Zapalenie płuc to choroba układu oddechowego, która występuje nawet u 1 na 100 osób w Polsce. Chorują wszyscy, bez względu na wiek, chociaż największe ryzyko dotyczy małych dzieci oraz osób starszych.
Zapalenie płuc – przyczyny
Zapalenie płuc może być powodowane przez różne patogeny – należą do nich wirusy, bakterie i grzyby. Najczęściej jednak schorzenie to ma pochodzenie bakteryjne – powodowane jest przez Streptococcus pneumoniae (dotyczy tak zwanego pozaszpitalnego zapalenia płuc).
Drugim po bakteriach najczęstszym patogenem powodującym zapalenie płuc są właśnie wirusy.
Zapalenie płuc o etiologii wirusowej należy zatem do mniejszości – jednak jak pokazują niektóre dane, statystyka ta może być niedoszacowana i zapaleń płuc o etiologii wirusowej może być w rzeczywistości więcej.
Wirusowe zapalenie płuc u osób starszych
Osoby starsze są narażone na większe ryzyko rozwoju chorób wirusowych. Związane jest to między innymi z występowaniem kilku schorzeń jednocześnie, a także z upośledzeniem odporności, które wynika między innymi z leczenia innych stanów chorobowych – na przykład nowotworów. Chemioterapia jest jednym z czynników, który może powodować zmniejszenie odporności. Sytuacja ta może dotyczyć także pacjentów po przeszczepach narządów oraz osób z wrodzonymi niedoborami odporności.
Dodatkowym czynnikiem, który może predysponować do częstszego występowania wirusowego zapalenia płuc, jest upośledzony odruch kaszlowy, którego fizjologicznym zadaniem jest ochrona dróg oddechowych przed szkodliwymi patogenami.
Kolejne stany chorobowe, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia wirusowego zapalenia płuc to niedożywienie, niekontrolowana cukrzyca, czy wczesny okres pooperacyjny.
Osoby, które są szczególnie predysponowane do wirusowych zapaleń płuc, powinny zachować szczególną ostrożność w dużych skupiskach ludzi, a także izolować się od osób, u których już potwierdzono zakażenie wirusem.
Wirusowe zapalenie płuc u dzieci
Wirusowe zapalenie płuc u małych dzieci i niemowląt najczęściej spowodowane jest przez wirusa RSV (ang. respiratory syncytial virus) - syncytialny wirus oddechowy - należący do Paramyxoviridae. Jego materiałem genetycznym jest kwas rybonukleinowy – w skrócie RNA. Wyróżnia się dwa typy antygenowe wirusa – A oraz B. Wirus szerzy się drogą kropelkową oraz przez bezpośredni kontakt z zakażoną osobą.
Co sprawia, że wirus RSV jest niebezpieczny?
Po pierwsze patogen ten występuje na całym świecie, powodując powstawanie epidemii – szczególnie w okresie jesienno–zimowym oraz wiosennym. Zakaźność wirusa jest bardzo duża – szacuje się, że w miejscach, gdzie występuje duże narażenie na infekcję – a więc na przykład w żłobkach, czy przedszkolach częstość zachorowań może zbliżyć się nawet do 100%! U małych dzieci syncytialny wirus oddechowy oprócz wirusowego zapalenia płuc powoduje także zapalenie oskrzelików.
Pozostałe patogeny, które mogą powodować wirusowe zapalenie płuc to między innymi – wirus paragrypy typu 1,2,3 i 4, HSV, CMV, a także koronawirusy czy adenowirusy.
Należy zauważyć, że zapalenie płuc może być także efektem niektórych chorób – niekoniecznie o etiologii wirusowej.
Czy zapalenie płuc jest zaraźliwe?
Patogeny, które powodują zapalenie płuc, należą do czynników zakaźnych – z łatwością dochodzi do ich transmisji z jednego człowieka na drugiego. Między innymi dlatego tak ważne jest zachowanie odpowiednich zasad higieny, do których należy między innymi częste mycie rąk.
Objawy zapalenia płuc o etiologii wirusowej
Początki zapalenia płuc o etiologii wirusowej nie zawsze wyglądają tak samo. Nierzadko jednym z pierwszych objawów są dolegliwości ze strony górnych dróg oddechowych. Należą do nich nieżyt nosa (katar), kaszel, ból głowy, bóle kostno-mięśniowe czy gorączka.
Infekcja górnych dróg oddechowych jest niejednokrotnie jednym z pierwszych objawów, które występują w przebiegu wirusowego zapalenia płuc. Między innymi z tego powodu nie można bagatelizować „łagodnych chorób” wirusowych.
W kilka dni od pojawienia się pierwszych objawów występuje narastająca duszność (w początkowych stadiach często o charakterze duszności wysiłkowej), czy nieproduktywny kaszel. Skala występujących objawów może być różna – zależna od indywidualnych predyspozycji chorego. W badaniu fizykalnym lekarze często mogą zauważyć tachykardię (przyspieszona akcja serca), przyspieszony oddech (fachowo nazywana jaka tachypnoe). Możliwe jest obniżenie poziomu saturacji, czyli wysycenia tlenem krwi. W dalszej kolejności dochodzi do infekcji dolnych dróg oddechowych – dokładniej płuc.
Warto zauważyć, że wirusowe zapalenie płuc znacznie częściej występuje w okresach epidemii spowodowanych szczerzeniem się wymienionych wcześniej wirusów.
Wirusowe zapalenie płuc – diagnostyka
Dokładne stwierdzenie, jaki patogen jest odpowiedzialny za występowanie zapalenia płuc, pozwala na wdrożenie efektywnej terapii. Często pierwsze, wstępne badania nie dają jasnej odpowiedzi, jaka jest przyczyna występowania dolegliwości. W przypadku podejrzenia zapalenia płuc o etiologii wirusowej najlepszym rozwiązaniem mogą okazać się badania serologiczne, które wykonuje się na podstawie pobranego wymazu.
Leczenie wirusowego zapalenia płuc
Jeśli podejrzenie wirusowego zapalenia płuc potwierdzi się, konieczne jest wdrożenie właściwego leczenia. W przypadku wirusowych zapaleń płuc zastosowanie znajdują leczenie objawowe oraz przeciwwirusowe. To ostatnie nie jest równoznaczne z zastosowaniem antybiotyków, które działają przeciwbakteryjnie. Warto więc zaznaczyć, że ich wykorzystanie w schorzeniach o pochodzeniu wirusowym nie ma sensu.
Określenie czynnika odpowiedzialnego za występowanie zapalenia płuc jest zatem kluczowe dla wdrożenia efektywnej terapii.