Nieswoiste zapalenie jelit (NZJ) to nie jedno schorzenie, a grupa chorób, do których zaliczają się: choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego i zapalenie niezidentyfikowane. Czym charakteryzują się poszczególne z nich? Jak wyglądają ich objawy i w jaki sposób się je leczy?
Czym jest zapalenie jelit?
Nieswoiste zapalenia jelit zaliczane są do zaburzeń immunologicznych. Charakteryzują się rozlanym, przewlekłym i nieswoistym stanem zapalnym w obrębie jelit.
Do NZJ zaliczają się:
wrzodziejące zapalenie jelita grubego – zapalenie jelit, które najczęściej lokalizuje się w lewej okrężnicy i odbytnicy;
choroba Leśniowskiego-Crohna – przewlekła choroba zapalna, która najczęściej rozwija się w końcowym odcinku jelita krętego (choć proces zapalny może obejmować różne odcinki przewodu pokarmowego – od jamy ustnej do odbytu);
zapalenie niezidentyfikowane;
Dane epidemiologiczne wskazują na to, że NZJ są coraz częstszym problemem. Szczyt zachorowań przypada pomiędzy 20. a 40. rokiem życia [1, 2, 3, 4].
Przyczyny zapalenia jelit
Przyczyny nieswoistego zapalenia jelit nie są do końca znane. Przypuszcza się, że o zachorowaniu decydują różne czynniki:
genetyczne,
środowiskowe (m.in. niezdrowa dieta, długotrwały stres),
immunologiczne.
Wśród czynników predysponujących do rozwoju tych chorób wymienia się również zakażenia bakteryjne (wywołane przez bakterie Salmonella i Campylobacter), a także zaburzenia mikroflory jelitowej. Nieprawidłowy skład i ilość bakterii flory jelitowej ma niekorzystny wpływ na mechanizmy odporności nabytej, przyczynia się do rozwoju stanu zapalnego i uszkodzenia tkanek jelit [1, 2, 3, 4].
Objawy zapalenia jelit
Objawy zapalenia jelit nie zawsze są łączone z chorobą. Ból brzucha, osłabienie czy utrata masy ciała bywają tłumaczone zatruciem, przemęczeniem czy złymi nawykami żywieniowymi. Jednak, jeśli utrzymują się przez dłuższy czas i dochodzą do nich inne niepokojące sygnały, nie należy ich lekceważyć.
Po czym rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelit czy chorobę Leśniowskiego-Crohna? Głównym objawem pierwszej z wymienionych są biegunki (często krwiste). Często towarzyszą im: ból brzucha (zazwyczaj w dolnej części po lewej stronie lub odbytnicy), osłabienie, gorączka, a także niezamierzona utrata masy ciała. W większości przypadków choroba ma łagodny przebieg.
Z kolei choroba Leśniowskiego-Crohna objawia się:
biegunką,
anemią,
bólami i skurczami brzucha,
zmniejszonym apetytem,
niezamierzoną utratą masy ciała,
aftami i owrzodzeniami w jamie ustnej.
Zarówno wrzodziejące zapalenie jelit, jak i choroba Leśniowskiego-Crohna charakteryzują się okresami zaostrzeń i remisji [1, 2, 3, 4].
Leczenie zapalenia jelit
Diagnostyka zapalenia jelit obejmuje szczegółowy wywiad lekarski, a także badania:
laboratoryjne (np. oznaczenie kalprotektyny w kale),
endoskopowe,
obrazowe,
histopatologiczne.
Po ustaleniu rozpoznania wdraża się leczenie, które ma na celu wywołanie i utrzymanie remisji, a także minimalizowanie skutków ubocznych leczenia.
Wybór metody leczenia zależy od lokalizacji zmian i stopnia zaawansowania zapalenia jelit. Lekarz może zdecydować o konieczności wdrożenia farmakoterapii. Chorym podaje się m.in. leki biologiczne blokujące reakcje zapalne, analogi puryn, steroidy czy leki immunomodelujące.
Oprócz tego lekarz może zalecić suplementację. W niektórych przypadkach niezbędne jest uzupełnienie niedoborów żelaza, witamin B12 i D oraz wapnia. Ważne jest również odpowiednie nawodnienie organizmu oraz leczenie zaburzeń elektrolitowych.
Chorym rekomenduje się również: odpoczynek, unikanie stresu, zaprzestanie przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (w porozumieniu z lekarzem), przestrzeganie zasad zdrowej diety, a także rzucenie palenia (w walce z nałogiem pomagają tabletki na rzucenie palenia) [1, 2, 3, 4, 5].
Profilaktyka zapalenia jelit
Przyczyny zapalenia jelit nie zostały do końca poznane. Jednak wiadomo już, że istnieją pewne czynniki predysponujące do rozwoju wrzodziejącego zapalenia jelit czy choroby Leśniowskiego-Crohna.
Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania zaleca się m.in. dbanie o urozmaiconą dietę (w razie konieczności uzupełnioną o probiotyki), która zapobiega zaburzeniom mikroflory jelit.
Przypisy
[1] Wojtuń, Stanisław, et al. "Podstawowe objawy i różnicowanie nieswoistych chorób zapalnych jelit." Pediatria i medycyna rodzinna 10.1 (2014): 61-66.
[2] Mokrowiecka, Anna, and Ewa Małecka-Panas. "Różnicowanie i leczenie nieswoistych chorób zapalnych jelit." Przew. Lek 1 (2007): 56-65.
[3] https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/65244,wrzodziejace-zapalenie-jelita-grubego-colitis-ulcerosa
[4] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.18.
[5] Gonciarz, Maciej, et al. "Wytyczne postępowania z chorymi na nieswoiste choroby zapalne jelit w praktyce lekarza rodzinnego." Lekarz POZ 3.1 (2017): 1-11.