Okostna (łac. Periosteum) to silnie unerwiona i unaczyniona tkanka, która otacza strukturę kości. Do jej głównych zadań należą: ochrona kości przed urazami mechanicznymi, utrzymanie metabolizmu kości na właściwym poziomie, a także wspomaganie procesu regeneracji po złamaniach. Infekcje, choroby przewlekłe czy trudno gojące się odleżyny mogą doprowadzić do rozwoju stanu zapalnego w obrębie okostnej. Po czym je rozpoznać i jak wygląda leczenie zapalenia okostnej?
Przyczyny zapalenia okostnej
Stan zapalny w obrębie okostnej może rozwinąć się w wyniku infekcji w zupełnie innych częściach ciała. Przykładem jest zapalenie okostnej, które pojawia się w przebiegu infekcji dróg moczowych czy kiły (choroby zakaźnej wywołanej przez bakterię krętka bladego).
Do zapalenia okostnej mogą doprowadzić nie tylko drobnoustroje chorobotwórcze, które przedostają się do niej z okolicznych miejsc objętych stanem zapalnym. Wśród innych przyczyn wymienia się choroby nowotworowe (m.in. białaczkę) i schorzenia autoimmunologiczne.
W grupie ryzyka znajdują się również osoby chorujące na cukrzycę oraz pacjenci, którzy długo pozostają w łóżku. Wynika to z tego, że są oni bardziej narażeni na powstawanie trudno gojących się ran.
Większe ryzyko zapalenia okostnej obserwuje się również u sportowców. W przypadku tej grupy wynika to z powtarzającego się nacisku na kości.
Z kolei zapalenie okostnej zęba może wynikać z nieprawidłowego leczenia kanałowego, zaawansowanej próchnicy lub utknięcie fragmentów zęba w zębodole po ekstrakcji [1].
Objawy zapalenia okostnej
Jak objawia się zapalenie okostnej? Główne objawy to:
ból kości i głowy;
gorączka;
opuchlizna i zaczerwienienie wokół miejsca, gdzie rozwinął się stan zapalny;
ropny wysięk (wymaga interwencji lekarza);
W przypadku zapalenia tkanki otaczającej kości charakterystyczne jest to, że ból pojawia się nagle i bardzo szybko narasta.
U dzieci najczęstszą niezakaźną formą zapalenia okostnej jest choroba Osgood-Schlatter. Z reguły pojawia się u dorastających, bardzo aktywnych chłopców. Objawia się obrzękiem podudzia i miejsca w okolicy rzepki, a także bólem zlokalizowanym w części bliższej kości piszczelowej [2].
Leczenie zapalenia okostnej
Długotrwały ból stawów i kości jest objawem, który wymaga konsultacji z lekarzem. Nie warto z nią zwlekać, ponieważ poważna infekcja może doprowadzić nawet do uszkodzenia struktury kości.
W diagnostyce zapalenia okostnej wykorzystuje się badanie fizykalne i obrazowe. Zdjęcie rentgenowskie pozwala ujawnić oznaki niektórych infekcji kostnych i złamań. Z kolei rezonans magnetyczny daje pełen obraz zarówno kośćca, jak i otaczających go tkanek miękkich.
Oprócz badania fizykalnego, zdjęcia rentgenowskiego czy rezonansu magnetycznego lekarz może zlecić morfologię krwi. W przypadku stanu zapalnego wykaże ona podwyższoną ilość białych krwinek, CRP i OB.
Jak przebiega leczenie zapalenia okostnej? W przypadku ostrych infekcji choremu podawane są antybiotyki. Jeśli dojdzie do wytworzenia płynu ropnego konieczne może być również wdrożenie chirurgicznych metod leczenia w celu usunięcia wydzieliny. Z kolei w przypadku obumarcia tkanek konieczna jest resekcja, która zapobiega rozprzestrzenianiu się infekcji.
Inaczej wygląda leczenie przewlekłego zapalenia okostnej. W takim przypadku zaleca się leczenie objawowe, czyli przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz stosowanie chłodzących kompresów żelowych. Ważny jest również odpoczynek i rezygnacja z wysiłku fizycznego (do czasu wyzdrowienia) [1].
Profilaktyka zapalenia okostnej
Czy istnieją sposoby na to, aby uchronić się przed zapaleniem okostnej? Jedną z przyczyn stanu zapalnego są urazy sportowe spowodowane przeciążeniem (zwichnięcia, skręcenia, stłuczenia). W związku z tym warto unikać ryzykownych zachowań, a także zadbać o odpowiednie przygotowanie do treningu i regenerację po wysiłku fizycznym. Ponadto nie należy lekceważyć przewlekłego bólu stawów i kości.
W ramach profilaktyki zaleca się także dbanie o dobrą odporność oraz badania w kierunku chorób zakaźnych.
Przypisy
[1] Erişen M., Bayar OF et al. Garre osteomyelitis: a case report. Journal of Dental Faculty of Atatürk University, 2014, 9.
[2] Zaghbani A., Yousef S.B., Oualha L. et al. Jaw malignancies: signs that should alert the dentist. Tunisie Medicale, 2011, 89.