Jelito grube (łac. intestinum crassum) to końcowy fragment przewodu pokarmowego łączący jelito cienkie z odbytem. Składa się z 3 odcinków: jelita ślepego, okrężnicy i odbytnicy. W każdym z nich może dojść do niekontrolowanego rozwoju komórek prowadzącego do rozwoju raka jelita grubego. Jest to jeden z najczęstszych nowotworów w Polsce. Jakie są jego przyczyny? Jak w porę rozpoznać objawy tej choroby?
Przyczyny raka jelita grubego
Jednym z czynników predysponujących do rozwoju raka jelita grubego są uwarunkowania genetyczne. W grupie ryzyka znajdują się osoby, których najbliżsi krewni zmagali się z tą chorobą. Rodzinne zachorowania stanowią około 15-20% przypadków.
Jednak większość zachorowań nie jest związana z czynnikami rodzinnymi. Zaobserwowano, że duże znaczenie ma styl życia. Rak jelita grubego częściej występuje u osób, które:
jedzą duże ilości czerwonego mięsa i produktów o wysokim stopniu przetworzenia;
spożywają małe ilości owoców i nieskrobiowych warzyw;
prowadzą siedzący tryb życia (który razem z nieodpowiednio zbilansowaną dietą prowadzi do nadwagi i otyłości);
nałogowo palą papierosy i piją nadmierne ilości alkoholu;
Znaczenie ma też wiek. Częściej chorują osoby w wieku podeszłym. Szczyt zachorowań przypada na 75. rok życia [1, 2, 3].
Objawy raka jelita grubego
Początkowy okres rozwoju choroby może przebiegać bezobjawowo, dlatego tak ważne są regularne badania profilaktyczne. Pierwsze objawy raka to:
uporczywe biegunki,
skurcze brzucha,
bóle brzucha,
krew w stolcu,
stolec ołówkowaty,
naprzemienne występowanie biegunek i zaparć,
niedokrwistość z niedoboru żelaza.
Wraz z rozwojem choroby dołączają do tego inne niepokojące sygnały. Zaawansowany rak jelita grubego objawia się niezamierzoną utratą masy ciała, zmniejszeniem apetytu, a także osłabieniem [2, 3].
Leczenie raka jelita grubego
Niektóre objawy raka jelita grubego mogą przypominać dolegliwości towarzyszące innym schorzeniom układu pokarmowego. W związku z tym pojawia się pytanie, jak ustalić co jest ich przyczyną?
Diagnostyka nowotworu jelita grubego obejmuje szczegółowy wywiad lekarski. Jeśli specjalista zauważy objawy, które wskazują na raka, decyduje o dalszych badaniach np. rektoskopii, badaniu per rectum czy badaniu na krew utajoną w stolcu.
Proces leczenia rozpoczyna się po tym, jak badanie histopatologiczne pobranych wycinków potwierdzi raka jelita grubego. W leczeniu stosuje się różne metody:
zabiegi operacyjne – gdy rak ogranicza się do niewielkiego polipa lub ma małe rozmiary możliwe jest miejscowe wycięcie danego fragmentu (bez konieczności usuwania całego odcinka jelita);
chemioterapię, którą wdraża się przed lub po zabiegu operacyjnym;
radioterapię – najczęściej wykorzystuje się ją w leczeniu raka odbytnicy;
farmakoterapię – leki terapii ukierunkowanej molekularnie rozpoznają komórki nowotworowe i niszczą je, bez uszkadzania zdrowych komórek;
Nowotwór jelita grubego może dawać przerzuty do różnych narządów np. płuc, wątroby czy węzłów chłonnych. W takim przypadku leczenie zależy od stanu chorego, lokalizacji i liczby przerzutów, a także stadium zaawansowania raka. Lekarz może zdecydować o leczeniu operacyjnym, które polega na wycięciu przerzutów [2, 3].
Profilaktyka raka jelita grubego
Podstawą profilaktyki są regularne badania przesiewowe oraz zdrowy styl życia. Duże znaczenie w zapobieganiu nowotworowi jelita grubego ma dieta. Po pierwsze warto zwrócić uwagę na to, aby nie dostarczała zbyt dużych ilości energii. W przeciwnym razie może pojawić się problem z nadwagą lub otyłością, które predysponują do rozwoju nowotworu.
Po drugie zaleca się, aby zadbać o ograniczenie spożycia mięsa czerwonego oraz innych produktów bogatych w tłuszcze zwierzęce. Jednocześnie należy włączyć do jadłospisu owoce i nieskrobiowe warzywa, które są dobrym źródłem antyoksydantów i błonnika pokarmowego.
Urozmaicona, odpowiednio zbilansowana dieta to podstawa, ale czasami trzeba uzupełniać ją o suplementację. Wskazane jest przyjmowanie suplementów z witaminą D, która może zmniejszać ryzyko raka jelita grubego, ale ciężko dostarczyć ją wraz z dietą [4].
[1] Partyka, Robert, et al. "Rak jelita grubego—główne czynniki indukujące karcynogenezę." Chirurgia Polska 12.2 (2010): 85-88.
[2] Kulbacka, Julita, Jolanta Saczko, and Agnieszka Chwiłkowska. "Rak jelita grubego-charakterystyka i oporność na leczenie." Onkologia w Praktyce Klinicznej 4.4 (2008): 135-140.
[3] https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/88022,rak-jelita-grubego-przyczyny-objawy-leczenie-i-rokowania
[4] Kałędkiewicz, E., and A. Doboszyńska. "Dietoprofilaktyka raka jelita grubego." Onkol Prakt Klin 8 (2012): 171-177.