Nerw wzrokowy (łac. nervus opticus) to II nerw czaszkowy, składający się z czterech odcinków: wewnątrzgałkowego, wewnątrzoczodołowego, wewnątrzczaszkowego oraz przechodzącego przez kanał wzrokowy. W przebiegu różnych chorób (np. nadciśnienia tętniczego, miażdżycy) lub działania innych czynników może dojść do zapalenia nerwu wzrokowego. Nieleczone wiąże się z ryzykiem częściowej lub całkowitej utraty wzroku. Jak w porę rozpoznać zapalenie nerwu wzrokowego, aby uniknąć takich powikłań?
Czym jest zapalenie nerwu wzrokowego?
Zapalenie nerwu wzrokowego (inaczej neuropatia nerwu wzrokowego) to stan, w którym dochodzi do zapalenia tego nerwu. Zazwyczaj obejmuje tylko jedno oko.
W zależności od miejsca występowania neuropatie nerwu wzrokowego dzieli się na: wewnątrzgałkowe i pozagałkowe. Pierwsze z wymienionych to zapalenie tarczy nerwu wzrokowego. Z kolei pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego charakteryzuje się procesem zapalnym zlokalizowanym w dalszym odcinku nerwu wzrokowego. W początkowym etapie rozwoju nie powoduje zmian w obrębie tarczy nerwu wzrokowego.
Wewnątrzgałkowa neuropatia nerwu wzrokowego diagnozowana jest częściej u dzieci. Z kolei pozagałkowa pojawia się z reguły pomiędzy 15. a 45. rokiem życia. Może świadczyć o stwardnieniu rozsianym [1, 2].
Przyczyny zapalenia nerwu wzrokowego
Przyczyny zapalenia nerwu wzrokowego są różne. Należą do nich:
infekcje wirusowe np. wirus opryszczki pospolitej (HSV), zapalenia wątroby typu B (HBV), cytomegalii (CMV);
choroby autoimmunologiczne np. stwardnienie rozsiane, toczeń układowy rumieniowaty;
urazy (do zapalenia nerwu wzrokowego może dojść w wyniku urazu czaszkowo-mózgowego, gałki ocznej lub okolicy oka);
zmiany naczyniowe, które prowadzą do niedokrwienia nerwu wzrokowego i jego zapalenia;
Wśród innych przyczyn wymienia się m.in. niedobór witaminy B12, zatrucie alkoholem metylowym czy reakcje alergiczne [1, 2].
Objawy zapalenia nerwu wzrokowego
Zazwyczaj pierwszym niepokojącym sygnałem jest nagłe pogorszenie widzenia w jednym oku. W niektórych przypadkach może pojawić się tymczasowe zanikanie wzroku czy mroczki.
Tego typu objawom towarzyszą również:
zmiany w polu widzenia,
brak reakcji źrenicy na światło,
ból przy poruszaniu gałką oczną,
silne zaburzenie rozpoznawania barw.
U niektórych osób pojawiają się także bóle głowy (w okolicy czołowej) i tkliwość gałki ocznej. Jeśli neuropatia nerwu wzrokowego jest spowodowana stwardnieniem rozsianym, mogą wystąpić również objawy, takie jak: uciążliwe zmęczenie, zawroty głowy, zaburzenia równowagi oraz mrowienie, drętwienie i ból w różnych częściach ciała [1, 2].
Leczenie zapalenia nerwu wzrokowego
Diagnostyka zapalenia nerwu wzrokowego obejmuje szczegółowy wywiad lekarski, a także badanie:
fizykalne, które ma na celu m.in. ocenę widzenia, oznak zapalenia i ruchomość gałki ocznej;
neurologiczne;
obrazowe (rezonans magnetyczny wykonuje się, aby ocenić struktury w obrębie mózgu i oczu);
krwi;
płynu mózgowo-rdzeniowego;
Lekarz może zdecydować również o konieczności przeprowadzenia testów elektrofizjologicznych czy biopsji nerwu wzrokowego.
Jak przebiega leczenie po ustaleniu diagnozy? Podstawą jest znalezienie i wyeliminowanie przyczyny, która doprowadziła do stanu zapalnego nerwu wzrokowego. To właśnie od niej zależy wybór metody leczenia.
W przypadku zapalenia pozagałkowego podaje się dożylnie duże dawki kortykosteroidów. Z kolei, gdy upośledzenie ostrości wzroku jest niewielkie, lekarz może zalecić wyłącznie obserwację (zmiany mogą samoistnie ustąpić).
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie? U około 75% osób ostrość wzroku wraca do wartości prawidłowej. Jednak rokowanie zależy w dużej mierze od rzutu choroby. Po kolejnym ataku mogą pozostać ubytki widzenia [1, 2].
Profilaktyka zapalenia nerwu wzrokowego
W jaki sposób zapobiec neuropatii nerwu wzrokowego? Na ten moment nie istnieją konkretne zasady profilaktyki.
Rozwój stanu zapalnego zależy zarówno od indywidualnych uwarunkowań genetycznych, jak i czynników środowiskowych. Niektórych z nich da się uniknąć np. poprzez stosowanie się do zasad profilaktyki zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B.
[1] https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/neurookulistykaizez/82722,zapalenie-pozagalkowe-nerwu-wzrokowego
[2] Clark, David, Workayehu Kebede, and Eric Eggenberger. "Zapalenie nerwu wzrokowego." Neurol Clin 28 (2010): 573-580