Toksoplazmoza to choroba pasożytnicza wywoływana przez występującego na całym świecie pierwotniaka Toxoplasma gondii. Na jej temat wciąż funkcjonuje wiele mitów, ponieważ powszechnie winą za występowanie zakażeń u ludzi obarcza się koty. Tymczasem wyniki przeprowadzonych badań jednoznacznie wskazują, że koty domowe nie stanowią praktycznie żadnego zagrożenia1.
Dlaczego więc dochodzi do rozwoju toksoplazmozy? Jakie są objawy tego schorzenia? Jak je leczyć i zapobiegać?
Przyczyny toksoplazmozy
Przyczyny toksoplazmozy są związane przede wszystkim z niską higieną i niewłaściwym sposobem przygotowywania żywności. Zasadniczo w Europie do zakażeń dość często dochodzi w wyniku spożywania surowego lub niedogotowanego mięsa. W Ameryce Środkowej czy Azji rozpowszechnienie choroby związane jest z dużą liczbą bezpańskich kotów i psów, a także klimatem sprzyjającym bytowaniu chorobotwórczych pierwotniaków w środowisku. Szacuje się, że w Polsce ok. 60% populacji może mieć dodatni odczyn serologiczny2.
Oprócz surowego czy niedogotowanego mięsa do zakażenia może dojść również po spożyciu pokarmu lub wypiciu wody zanieczyszczonej oocystami. Oocysty mogą być też przeniesione na błonę śluzową jamy ustnej podczas prac w ogrodzie czy przy krojeniu mięsa. Oprócz tego do zakażenia może dojść w przypadku przeniknięcia pasożyta przez łożysko płodu. Toksoplazmoza może prowadzić do wystąpienia ciężkich wad rozwojowych u płodu.
Potencjalne zagrożenie stanowią też warzywa i owoce jedzone w stanie surowym. Pasożyt może być też obecny w miejskich piaskownicach, co przyczynia się do zarażenia dzieci3.
Objawy toksoplazmozy
Zarażenie pasożytem osób zdrowych początkowo przebiega bezobjawowo. Większość pierwotniaków uwolnionych z oocyst, które rozsiewają się z krwią i chłonką, niszczona jest przez układ odpornościowy. Część może pozostawać w tkankach, tworząc cysty i pozostając do końca życia gospodarza. Szacuje się, że wiele ludzi może być zarażonych bezobjawowo Toxoplasma gondii4.
O toksoplazmozie mówimy wtedy, gdy dochodzi do wystąpienia objawów. Te z kolei zależą od tego, jaką drogą doszło do zakażenia. Pod tym względem wyróżniamy:
toksoplazmozę węzłowa — u ludzi zdrowych przebiega bezobjawowo. Przy objawowym przebiegu dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych (jednego lub kilku);
toksoplazmozę wrodzoną — dochodzi do niej w wyniku zarażenia płodu.
toksoplazmozę oczną — może być wynikiem zakażenia wrodzonego lub nabytego. Dochodzi do ogniska zapalnego w siatkówce/naczyniówce oka, a następnie powstania blizny5.
Zdarza się, że w przebiegu toksoplazmozy występują objawy grypopodobne: stan podgorączkowy lub gorączka, bóle mięśniowe, ogólne osłabienie, bóle głowy, zmniejszona tolerancja wysiłkowa, rzadziej zapalenie gardła6.
Leczenie toksoplazmozy
Na cysty tkankowe nie działają żadne leki, więc nie da się całkowicie wyleczyć toksoplazmozy. Celem wdrożone terapii jest eliminacja „wolnych” form pierwotniaka w początkowej fazie zakażenia nabytego, a także w przebiegu zakażenia wrodzonego.
W leczeniu toksoplazmozy najczęściej stosowane są takie leki jak np. kotrimoksazol, klindamycyna, pirymetamina z sulfasalazyną, azytromycynę, atowakwon. W wielu przypadkach lekarz może zalecić podawanie pacjentowi kwasu foliowego. Dodatkowo należy kontrolować morfologię i aktywność enzymów wątrobowych7.
Zakażenia bezobjawowe nie wymagają leczenia.
Profilaktyka toksoplazmozy
W przypadku toksoplazmozy kluczowe znaczenie odgrywa profilaktyka. Przede wszystkim należy dbać o higienę osobistą. Szczególnie ważne jest częste mycie rąk, szczególnie po dotykaniu zwierząt czy pracy w ziemi lub piasku. Trzeba też unikać spożywania mięsa surowego i półsurowego (szczególnie nieznanego pochodzenia) oraz nieumytych warzyw czy owoców. Po kontakcie z surowym mięsem konieczne jest dokładne umycie rąk oraz powierzchni, z którymi miało ono kontakt (np. przyrządy kuchenne, deska do krojenia, blat).
Podczas pracy w ziemi, która może być zanieczyszczona kocimi odchodami lub przy sprzątaniu kocich kuwet bezwzględnie należy zakładać rękawiczki. Szczególną ostrożność powinny zachować kobiety w ciąży.
Przypisy
1 Włodarczyk A., Lass A., Witkowski J., Toksoplazmoza — fakty i mit, Forum Medycyny Rodzinnej 2013, tom 7, nr 4, 165–175, s. 165.
2 Tamże, s. 166.
3 Tamże, s. 167.
4 Talarek E., Toksoplazmoza (zakażenie Toxoplasma gondii): przyczyny, objawy i leczenie, https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zarazenia-pasozytnicze/159099,toksoplazmoza, [dostęp: 13.12.2022]
5 Tamże.
6 Cyt. Włodarczyk A., Lass A., Witkowski J., Toksoplazmoza — fakty i mit…, s. 167.
7 Cyt. Talarek E., Toksoplazmoza (zakażenie Toxoplasma gondii)...