Aorta (inaczej tętnica główna) jest największą tętnicą w organizmie człowieka, która odpowiada za zaopatrzenie wszystkich tkanek w utlenowaną krew. Jej średnica zwiększa się wraz z wiekiem – u kobiet o około 0,7 mm na każdą dekadę życia a u mężczyzn o mniej więcej 0,9 mm (zależy to od różnych czynników m.in. wzrostu i masy ciała). Problem pojawia się, gdy dojdzie do poszerzenia światła aorty o więcej niż 50% w stosunku do prawidłowej wartości. Mówi się wtedy o tętniaku aorty.
Czym jest tętniak aorty?
Tętniak aorty to nadmierne poszerzenie aorty, przekraczające 50% normy dla konkretnego odcinka. Wraz z upływem czasu tętniak ulega powiększeniu.
Ze względu na kształt i budowę ściany wyróżnia się następujące rodzaje tętniaków aorty:
prawdziwe – wybrzuszeniu ulega cała ściana aorty;
rzekome – część warstw, które tworzą ścianę tętnicy głównej, pęka i dochodzi do uwypuklenia pozostałego fragmentu ściany aorty;
workowate – zazwyczaj powstają w dolnej ścianie łuku aorty lub okolicy tętnicy podobojczykowej;
wrzecionowate – najczęściej występujący rodzaj tętniaka aorty, który charakteryzuje się równym poszerzeniem obwodu danego odcinka tętnicy głównej;
Oprócz podziału ze względu na kształt i budowę stosuje się podział, który uwzględnia umiejscowienie tętniaka. Zgodnie z nim wyróżnia się tętniaki:
piersiowe,
brzuszne,
piersiowo-brzuszne.
Ryzyko wystąpienia tętniaka aorty rośnie wraz z wiekiem. Częściej stwierdza się je u mężczyzn niż kobiet.
Czy jest się czego obawiać? Tętniak aorty może pęknąć, co stanowi stan zagrożenia życia. Do pęknięcia dochodzi u 4-13 na 100 000 osób. Warto mieć na uwadze, że liczby te mogą się zmieniać m.in. w zależności od wieku czy kraju [1, 2].
Przyczyny tętniaka aorty
Tętniak aorty może mieć podłoże genetyczne. Zaobserwowano, że istnieje związek między poszerzeniem światła tętnicy głównej a zmianami w obrębie chromosomu 9p21.
Częściej stwierdza się go mężczyzn. Szczyt zachorowań przypada na okolice 80. roku życia. Poza płcią i wiekiem czynnikami predysponującymi do wystąpienia tętniaka aorty są: palenie papierosów, przewlekła obturacyjna choroba płuc, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, miażdżyca i choroba zarostowa tętnic obwodowych [1, 2].
Objawy tętniaka aorty
Nadmierne poszerzenie aorty często nie daje żadnych objawów przez długi czas. Jednym z pierwszych może być udar mózgu, zespół niebieskich palców, niedokrwienie jelit lub kończyn dolnych czy zawał nerki.
Oprócz incydentów zatorowych pojawiają się inne objawy, które zależą od umiejscowienia tętniaka aorty. Tętniak aorty piersiowej objawia się m.in. silnymi, przeszywającymi bólami klatki piersiowej i pleców. Z kolei tętniak aorty brzusznej daje objawy zazwyczaj, dopiero gdy osiągnie duże rozmiary. Najczęściej jest to gniotący, stały ból w okolicy lędźwiowej lub pępka albo w podbrzuszu [1, 2].
Leczenie tętniaka aorty
Co robić w przypadku pojawienia się objawów, które wskazują na tętniaka? Pierwszym krokiem jest wizyta u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który przeprowadzi szczegółowy wywiad lekarski i zleci odpowiednie badania diagnostyczne.
Proces leczenia polega na wyeliminowaniu czynników ryzyka sercowo-naczyniowego. Mowa tu przede wszystkim o zaprzestaniu palenia papierosów (w walce z nałogiem pomagają tabletki na rzucenie palenia) i regularna kontrola ciśnienia tętniczego (np. za pomocą automatycznych ciśnieniomierzy do użytku domowego).
Leczenie obejmuje również przyjmowanie leków z grupy beta-blokerów, które zmniejszają tempo powiększania się tętniaka. Jednak zasadniczą metodą leczenia jest zabieg polegający na usunięciu konkretnego odcinka tętnicy głównej [1, 2].
Profilaktyka tętniaka aorty
Podstawą profilaktyki tętniaka aorty jest przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia. Pozwala to zmniejszyć ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego, które stanowią czynniki ryzyka.
Przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia oznacza dbanie o prawidłową masę ciała poprzez urozmaiconą dietę o odpowiedniej kaloryczności oraz regularną aktywność fizyczną. To także unikanie używek (papierosów, alkoholu), sytuacji stresowych i pamiętanie o higienie snu.
[1] Machaj, I., Abramczyk, P., and Nawrocka, I. (2018). Aneurysms – origination, symptoms, and diagnosis. Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne/Surgical and Vascular Nursing, 12(1), pp.8-13.
[2] https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/155892,tetniak-aorty