Trąd to jedna z najstarszych chorób znanych człowiekowi, opisana już około 600 p.n.e. W dawnych czasach budziła przerażenie. Obecnie, dzięki postępowi medycyny i wdrożeniu w 1995 roku bezpłatnej terapii wielolekowej trąd diagnozowany jest znacznie rzadziej. Co więcej, choroba ta nie występuje na terenie naszego kraju. Jednak nie oznacza to, że należy ją lekceważyć, ponieważ do zakażenia może dojść w trakcie podróży. Po czym rozpoznać trąd, jak wygląda profilaktyka i leczenie tej choroby?
Czym jest trąd?
Trąd nazywany jest również “leprą” lub „chorobą Hansena”. Jest to przewlekła choroba zakaźna, której przyczyną są prątki trądu (łac. Mycobacterium leprae). Do zakażenia dochodzi przede wszystkim drogą kropelkową. Choroba nie jest wysoce zaraźliwa, dlatego do rozwoju infekcji może dojść dopiero po długotrwałym i bliskim kontakcie z osobą chorą.
Choroba dotyka przede wszystkim układ nerwowy, skórę, oczy oraz błony śluzowe układu oddechowego. Przy czym wyróżnia się różne postacie trądu.
Tuberkuloidowy – jest mniej zakaźny i ma łagodniejszy przebieg. Rozwija się u osób z silną odpornością. Charakterystyczne dla niego są płaskie, blade i łuszczące się plamki na skórze (przede wszystkim na rękach, nogach i pośladkach).
Lepromatyczny (guzowaty) – jest bardziej zakaźny i ma cięższy przebieg. Objawia się zmianami skórnymi w postaci guzów, a także drętwieniem i osłabieniem siły mięśniowej.
Oprócz dwóch opisanych wyżej postaci choroby wyróżnia się jeszcze trąd graniczny. Mówi się o nim, gdy u chorego występują zarówno cechy trądu guzowatego, jak i tuberkuloidowego (1,2).
Przyczyny trądu
Do rozwoju choroby dochodzi w wyniku zakażenia prątkami trądu – Mycobacterium leprae. Źródłem zakażenia może być zarówno człowiek, jak i pancerniki oraz niektóre gatunki małp.
Największe ryzyko zakażenia występuje w przypadku pozostawania w stałym kontakcie z osobą chorującą na trąd lub zwierzętami będącymi nosicielami M.leprae.
Trąd nie występuje na terenie Polski. Jednak na zachorowanie narażone są osoby podróżujące do: Indii (w tym kraju odnotowuje się aż 50% wszystkich przypadków choroby), Azji Południowo-Wschodniej, Afryki Równikowej oraz Ameryki Południowej (1,2).
Objawy trądu
Mycobacterium leprae namnaża się bardzo powoli. W związku z tym pierwsze niepokojące sygnały mogą pojawić się dopiero po pięciu latach od zakażenia. Do głównych objawów trądu należą: zmniejszenie siły mięśniowej, zmiany skórne (charakterystyczne jest to, że są niewrażliwe na dotyk, temperaturę i nie działa na nie standardowe leczenie), a także utrata czucia w nogach i rękach (1,2).
Leczenie trądu
Nieleczony trąd może prowadzić do uszkodzeń skóry, oczu, kończyn dolnych i górnych, a także nerwów. Zaćma, ślepota, paraliż dłoni i stóp, trwały obrzęk twarzy, zapadnięcie przegrody nosowej, niepłodność u mężczyzn to tylko niektóre powikłania tej choroby.
Żeby ich uniknąć, należy jak najszybciej podjąć leczenie. Chorym podaje się antybiotyki (m.in. minocyklinę, ryfampicynę). Z reguły podaje się więcej niż jeden antybiotyk w tym samym czasie.
W ramach leczenia farmakologicznego podaje się również leki przeciwbólowe i glikokortykosteroidy. Oprócz leków stosuje się leczenie chirurgiczne, a także rehabilitację (2).
Profilaktyka trądu
Osoby podróżujące do krajów, gdzie występuje trąd, powinny zachować szczególną ostrożność. Zaleca się im unikanie długotrwałego i bliskiego kontaktu z chorym, który jest nieleczony (w przypadku wdrożenia odpowiedniego leczenia osoba zakażona nie zaraża innych).
Ponadto wszyscy podróżujący do krajów, gdzie odnotowuje się przypadki trądu, powinni zadbać o wzmocnienie odporności. W tym celu zaleca się przestrzeganie zasad zdrowego trybu życia. W tym wprowadzenie do jadłospisu produktów, które są źródłem składników o działaniu immunomodelującym (zalicza się do nich m.in. kwasy omega-3, witaminy C i D, cynk). Jeśli dostarczenie tych składników wraz z urozmaiconą dietą jest niemożliwe można rozważyć przyjmowanie suplementów.
Przypisy
1. Jelonek, Marta, Joanna Gadzińska, and Jędrzej Gadziński. "Trąd i jego postrzeganie na przestrzeni dziejów." Annales Missiologici Posnanienses 20 (2015): 71-88.
2. Zwolska, Zofia, and Ewa Augustynowicz-Kopeć. "Trąd-jedna z wielu zapomnianych chorób tropikalnych." Advances in Hygiene & Experimental Medicine/Postepy Higieny i Medycyny Doswiadczalnej 71 (2017).
3. DYMARSKA, EWELINA; GROCHOWALSKA, ALINA; KRAUSS, HANNA. Wpływ sposobu odżywiania na układ odpornościowy. Immunomodulacyjne działanie kwasów tłuszczowych, witamin i składników mineralnych oraz przeciwutleniaczy. Nowiny Lekarskie, 2013, 82.3: 222-231.