplementy – m.in. betulina do picia w formie zawiesiny.
Kwas betulinowy
Najbardziej znaną pochodną betuliny jest kwas betulinowy. W korze drzew jest on obecny tylko w śladowych ilościach. Pozyskuje się go dzięki syntezie chemicznej – a dokładniej utlenieniu betuliny specjalnymi odczynnikami. Jest on bardzo popularny w przemyśle kosmetycznym. Cechuje się wieloma użytecznymi właściwościami biologicznymi – już przy małych stężeniach.
Krótka historia zastosowania betuliny w medycynie
Ekstrakt z kory brzozy jest znany i stosowany już od setek lat. Pierwsze wzmianki na jego temat pochodzą już ze średniowiecza. O betulinie pisała m.in. Święta Hildegarda, która żyła w XII wieku. Uznaje się ją za uzdrowicielkę i największą średniowieczną zielarkę.
Wiadomo także, że betulina była wykorzystywana w medycynie naturalnej przez rdzennych mieszkańców Ameryki. Podawano ją osobom, które chorowały na zakażenie górnych dróg oddechowych. Pojawiają się przypuszczenia, że ekstrakt z kory brzozy mógł być już znany i stosowany w czasach prehistorycznych.
Betulinę wyizolowano po raz pierwszy w 1788 roku. Dokonał tego Tobias Lowitz, który był chemikiem i farmaceutą. Była to jedna z pierwszych substancji pozyskanych z roślin.
Właściwości lecznicze betuliny
Nad betuliną i jej pochodnymi przeprowadzono wiele badań. Dzięki nim udało się poznać właściwości tych substancji. Potwierdzono także brak toksyczności na organizm człowieka do stężenia 500 mg/kg masy ciała. Wiadomo także, że ekstrakt z kory brzozy zawierający wyizolowane substancje czynne nie wywołuje reakcji alergicznych (nawet u osób, które są uczulone na pyłki brzozy).
Betulina wykazuje działanie przeciwzapalne. Opiera się ono na hamowaniu wydzielania prostaglandyn. Ponadto substancja ta zapobiega migracji komórek do miejsc, w których toczy się proces zapalny. Oprócz tego wykazuje działanie przeciwwirusowe. Działa hamująco przede wszystkim na wirusa opryszczki pospolitej.
Betulina jest cennym składnikiem kosmetyków pielęgnacyjnych, ponieważ przyspiesza regenerację tkanek. Ponadto stymuluje syntezę kolagenu, blokuje enzymy odpowiedzialne za rozkład elastyny oraz działa antyoksydacyjnie. Tym samym pozwala zachować jędrność i elastyczność skóry.
Betulina stymuluje odrost włosów, wzmacnia cebulki oraz zapobiega nadmiernej utracie włosów. Właściwość ta jest wykorzystywana w preparatach stosowanych w przypadku łysienia plackowatego.
Badania wykazały również, że betulina:
- przyspiesza gojenie ran,
- może blokować rozwój komórek nowotworowych,
- ma właściwości hepatoochronne,
- zmniejsza obrzęki,
- działa antyseptycznie,
- obniża poziom lipidów we krwi,
- nie dopuszcza do zwyrodnienia tkanek.
Podsumowanie
Betulina uzyskiwana z kory brzozy jest znana ze swojego działania antyoksydacyjnego, przeciwzapalnego, przeciwwirusowego i regeneracyjnego. Jest częstym składnikiem kosmetyków – szczególnie tych przeznaczonych do skóry suchej i wrażliwej. Działa również korzystnie na włosy, ponieważ zapobiega ich wypadaniu i wspiera odrastanie.
Źródła:
- A. Kozioł, E. Garasińska-Pyciak, Biologiczna aktywność betuliny i zastosowanie w kosmetyce, “Kosmetologia Estetyczna” 2015, nr 5, s. 331-334.
- B. Zdzisińska i in., Właściwości lecznicze betuliny i kwasu betulinowego, składników ekstraktu z kory brzozy, “Farmaceutyczny Przegląd Naukowy” 2010, nr 3, s. 33-39.
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
