Jęczmień – kto z nas go nie zna? Bolesna grudka w obrębie powieki znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie pomimo swoich niewielkich rozmiarów. Niejednokrotnie swędzi, wymusza drapanie i pocieranie okolicy oczu. Jęczmień obok gradówki należy do tak zwanych guzków zapalnych powiek.
Co to jest jęczmień?
Jęczmień na oku jest niczym innym jak ostrym, miejscowym zakażeniem powiek przez gronkowce (w około 90–95% przypadków). Jeśli zakażenie obejmuje mieszki włosowe rzęs, dochodzi najczęściej do zamknięcia ujścia gruczołów łojowych lub gruczołów potowych – wówczas mamy do czynienia z jęczmieniem zewnętrznym. Jeżeli natomiast jęczmień rozwija się w obrębie gruczołów tarczkowych Meiboma produkujących łojową wydzielinę, to jest to jęczmień wewnętrzny. Postacią przewlekłą jęczmienia jest gradówka – guzek na powiece powstały w wyniku przewlekłego zapalenia.
Objawy jęczmienia
Jęczmień objawia się miejscowym zaczerwienieniem i obrzękiem w obrębie powiek. Często przybiera formę bolesnego zgrubienia, z łatwością wyczuwalnego przy dotyku. Początkowym objawem może być uogólniony obrzęk powieki. Pojawia się także uczucie ucisku, któremu może towarzyszyć łzawienie. Obrzęk może dotyczyć całej powieki, a nie tylko miejsca guzka. Chociaż sam jęczmień nie powoduje zaburzeń widzenia, to warto zauważyć, że uczucie guzka przy powiekach może w znaczący sposób zmniejszać komfort codziennego widzenia. Wymienione symptomy mogą być dokuczliwe szczególnie dla najmłodszych pacjentów, często doprowadzając do płaczu i rozdrażnienia. Niezależnie od wieku pacjenta, jęczmień u dziecka i u dorosłego będzie manifestował się tak samo. Jęczmienie mogą występować jedno- lub obustronnie, pojedynczo lub mnogo. Pacjent ze zdiagnozowanym jęczmieniem bardzo często przechodził już takie zakażenie w przeszłości.
Jęczmień na oku - przyczyny
Jęczmień powstaje na skutek zakażenia bakteryjnego gruczołów potowych Molla, gruczołów łojowych Zeissa lub gruczołów tarczkowych Meiboma. Jeśli proces zapalny dotyczy dwóch pierwszych wymienionych gruczołów – wówczas jest to jęczmień zewnętrzny. Nieprawidłowości w obrębie gruczołu Meiobma skutkują jęczmieniem zewnętrznym. Jak wcześniej wspomniano jęczmień ma etiologię bakteryjną – zdecydowana większość przypadków spowodowana jest przez gronkowce. Łączy się to z zatarciem oczu zanieczyszczoną dłonią, nieodpowiednią higieną oczu (np. wśród osób noszących soczewki kontaktowe), narażeniem na chemiczne wyziewy czy dymy. Może być on także konsekwencją niektórych chorób, takich jak cukrzyca, łojotokowe zapalenie skóry czy trądzik różowaty.
Diagnostyka
Diagnoza stawiana jest zwykle na podstawie wywiadu i obrazu klinicznego. Podczas badania, zwykle wykonywanego przy pomocy lampy szczelinowej, ocenia się powiekę, gałkę oczną oraz struktury sąsiadujące stwierdzając guzek i stan zapalny z wszelkimi jego cechami – uciepleniem, tkliwością i zaczerwienieniem. Gorączka i powiększone węzły chłonne wskazywać będą na uogólnioną chorobę.
Jęczmień - leczenie
Leczenie jęczmienia w dużym stopniu zależy od stopnia zaawansowania oraz występujących objawów. Często nie wymaga specjalistycznej terapii, a objawy ustępują samoistnie w ciągu kilku dni. Zastosowanie znajdują masaże oraz ciepłe okłady (należy uważać, aby nie poparzyć oka). Ciepłe okłady powinny być stosowane 4 razy na dobę i trwać około 15 minut. Można stosować ciepłe kompresy nasączone wyciągiem z rumianku czy nagietka lub po prostu przykładać pojemnik z ciepłą wodą owinięty w jałowy gazik. W aptekach dostępne są również maseczki na oczy. Jeśli przez 2–3 dni żaden sposób na jęczmień nie okaże się skuteczny, należy zgłosić się do okulisty.
U niektórych osób może istnieć konieczność zastosowania antybiotykoterapii (szczególnie w przypadku jęczmienia wewnętrznego). Lekarz może zastosować antybiotykoterapię miejscową w postaci kropli lub maści, a jeżeli stwierdzi się chorobę uogólnioną, rozpoczyna się podaż doustną antybiotyku. Zdarza się, że pacjent zechce przekłuć jęczmień, ale jest to postępowanie wysoce ryzykowne i odradzane. Pomijając fakt, że może dojść do uszkodzenia oka, po przekłuciu dojdzie do wycieku treści i do rozprzestrzenienia się zakażenia. W określonych przypadkach lekarz sam dokona otwarcia jęczmienia.
Należy w tym miejscu również wspomnieć, że jęczmień jako zakażenie bakteryjne może zostać przeniesiony na inne osoby w otoczeniu pacjenta w przypadku nieprzestrzegania zasad higieny.
Powikłania
Jęczmień, który nie został wyleczony, może przejść w postać przewlekłą, czyli gradówkę powodującą zniekształcenie powieki i utworzenie bezbolesnego guzka. Leczenie gradówki polega zwykle na chirurgicznym usunięciu zmiany. Jeśli gradówka ma charakter nawrotowy, należy wykluczyć proces nowotworowy. Kolejnymi powikłaniami mogą być na przykład ropowica powiek czy zapalenie żył oczodołu i zatoki jamistej. Większym ryzykiem powikłań obarczony jest jęczmień wewnętrzny. W przypadku nasilających się dolegliwości należy skorzystać z porady lekarza okulisty – zdecydowanie nie wolno samemu decydować się na „wyciśnięcie” jęczmienia – może to spowodować groźne powikłania. Osoby stosujące makijaż w obrębie powiek również powinne zrezygnować z niego na czas trwania procesu zapalnego.
Profilaktyka nawrotów
Wspomniane już zostało, że jęczmień oka to zakażenie bakteryjne biorące się najczęściej z niedostatecznej higieny. Mówiąc wprost, zacieramy oko zanieczyszczanymi palcami, przenosząc bakterie. Dlatego też zapobieganie nawrotom opiera się w dużym stopniu na dbałości o higienę dłoni i oczu.
Gradówka na oku a jęczmień
Gradówka (chalazion) podobnie jak jęczmień należy do tak zwanych guzków zapalnych powiek. Warto wspomnieć, że gradówka często jest konsekwencją jęczmienia. Chalazion ma charakter przewlekły – widoczna jest jako niebolesny guzek, który znajduje się odpowiednio na górnej lub dolnej powiece. Sam guzek nie ulega przemieszczeniu, jednak skóra nad nim jest przesuwalna. W odróżnieniu od jęczmienia, gradówka nie jest bolesna, może jednak towarzyszyć jej uczucie ucisku. Gradówka może oddziaływać bezpośrednio na rogówkę, prowadząc do zaburzeń widzenia (powodując na przykład astygmatyzm). Niejednokrotnie wymaga leczenia chirurgicznego – konieczne jest nacięcie oraz usunięcie zawartości guzka.
Jęczmień na powiece a soczewki kontaktowe
Osoby korzystające z soczewek kontaktowych, w przypadku wystąpienia jęczmienia, powinny zrezygnować z ich stosowania do czasu ustąpienia objawów i wybrać na ten czas okulary. Dopiero po całkowitym wyleczeniu można wrócić do stosowania szkieł kontaktowych – czynne infekcje oczu są przeciwwskazaniem do ich zastosowania. Wymienione schorzenia wydają się być łatwe do rozpoznania – w przypadku jakichkolwiek wątpliwości warto skonsultować się z lekarzem, który na podstawie wywiadu oraz badania fizykalnego zaordynuje odpowiednie sposoby niwelujące dokuczliwe objawy jęczmienia.