Tętnice (łac. arteria) to naczynia krwionośne, które odpowiadają za transport tlenu z serca do narządów ciała. W wyniku ich zwężenia może dojść do niedotlenienia poszczególnych narządów (m.in. nerek, mózgu, serca) i zaburzenia ich funkcjonowania. Choroba, która charakteryzuje się zwężeniem tętnic i prowadzi do poważnych powikłań to miażdżyca (inaczej stwardnienie tętnic lub arterioskleroza). Jakie są jej przyczyny i objawy? Jak przebiega leczenie miażdżycy tętnic?
Czym jest miażdżyca tętnic?
Miażdżyca tętnic zalicza się do przewlekłych chorób układu krążenia – jednej z głównych przyczyn zgonów w Polsce. Charakterystyczne dla niej są tzw. blaszki miażdżycowe (zbudowane głównie z cholesterolu), które zwężają światło tętnic.
Pojawienie się blaszek miażdżycowych prowadzi do zmniejszenia przepływu krwi przez tętnice. Tym samym powoduje niedotlenienie narządów wewnętrznych i wystąpienie powikłań, które stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia.
Rozwój miażdżycy może rozpocząć się już w okresie dzieciństwa. Jednak jej objawy pojawiają się zazwyczaj u osób w wieku 50-60 lat [1, 2, 3].
Przyczyny miażdżycy tętnic
Czynniki prowadzące do rozwoju miażdżycy tętnic można podzielić na modyfikowalne i niemodyfikowalne. Do pierwszej grupy należą:
siedzący tryb życia,
palenie papierosów,
nadwaga i otyłość,
niezdrowa dieta,
podwyższone ciśnienie tętnicze,
stan przedcukrzycowy,
cukrzyca,
zwiększone stężenie trójglicerydów i/lub cholesterolu frakcji LDL we krwi,
obniżone stężenie cholesterolu frakcji HDL we krwi.
Z kolei wśród niemodyfikowalnych czynników ryzyka wymienia się: płeć, wiek i predyspozycje genetyczne [1, 2, 3].
Objawy miażdżycy tętnic
Na początku schorzenie może przebiegać bezobjawowo. Niepokojące sygnały pojawiają się, gdy chora tętnica jest zwężona w 50%. Zazwyczaj obserwuje się je u osób po 50. roku życia (choć miażdżyca tętnic może mieć swój początek już w okresie dzieciństwa).
Objawy choroby zależą od tego, która tętnica uległa zwężeniu. Najczęściej obserwuje się:
ból w klatce piersiowej (na początku występują po wysiłku fizycznym, ale z czasem chory odczuwa go również podczas spoczynku);
zmęczenie;
chromanie przestankowe, czyli ból łydek spowodowany zwężeniem tętnicy, która zaopatruje w krew kończynę dolną;
zaburzenia ruchowe, czuciowe, mowy lub widzenia będące wynikiem zwężenia tętnicy szyjnej, lub kręgowej;
duszność;
ból w dolnej części pleców;
Rzadkimi objawami są zmiany skórne w postaci żółtych zgrubień występujących pod piersiami, w zgięciu łokcia lub okolicy powiek [1, 2, 3].
Leczenie miażdżycy tętnic
Zmiana stylu życia, a także leczenie przyczyny choroby spowalniają proces zwężania tętnic. Zmniejszają ryzyko groźnych powikłań m.in. zawału serca, niewydolności nerek czy choroby niedokrwiennej serca.
W ramach leczenia, a także profilaktyki miażdżycy tętnic zaleca się przestrzeganie zasad zdrowej diety:
ograniczenie spożycia produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe, cholesterol i izomery trans kwasów tłuszczowych (ich źródłem są m.in. tłuste gatunki mięs i przetwory mięsne, dania typu fast-food, słodycze, słone przekąski, twarde margaryny);
zmniejszenie spożycia produktów słodzonych cukrem;
ograniczenie ilości soli dodawanej do potraw do maksymalnie 1 łyżeczki dziennie;
zwiększenie spożycia produktów bogatych w błonnik pokarmowy (surowych warzyw, świeżych owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, pestek i nasion, roślin strączkowych);
zrezygnowanie ze smażenia i obsmażania produktów na rzecz gotowania w wodzie lub na parze, pieczenia i duszenia (bez wcześniejszego obsmażania);
Ważne jest również dobranie odpowiedniej kaloryczności diety. W przypadku nadwagi lub otyłości rekomenduje się deficyt kaloryczny. Zazwyczaj taki, który umożliwia redukcję ciała na poziomie 0,5-1 kg tygodniowo.
Czasami konieczne jest uzupełnienie codziennego jadłospisu o suplementy diety. W zależności od indywidualnych potrzeb mogą być to suplementy diety z kwasami DHA i EPA, które pomagają unormować stężenie cholesterolu we krwi [4].
W ramach profilaktyki i leczenia miażdżycy zaleca się również: regularną aktywność fizyczną, unikanie stresu i picia alkoholu, a także rzucenie palenia papierosów.
Przypisy
[1] Beręsewicz, Andrzej, and Agnieszka Skierczyńska. "Miażdżyca-choroba całego życia i całej populacji krajów cywilizacji zachodniej." Choroby serca i Naczyń 3.1 (2006): 1-6.
[2] Vadimed, Centrum Medyczne, Ul Fiołkowa, and Ewa KuChArsKA. "Miażdżyca tętnic–wybrane aspekty."
[3] https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/informacje/definicje/54556,miazdzyca
[4] Dobrzyńska, Małgorzata. "Historia badań nad miażdżycą oraz rolą diety w patogenezie zmian miażdżycowych." Acta Medicorum Polonorum 6.1 (2016): 35-40.