Opłucna (łac. pleura) to surowicza błona otaczająca płuca. Składa się z dwóch blaszek: trzewnej, która ściśle przylega do płuc oraz ściennej. Pomiędzy nimi znajduje się jama opłucnej wypełniona niewielką ilością płynu surowiczego, który zmniejsza tarcie podczas oddychania. W wyniku uszkodzenia ściany klatki piersiowej lub płuc do jamy opłucnej może dostać się powietrze. Czym to grozi?
Czym jest odma opłucnowa
Odma opłucnowa (łac. pneumothorax) to inaczej stan, o którym mówi się, gdy powietrze lub inne gazy przedostają się do jamy opłucnej. W niektórych przypadkach stanowi on bezpośrednie zagrożenie dla życia (ponieważ płuca nie są w stanie prawidłowo wypełnić się powietrzem) i wymaga natychmiastowej interwencji lekarza. Jeśli powietrza jest dużo, płuca mogą przestać funkcjonować.
Pneumothorax może pojawić się u każdego, niezależnie od wieku i płci (choć częściej obserwuje się ją u mężczyzn). W 50% przypadków jej przyczyna pozostaje nieznana. Mówi się wtedy o odmie samoistnej [1, 2, 3].
Przyczyny odmy opłucnowej
Co sprawia, że do jamy opłucnej trafia powietrze, które utrudnia lub uniemożliwia pracę płuc? Jedną z przyczyn odmy opłucnej jest uraz klatki piersiowej spowodowany np. wypadkiem samochodowym. Inną jest powikłanie zabiegu medycznego np. biopsji płuca, którą wykonuje się w czasie bronchoskopii.
Odma opłucnowa może wystąpić również w przebiegu chorób takich jak:
przewlekła obturacyjna choroba płuc,
nowotwory złośliwe (m.in. płuc),
mukowiscydoza,
endometrioza opłucnej,
astma,
choroby tkanki łącznej (m.in. reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie skórno-mięśniowe, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa),
śródmiąższowe choroby płuc (m.in. sarkoidoza, idiopatyczne włóknienie płuc).
W niektórych przypadkach przyczyny odmy opłucnowej pozostają nieznane. Jednak wiadomo, jakie czynniki zwiększają ryzyko jej wystąpienia. Oprócz chorób i urazów są to: płeć męska, uwarunkowania genetyczne, a także palenie papierosów [1, 2, 3].
Objawy odmy opłucnowej
Odma opłucnowa wymaga pilnej konsultacji z lekarzem. Nie należy lekceważyć jej objawów, do których należą:
sinica centralna,
bladość skóry,
spłycony i przyspieszony oddech,
kłujący ból w klatce piersiowej,
duszność,
suchy kaszel,
omdlenia,
ogólne osłabienie,
tachykardia.
Jednak nie zawsze objawy są jednoznaczne. Szczególnie w przypadku niewielkiej pierwotnej odmy samoistnej [1, 2, 3]. Jak w takiej sytuacji ustala się diagnozę?
Leczenie odmy opłucnowej
Diagnostyka odmy opłucnowej obejmuje: szczegółowy wywiad lekarski, badanie klatki piersiowej (osłuchiwanie, opukiwanie), a także badanie obrazowe. W celu potwierdzenia, że niepokojące objawy są spowodowane odmą opłucnową, najczęściej wykonuje się RTG klatki piersiowej.
Bardzo mała odma zazwyczaj nie wymaga leczenia. Tylko w niektórych przypadkach lekarz może zdecydować o konieczności podania tlenu. Ma to na celu przyspieszenie wchłaniania tlenu z jamy opłucnej.
Inaczej przebiega leczenie dużej odmy, która jest stanem zagrażającym życiu (tzw. odma prężna). W takim przypadku lekarz wprowadza igłę wenflonu do opłucnej i nakłuwa ścianę klatki piersiowej. Czasami odbywa się to jeszcze przed transportem chorego do szpitala (ale nie zawsze jest to możliwe i skuteczne).
Najczęstszą metodą postępowania w przypadku odmy zagrażającej życiu jest drenaż opłucnej. Lekarz wprowadza rurkę do opłucnej, a następnie podłącza ją do zastawki wodnej. Jest to system naczyń połączonych, który umożliwia usunięcie powietrza z jamy opłucnej.
Drenaż opłucnej to zabieg, który wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Dren w opłucnej utrzymuje się kilka dni, a pacjentowi podaje się w tym czasie tabletki przeciwbólowe [1, 2, 3].
Profilaktyka odmy opłucnowej
Uraz czy powikłanie pooperacyjne to przyczyny odmy opłucnej, na które praktycznie nie ma się wpływu. Są jednak czynniki, które można wyeliminować. Chodzi tu przede wszystkim o nałogowe palenie papierosów.
W ramach profilaktyki odmy opłucnowej warto zerwać z nałogiem. Nie jest to proces łatwy i krótkotrwały, dlatego można wspomóc się tabletkami na rzucenie palenia.
Przypisy
[1] https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/150463,odma-oplucnowa
[2] Tschopp, J. M., et al. "Management of spontaneous pneumothorax: state of the art." European Respiratory Journal 28.3 (2006): 637-650.
[3] MacDuff, Andrew, Anthony Arnold, and John Harvey. "Management of spontaneous pneumothorax: British Thoracic Society pleural disease guideline 2010." Thorax 65.Suppl 2 (2010): ii18-ii31.