Czym jest rak jajnika?
Rak jajnika to nowotwór złośliwy, który rozwija się w jajnikach – zazwyczaj w nabłonku wyściółki jajników. W większości przypadków proces chorobowy nie ogranicza się do jajników i zajmuje wątrobę, śledzionę, jelita, węzły chłonne i inne tkanki.
Wyróżnia się 2 typy raka jajnika:
typ I (rzadszy): zazwyczaj jest rakiem śluzowym lub endometrialnym, który rośnie w postaci guza w jajniku, a potem rozprzestrzenia się w jamie otrzewnej;
typ II: z reguły nie występuje w postaci wyraźnego guza i szybko rozprzestrzenia się po jamie otrzewnej;
Typ I diagnozuje się rzadziej i daje lepsze rokowania niż rak jajnika typu II.
Jak często występuje rak jajnika? Pod względem częstości występowania jest trzecim nowotworem na świecie (zaraz po nowotworze szyjki macicy i trzonu macicy). Najczęściej diagnozuje się go u kobiet w wieku 50-65 lat, które mieszkają w krajach wysoko rozwiniętych [1, 2].
Przyczyny raka jajnika
Jakie są przyczyny raka jajnika? Zaobserwowano, że choroba występuje częściej u kobiet, które:
zaczęły miesiączkować przed 12. rokiem życia lub wcześniej;
mają w rodzinie przypadki raka trzonu macicy, jajnika, piersi lub zespołu Lyncha;
nigdy nie były w ciąży;
Czynnikiem predysponującym do rozwoju nowotworu jajnika jest również późna menopauza (po 52. roku życia) [1, 2].
Objawy raka jajnika
Rak jajnika typu II, który daje gorsze rokowania, jest wykrywany najczęściej w III i IV stopniu zaawansowania. Może wynikać to z tego, że w początkowym stadium nie daje żadnych niepokojących objawów. Dopiero w dalszym etapie rozwoju pojawiają się dolegliwości ze strony układu pokarmowego: odbijania, uczucie pełności w brzuchu, wzdęcia, a także powiększenie się obwodu brzucha. Oprócz tego mogą wystąpić:
uczucie ucisku w miednicy,
problemy z oddawaniem moczu,
nieprawidłowe krwawienia [1, 2].
Leczenie raka jajnika
W diagnostyce raka jajnika wykorzystuje się USG przezpochwowe, ocenę stężenia markerów nowotworu jajnika we krwi (HE-4 i CA-125), tomografię komputerową miednicy i brzucha oraz badanie MRI.
Jak wygląda leczenie po ustaleniu rozpoznania? Główną metodą wykorzystywaną w terapii nowotworu jajnika jest zabieg operacyjny (cytoredukcja). Polega on na wycięciu wyczuwalnych i widocznych ognisk z jamy brzusznej.
W niektórych przypadkach wdraża się również chemioterapię – rak jajnika jest bardzo wrażliwy na tego typu leczenie. Ponadto lekarz może zdecydować o konieczności zastosowania leczenia antyangiogennego. Ma ono na celu zahamowanie procesu tworzenia się naczyń krwionośnych, które zaopatrują krew do guza nowotworowego.
Oprócz leczenia operacyjnego i chemioterapii wykorzystuje się leczenie hormonalne. Hormonoterapia jest zalecana, gdy komórki nowotworowe są wrażliwe na działanie hormonów. Ich podawanie może spowolnić rozwój choroby, ale wiąże się również z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych (np. zmęczenia, przyrostu masy ciała, bólów głowy, wahań nastroju).
Czy rak jajnika jest chorobą uleczalną? Wczesna diagnoza pozwala wyleczyć około 80% chorych. Jednak, jeśli choroba zostanie wykryta w III czy IV stadium szansa na przeżycie spada [1, 2].
Profilaktyka raka jajnika
Profilaktyka raka jajnika nie jest prosta. Często jest to choroba trudna do przewidzenia, ale można podjąć pewne kroki w ramach profilaktyki. Podstawą jest regularne wykonywanie badań lekarskich (m.in. badania palpacyjnego jajników). W przypadku obciążenia genetycznego (szczególnie przy występowaniu mutacji genów BRCA1 i BRCA2 w rodzinie) może być konieczne wykonanie badań genetycznych.
Oprócz regularnych wizyt u ginekologa zaleca się przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia i unikanie substancji rakotwórczych. Jeśli chodzi o zdrowy styl życia, warto zadbać o urozmaiconą dietę bogatą w antyoksydanty i ubogą w nasycone kwasy tłuszczowe, izomery trans kwasów tłuszczowych oraz cukry proste. Ponadto ważna jest systematyczna aktywność fizyczna (dorosłym kobietom do 65. roku życia zaleca się przynajmniej 150 minut umiarkowanych ćwiczeń tygodniowo).
[1] https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/99322,rak-jajnika-objawy-rokowanie-przyczyny-leczenie
[2] Księga, Zielona. "Rak jajnika: zapobieganie, rozpoznawanie, leczenie." Polskie Towarzystwo Onkologiczne przy współpracy Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej.