Dziurawiec zwyczajny to jedna z najlepiej poznanych roślin stosowanych w ziołolecznictwie. Surowcem zielarskim są zasuszone kwiatostany – znane jako ziele dziurawca. Zawierają one szereg cennych składników, które nadają im właściwości uspokajające, rozkurczające, żółciopędne, moczopędne i antyseptyczne. Poznaj działanie dziurawca na organizm człowieka.
Dziurawiec stosowany był w medycynie ludowej już w czasach starożytnych. Wspominał o nim Hipokrates. Sprawdzał się m.in. w leczeniu zaburzeń trawienia, schorzeń układu oddechowego, ukąszeń przez węża, depresji, wrzodów oraz ran powierzchownych. Jednak do Farmakopei Polskiej został wprowadzony dopiero w 1970 roku. Nad jego właściwościami przeprowadzono wiele badań naukowych. Ich wyniki potwierdzają zasadność stosowania ziela dziurawca przy wielu dolegliwościach.
Kilka podstawowych informacji o dziurawcu
Dziurawiec zwyczajny jest rośliną z rodziny dziurawcowatych. Jest on rozpowszechniony w wielu rejonach świata – również w Polsce. Rośnie w miejscach nasłonecznionych, głównie na łąkach, polach i w widnych lasach.
Dziurawiec osiąga wysokość około 80 centymetrów, a niektóre okazy nawet 1 metr. Ma prostą łodygę, która jest rozgałęziona w górnej części. Jego liście mają 3 centymetry długości. Są eliptyczne, ułożone naprzeciwlegle. Ich blaszka ma prześwitujące kropki, w których znajdują się zbiorniczki zawierające olejek eteryczny. Kwiaty dziurawca są szypułkowe. Mają pięciopłatkową, żółtą koronę.
Nazwa dziurawca pochodzi od charakterystycznego wyglądu liści. Inne określenia to ziele świętojańskie lub ziele Świętego Jana. Są one związane z datą kwitnienia rośliny – po 24 czerwca.
Dziurawiec zwyczajny jest powszechnie stosowany w ziołolecznictwie. Surowcem roślinnym są zasuszone kwiatostany. Zbiera się je w początkowym okresie kwitnienia. Są one źródłem wielu cennych składników. Swoje właściwości dziurawiec zawdzięcza m.in.:
- hiperycynie i jej pochodnym,
- hiperforynie,
- kwasom fenolowym,
- flawonoidom,
- garbnikom,
- witaminie A,
- witaminie C.
Ważnym składnikiem jest też olejek eteryczny, w skład którego wchodzą m.in. limonen, mircen, alfa-pinen.
Dziurawiec zwyczajny – zastosowanie i właściwości lecznicze
Ze względu na swoje właściwości dziurawiec jest składnikiem wielu leków ziołowych, które są dostępne bez recepty. Większość z nich zawiera suche ekstrakty lub ekstrakty wodno-etanolowe. Można spożywać także napar z dziurawca.
Dziurawiec wykazuje wielokierunkowe działanie na organizm człowieka. Roślina ta działa:
- moczopędnie,
- rozluźniająco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i dróg żółciowych,
- ściągająco,
- odtruwająco,
- przeciwbakteryjnie,
- antyoksydacyjnie,
- uspokajająco i przeciwdepresyjnie.
Składniki dziurawca zwyczajnego – rutyna, fenolokwasy i flawonoidy – uszczelniają naczynia włosowate. Ponadto roślina ta zwiększa wydzielanie moczu nawet o 20%. Dzięki temu toksyczne produkty przemiany materii są usuwane z organizmu efektywniej. Zmniejsza się także ryzyko kamieni nerkowych.
Dziurawiec zmniejsza również ryzyko kamicy żółciowej. Usprawnia przepływ żółci do dwunastnicy i zapobiega jej zastojowi w pęcherzyku żółciowym. Ma to wpływ także na procesy trawienne. Przywrócona zostaje prawidłowa perystaltyka jelit, co w połączeniu z działaniem rozkurczowym łagodzi dolegliwości bólowe.
Preparaty zawierające dziurawiec są stosowane w leczeniu depresji łagodnej i umiarkowanej. Roślina ta wykazuje działanie uspokajające. Zmniejsza niepokój i napięcie emocjonalne. Mechanizm działania nie został dokładnie poznany. Prawdopodobnie wiąże się on z hamowaniem zwrotnego wychwytu neurotransmiterów w mózgu (m.in. serotoniny i dopaminy).
Dziurawiec sprawdza się również w chorobach skóry ze względu na działanie antyseptyczne i ściągające. Stosuje się go do przemywania różnych zmian skórnych. Trzeba jednak pamiętać, że ma on właściwości fotouczulające – ekspozycja na światło słoneczne w czasie stosowania dziurawca może wywołać objawy alergii. Preparaty z dziurawca stosuje się w leczeniu zaburzeń pigmentacji skóry (m.in. bielactwa).
Przeciwwskazania do zażywania dziurawca
Nie wszystkie osoby mogą stosować dziurawiec. Preparaty są przeciwwskazane ciężarnym, kobietom karmiącym piersią oraz osobom z zaburzeniami wątroby, uczulonym na jego składniki oraz narażonym na długotrwałą ekspozycję słoneczną. Ostrożność należy zachować w czasie przyjmowania niektórych leków. W takim przypadku przed rozpoczęciem suplementacji trzeba skonsultować się z lekarzem. Do działań niepożądanych zalicza się m.in. zaburzenia jelitowe, problemy ze snem i uczucie zmęczenia.
Podsumowanie
Stosowanie dziurawca sprawdza się przy wielu dolegliwościach. Szczególnie ceniony jest za swoje właściwości uspokajające, rozkurczające, antyseptyczne i żółciopędne. Obecne są w nim olejki eteryczne, witaminy, kwasy organiczne oraz hiperycyna i hiperforyna. Dziurawiec można stosować w formie naparów lub kapsułek zawierających jego ekstrakty.
Źródła:
- K. Głowniak, J. Widelski, Dziurawiec i jego wszechstronne zastosowanie,, “Panacea” 2017, lipiec-grudzień, s. 5-7.
- A. Wasiak i in., Zawartość polifenoli i aktywność przeciwutleniająca ekstraktów z Hyperici herba w zależności od miejsca zbioru, “Herbalism” 2019, nr 1, s. 7-16.
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
