Na wystąpienie udaru słonecznego są narażone wszystkie osoby, które niedostatecznie zabezpieczają się przed słońcem i wysoką temperaturą. Powoduje on uszkodzenie komórek i zaburzenia funkcjonowania organizmu, co stanowi zagrożenie dla życia. Dlatego poszkodowany wymaga natychmiastowej pomocy. Sprawdź, co robić, gdy pojawią się objawy udaru słonecznego.
Lato to czas beztroskiej zabawy i czerpania przyjemności z przebywania na słońcu. Jednak wakacje nie zwalniają nas z dbania o własne zdrowie i bezpieczeństwo. Musimy pamiętać o odpowiedniej ochronie przeciwsłonecznej. Nie wystarczy posmarować skóry kremem z filtrem ochronnym. Konieczne są także: odpowiednie nawodnienie organizmu, noszenie nakrycia głowy oraz unikanie przebywania na zewnątrz w godzinach największego nasłonecznienia (11-15).
Udar słoneczny – jak do niego dochodzi?
Udar cieplny to stan chorobowy, w którym temperatura ciała nagle wzrasta powyżej 40°C. Dzieje się tak, gdy organizm nie jest w stanie odprowadzić zgromadzonego ciepła. Jest to skutek niesprawności lub ograniczonej wydolności mechanizmów termoregulacji fizycznej.
Do przegrzania organizmu prowadzą: wysoka temperatura, ograniczona cyrkulacja powietrza, wilgotna atmosfera, ekspozycja słoneczna, a także nadmierny wysiłek fizyczny, niedostateczne nawodnienie organizmu i używki. Na wystąpienie udaru cieplnego szczególnie narażone są dzieci, osoby starsze, osoby otyłe, chorujące na choroby przewlekłe (m.in. cukrzycę i schorzenia układu krążenia) oraz przyjmujące leki (moczopędne, rozszerzające naczynia krwionośne).
Udar słoneczny jest rodzajem udaru cieplnego. Jego przyczyną jest nadmierna ekspozycja na światło słoneczne – zwłaszcza, gdy na bezpośrednie nasłonecznienie narażone są głowa i kark. Miejscowe działanie promieni słonecznych na te dwa obszary prowadzi do przekrwienia opon mózgowych i mózgu. Organizm nie jest w stanie usunąć nadmiaru ciepła, co skutkuje pojawieniem się zaburzeń ze strony układu nerwowego i innych narządów.
Udar słoneczny – objawy
Możliwe objawy udaru słonecznego to:
- zawroty głowy,
- bóle głowy,
- szumy w uszach,
- przyspieszenie tętna,
- zwiotczenie mięśni,
- nudności,
- wymioty,
- ogólny niepokój,
- zaczerwienienie i nadmierne ucieplenie skóry,
- przyspieszenie oddechu,
- ogólne osłabienie,
- zaburzenia świadomości,
- utrata przytomności,
- oparzenia skóry.
Objawy udaru słonecznego zależą od stopnia przegrzania organizmu. Im jest on wyższy, tym poważniejsze dolegliwości. Jednak w każdym przypadku udar słoneczny stanowi zagrożenie życia i wymaga udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanemu.
Pierwsza pomoc przy udarze słonecznym – krok po kroku
Wszystkie osoby powinny wiedzieć, jak postępować w przypadku udaru słonecznego. Dochodzi do niego łatwo – szczególnie latem, w upalne dni – dlatego każdy z nas może być świadkiem, który jest zobowiązany do udzielenia pierwszej pomocy.
Pierwsza pomoc przy udarze słonecznym przebiega w następujących krokach:
- Sprawdź stan osoby poszkodowanej (czy jest przytomna, czy oddycha).
- Wezwij pogotowie ratunkowe.
- Przenieś poszkodowanego w chłodne miejsce i zdejmij z niego nadmiar odzieży.
- Połóż poszkodowanego. Skraplaj jego ciało letnią wodą i owiewaj je chłodnym powietrzem. Możesz także zastosować chłodne okłady na pachy, pachwiny i szyję. Nie mogą być one zbyt zimne, aby nie doszło do skurczu naczyń krwionośnych.
- Jeżeli osoba poszkodowana jest przytomna i w logicznym kontakcie, podawaj jej wodę do picia.
- Pozostań z poszkodowanym do momentu przyjazdu pogotowia ratunkowego.
Może się zdarzyć, że przegrzanie organizmu doprowadzi do utraty przytomności. Wówczas konieczne jest ułożenie poszkodowanego w pozycji bocznej bezpiecznej. Jeżeli dojdzie do zatrzymania oddechu, trzeba rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową. Osobie nieprzytomnej nie wolno podawać żadnych płynów do picia!
Udar słoneczny u dziecka
Szczególnie duże ryzyko udaru słonecznego dotyczy małych dzieci. Dzieje się tak, ponieważ jeszcze nie rozwinęły się u nich dostatecznie mechanizmy termoregulacji. W efekcie organizm ma problemy z oddawaniem nadmiaru ciepła. Objawy, które powinny zwrócić uwagę rodziców to: podwyższona temperatura ciała, apatia, osłabienie, nadmierna senność, płaczliwość, nudności i wymioty, zaczerwienienie skóry, brak potu, rozdrażnienie, niepokój, utrata przytomności.
Udar słoneczny – możliwe powikłania
Nagły wzrost temperatury ciała, z którym organizm nie może sobie poradzić, prowadzi do uszkodzenia fosfolipidów błon komórkowych, denaturacji białek i zmiany aktywności enzymów. Brak pomocy skutkuje nieodwracalnymi uszkodzeniami układu nerwowego i narządów wewnętrznych, co w skrajnych przypadkach kończy się śmiercią.
Podsumowanie
Nadmierna ekspozycja na słońce może zakończyć się udarem słonecznym. Jest to stan zagrożenia życia, który wymaga natychmiastowego udzielenia pomocy. Konieczne jest wezwanie pogotowia ratunkowego, przeniesienie poszkodowanego w chłodne miejsce i schładzanie skóry chłodnymi okładami, a w razie potrzeby rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Aby uniknąć udaru słonecznego, należy nosić nakrycie głowy, nawadniać organizm i ograniczać czas spędzany na słońcu.
Źródła:
- B. Kwintal, Pierwsza pomoc. Hipertermia i utonięcie, Polskie Towarzystwo Pielęgniarstwa Ratunkowego, http://ptpaiio-lodz.one.pl/wp-content/uploads/2015/11/Hipertermia.pdf (dostęp 01.08.2022).
- D.S. Jardine, Choroba z przegrzania i udar cieplny, “Pediatria po Dyplomie”2009, nr 1, s. 44-53.
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
