Kość ogonowa (inaczej guziczna) to ostatni odcinek kręgosłupa. Składa się z kilku zrośniętych kręgów co powoduje, że jej ruchomość jest bardziej ograniczona w porównaniu do innych segmentów kręgosłupa. Podstawową funkcją kości ogonowej jest stabilizacja ciała w pozycji siedzącej. Ponadto stanowi ona miejsce przyczepu wielu struktur anatomicznych (więzadeł, mięśni). Różne sytuacje mogą doprowadzić do pojawienia się bólu kości ogonowej (inaczej kokcygodyni). Bywa on bardzo uciążliwy, ponieważ utrudnia tak proste czynności, jak chodzenie, siadanie czy wstawanie. Jakie mogą być przyczyny takiego bólu i jak sobie z nim radzić?
Przyczyny bólu kości ogonowej
Ból kości ogonowej nie jest rzadką dolegliwością. Jego przyczyny są bardzo różne. Najczęstszą z nich jest uraz lub upadek na twardą powierzchnię, który skutkuje stłuczeniem, a nawet złamaniem kości ogonowej.
Wśród przyczyny bólu ostatniego odcinka kręgosłupa wymienia się również:
choroby nowotworowe (np. rak kości ogonowej, mięsak),
nieprawidłowa postawa ciała,
ropnie,
infekcje,
powtarzalne urazy,
podeszły wiek,
nadwaga i otyłość.
Ból kości ogonowej może pojawić się również u kobiet przed rozpoczęciem miesiączki. Ponadto w przypadku kobiet jego przyczyną jest również ciąża (w przebiegu której dochodzi do zmiany ustawienia miednicy) oraz trudny poród. Wynika to z tego, że siły działające podczas porodu mogą uszkadzać kość ogonową (i/lub ścięgna czy więzadła, które są do niej przyczepione) [1, 2].
Objawy bólu kości ogonowej
Ból kości ogonowej z reguły ogranicza się do okolicy górnej szpary pośladkowej. Ważne, aby o tym pamiętać, ponieważ ból promieniujący do pośladków może mieć inną przyczynę (np. zapalenie stawu krzyżowo-biodrowego).
Typowym objawem jest nasilanie się bólu przy siadaniu, wstawaniu oraz dotykaniu kości guzicznej. Charakterystyczne jest również to, że dolegliwości bólowe zwiększają się przy odchylaniu tułowia do tyłu, a zmniejszają przy pochylaniu go do przodu [1, 2].
Leczenie bólu kości ogonowej
Przyczyny bólu kości guzicznej są różne. Jeśli jest on nagły i silny może świadczyć o stłuczeniu, a nawet złamaniu kości. W takim przypadku warto, jak najszybciej skontaktować się z ortopedą, który zleci badania obrazowe. Pozwolą one ocenić czy nie doszło do złamania.
Co w sytuacji, gdy ból pojawia się pomimo tego, że nie doszło do urazu? W większości przypadków uciążliwe dolegliwości znikają w ciągu kilku tygodni lub miesięcy. Jednak nie oznacza to, że można je lekceważyć. Należy pamiętać, że przyczyny bólu są różne, a jedną z nich są choroby nowotworowe. W związku z tym, jeśli ból nie ustępuje warto zgłosić się do lekarza. Zleci on badania laboratoryjne i obrazowe, które pomogą ustalić przyczynę dolegliwości bólowych.
Leczenie zależy od przyczyny bólu. Jeśli jest on spowodowany chorobą wdraża się leczenie zalecane w danej jednostce chorobowej. Z kolei ból wywołany stłuczeniem, przeciążeniem po wysiłku fizycznym czy długą jazdą na rowerze wymaga odciążenia dolnego odcinka kręgosłupa. W praktyce oznacza to używanie specjalnej poduszki pod kość ogonową i czasową rezygnację z intensywnych ćwiczeń fizycznych.
W celu złagodzenia uciążliwego bólu można sięgnąć po tabletki przeciwbólowe dostępne bez recepty. Ulgę w bólu przynoszą również maści, specjalne plastry o działaniu przeciwbólowym, a także zimne okłady.
Nieocenioną pomocą są także ćwiczenia na ból kości ogonowej. Jednym z nich jest wykonywanie ruchu, który polega na powolnym pogłębianiu klęku jednonóż poprzez przesunięcie miednicy do przodu. Przy czym warto pamiętać, że zestaw ćwiczeń powinien być skonsultowany z fizjoterapeutą [1, 2, 3].
Profilaktyka bólu kości ogonowej
W uniknięcia przykrych dolegliwości warto pamiętać o kilku zasadach. Po pierwsze unikać ryzykownych zachowań, które wiążą się z ryzykiem upadku na twardą powierzchnię. Po drugie zadbać o odpowiednie przygotowanie do długiej wycieczki rowerowej (odpowiednio wyprofilowane siodełko zwiększa komfort jazdy). Po trzecie pamiętać o regularnych badaniach profilaktycznych [1, 2, 3].
Przypisy
[1] Nathan S.T., Fisher B.E., Roberts C.S. Coccydynia: a review of pathoanatomy, aetiology, treatment and outcome, The Journal of Bone and Joint Surgery, 2010, 92.
[2] https://www.rehab.pl/blog/bol-kosci-ogonowej/
[3] Nirav M. Patel, Harsh Sachdeva, Interventions for Coccygeal Pain, Bedside Pain Management Interventions. 2022: 379-385.