Organizm każdego człowieka rozwija się w swoim tempie. Tym, co często spędza sen z powiek rodzicom chłopców, jest pielęgnacja napletka i żołędzi oraz obawy o zdrowie i sprawność seksualną synów w przyszłości. W przypadku niemowląt i małych chłopców obserwuje się zwężenie ujścia napletka. Jest ono zazwyczaj fizjologiczne, a proces naturalnego rozciągania napletka postępuje w miarę rozwoju dziecka.
W niektórych sytuacjach, szczególnie gdy stulejka przyczynia się do problemów zdrowotnych lub jest źródłem dyskomfortu, może być zalecane leczenie. W przypadku stulejki patologicznej, która utrzymuje się u starszych dzieci czy dorosłych, konieczna bywa interwencja medyczna. Sprawdź, jakie są najczęstsze przyczyny stulejki i kiedy ujście napletka powinien skontrolować specjalista urolog.
Czym jest stulejka?
Terminem stulejka zwykle określa się zwężenie zakończenia napletka, które nie pozwala odsunąć go poza żołądź prącia. W niektórych przypadkach towarzyszyć jej mogą dolegliwości bólowe, a dodatkowo zwiększa ryzyko występowania zakażeń oraz stanów zapalnych napletka. Ważne jest, aby rozróżnić stulejkę fizjologiczną od stulejki patologicznej, ponieważ tylko ta druga wymaga interwencji lekarskiej.
Napletek to nic innego, jak skórny fałd, który pełni funkcję ochronną żołędzi prącia. Zabezpiecza delikatne tkanki przed urazami i składa się z dwóch warstw - zewnętrznej oraz wewnętrznej, stykającej się bezpośrednio z prąciem. U aż 90% noworodków wewnętrzna warstwa jest przyrośnięta do żołędzi penisa, co uniemożliwia odprowadzenie napletka. To zupełnie normalny etap rozwoju, dlatego nie wymaga leczenia, ani stosowania żadnych zabiegów. Kiedy chłopiec podrośnie, między żołędzią prącia a wewnętrzną częścią napletka zacznie się zbierać mastka, czyli fragmenty złuszczonego nabłonka napletka i żołędzi. Gromadzenie się mastki prowadzi do powolnego, stopniowego rozdzielania się blaszki wewnętrznej i żołędzi prącia.
Dodatkowo, w miarę upływu czasu i powiększania się prącia, poszerza się także ujście napletka, by już w wieku dojrzewania możliwe było jego pełne odprowadzenie. Szacuje się, że 99% chłopców kończących 18. rok życia może już swobodnie odsunąć napletek.
Z kolei o stulejce patologicznej mówi się, gdy dochodzi do zaburzeń prawidłowego rozwoju prącia, a zwężenie ujścia napletka pozostaje bardzo wąskie. Przyczyną stulejki mogą być bliznowate zmiany, powstałe w wyniku nawracających stanów zapalnych tych okolic, uporczywych prób odprowadzenia napletka oraz włóknienia napletka w przebiegu niektórych chorób.
Przyczyny stulejki
Stulejka może mieć podłoże genetyczne. Jej wystąpienie jest często związane z wrodzonymi anomaliami rozwojowymi napletka – tkanka napletka może być zbyt ciasna, przez co utrudnia to jego odsunięcie. W pierwszych latach życia u większości chłopców napletek jest zrośnięty z żołędzią, a pełna rozdzielność tych struktur osiągana jest zazwyczaj w okresie od 3. do 5. roku życia. Jeśli ten proces nie przebiega prawidłowo, może dojść do wystąpienia stulejki.
Stulejka może mieć również charakter nabyty. Wśród jej przyczyn wymienia się m.in.:
- zakażenia i stany zapalne: to jedne z głównych przyczyn stulejki u starszych chłopców i dorosłych mężczyzn. Infekcje bakteryjne (zapalenie żołędzi lub napletka mogą prowadzić do obrzęku, bliznowacenia oraz zwężenia napletka, co skutkuje trudnością w jego odprowadzaniu. W wyniku przewlekłych stanów zapalnych dochodzi do zwłóknienia tkanek, co może prowadzić do trwałego zwężenia otworu napletka, czyli stulejki. Przyczyną mogą być także stany zapalne towarzyszące zakażeniom wirusowym.
- Urazy mechaniczne, takie jak uszkodzenia napletka spowodowane nieodpowiednią higieną, stosunkami seksualnymi, czy też stosowaniem zbyt dużego nacisku podczas próby ściągania napletka. Takie urazy mogą powodować mikrourazy tkanek napletka, które prowadzą do zrostów i bliznowacenia. Z czasem może to doprowadzić do trwałego zwężenia napletka, które utrudnia lub uniemożliwia jego odciąganie.
- Choroba Peyroniego: jest to schorzenie, które powoduje tworzenie się blaszek włóknistych w tkance prącia, co prowadzi do jego zniekształcenia. W niektórych przypadkach zmiany te mogą dotyczyć również napletka i powodować zwężenia jego ujścia. Choroba Peyroniego jest rzadką przyczyną stulejki, ale jej obecność może skomplikować proces leczenia.
- Niedostateczna higiena okolic intymnych: gromadzenie się resztek moczu, spermy oraz innych substancji w przestrzeni podnapletkowej może prowadzić do zapaleń, które predysponują do rozwoju stulejki.
- Zaburzenia hormonalne: stulejka może być wynikiem zaburzeń hormonalnych, szczególnie tych związanych z poziomem testosteronu. Zbyt niski poziom tego hormonu wpływa na rozwój tkanek napletka, co w efekcie prowadzi do jego zwężenia [1], [2], [3], [4].
Objawy stulejki
Jak rozpoznać stulejkę? Jest to schorzenie, które objawia się głównie trudnościami w odprowadzaniu napletka z żołędzi (u dzieci poniżej 3. roku życia może to być zjawisko fizjologiczne), które powodują ból i dyskomfort. Jeśli zwężenie napletka jest umiarkowane, tego typu dolegliwości mogą pojawić się jedynie przy próbie ściągania napletka w czasie erekcji lub podczas higieny osobistej. W bardziej zaawansowanych przypadkach, napletek może pozostać w pełni zaciśnięty wokół żołędzi, co uniemożliwia jego swobodne przesuwanie.
Objawy stulejki mogą się różnić w zależności od stopnia zaawansowania choroby, wieku chorego oraz obecności ewentualnych powikłań (np. infekcji).
Niektóre osoby zmagające się z stulejką mogą także odczuwać trudności z utrzymaniem odpowiedniej higieny narządu płciowego, co prowadzi do gromadzenia się masy martwych komórek skóry, sebum i innych wydzielin, która może przyczyniać się do dalszego podrażnienia i zapaleń. W rzadkich przypadkach stulejka może prowadzić do bardziej poważnych powikłań, takich jak zaciśnięcie napletka wokół żołędzi, co uniemożliwia prawidłowy odpływ krwi i może powodować ból oraz obrzęk.
Jak wygląda stulejka?
Zwężenie napletka może przybierać różne formy w zależności od stopnia zaawansowania. Mówi się o niej, gdy napletek staje się zbyt ciasny, co uniemożliwia jego swobodne przesuwanie i odsłanianie żołędzi.
Wizualnie stulejka może wyglądać na różne sposoby, zależnie od tego, czy dotyczy dzieci, młodszych chłopców, czy dorosłych mężczyzn, oraz od obecności dodatkowych komplikacji, takich jak zapalenia lub infekcje. U dzieci poniżej 3. roku życia, stulejka może mieć charakter fizjologiczny – w tym wieku napletek jest często zrośnięty z żołędzią, a jego odciąganie może być utrudnione. W takich przypadkach napletek może wyglądać na węższy w porównaniu do reszty skóry, ale nie ma widocznych oznak zapalenia czy uszkodzeń. Z czasem, wraz z rozwojem dziecka, napletek zwykle staje się bardziej elastyczny i łatwiejszy do odsunięcia.
W przypadku stulejki patologicznej napletek może wyglądać na znacznie ciaśniejszy i mniej elastyczny. Zauważalne jest wyraźne zwężenie ujścia napletka, co sprawia, że jego odsuwanie staje się bolesne i trudne. W zaawansowanych przypadkach, zwężenie napletka może być na tyle silne, że napletek nie daje się wcale odciągnąć z żołędzi. Często w takich sytuacjach (zwłaszcza u dorosłych), widoczny jest obrzęk, zaczerwienienie oraz ból w miejscu, gdzie napletek stara się przesuwać.
Jeżeli stulejka jest powikłana stanem zapalnym), na napletku mogą pojawić się dodatkowe objawy, takie jak: zaczerwienienie, obrzęk, a także widoczne zmiany skórne, takie jak pęcherzyki, strupy czy rany. W przypadku przewlekłego zapalenia, może również wystąpić nagromadzenia resztek wydzielin pod napletkiem, która może wyglądać na białą substancję [5].
Stulejka - kiedy udać się do lekarza?
Fizjologicznie wąski napletek u dziecka powinien zaniepokoić rodziców, gdy u malucha występują nawracające zakażenia układu moczowego lub w okolicach jego ujścia pojawia się obrzęk i zaczerwienienie. Należy pamiętać, że nieleczona stulejka może wiązać się z różnego rodzaju powikłaniami.
Czy stulejka może powodować powikłania?
Utrudniona higiena, wynikająca z niemożności odsłonięcia żołędzi, sprzyja rozwojowi stanów zapalnych. Narażeni na to są szczególnie mężczyźni aktywni seksualnie - niedokładne mycie napletka i żołędzi po współżyciu zwiększa ryzyko zakażeń. Ponadto, wielu panów odczuwa dyskomfort w czasie stosunków seksualnych i czerpie mniejszą satysfakcję z ich podejmowania. Warto wiedzieć, że nieleczona stulejka jest również jedną z przyczyn zaburzeń erekcji. To wskazanie do jak najszybszej wizyty w gabinecie urologa.
Jednym z najbardziej bolesnych powikłań stulejki jest załupek. To stan, gdy ujście napletka zostanie odsunięte i zatrzyma się w rowku zażołędnym. Występuje wówczas obrzęk, który w miarę upływu czasu powiększa się, powodując silny ból. Taka sytuacja wymaga pilnego kontaktu z lekarzem, ponieważ wywołuje zaburzenia ukrwienia żołędzi i może prowadzić do martwicy tkanek.
Warto pamiętać, że stulejka ma charakter nawrotowy. Ryzyko nawrotu jest większe w przypadku leczenia zachowawczego glikokortykosteroidami (wówczas należy powtórzyć terapię), jednak w bardzo rzadkich sytuacjach zdarza się także u pacjentów po plastyce napletka.
Leczenie stulejki
Żeby rozpoznać stulejkę nie wystarczy samodzielnie ocenić budowy prącia u dziecka. Niezbędna jest wizyta u lekarza - w pierwszej kolejności u pediatry. Jeśli zaniepokoi go to, jak wygląda stulejka fizjologiczna, może skierować pacjenta do chirurga lub urologa, specjalizującego się w leczeniu dzieci. Jeżeli specjalista zdecyduje o operacyjnym poszerzeniu ujścia napletka, wystawi skierowanie na zabieg w znieczuleniu ogólnym.
Stulejka – zabieg, plastyka napletka, obrzezanie
Sposób postępowania zależy w dużej mierze od rodzaju stulejki i przyczyny niemożności odsunięcia napletka. Wyróżnia się stulejkę częściową oraz całkowitą. W pierwszym przypadku, odprowadzenie napletka możliwe jest tylko do połowy żołędzi penisa. Zwykle dzieje się tak, gdy blaszka wewnętrzna nie oddzieliła się w pełni od żołędzi. Napletek można więc zsunąć jedynie do tej części, która nie jest z nim zrośnięta. W takiej sytuacji nie należy odsuwać go na siłę, szczególnie u dzieci, ponieważ może to spowodować ból i bliznowacenie tkanki.
Z kolei stulejka całkowita to stan, gdy napletek przyklejony jest do całej powierzchni żołędzi i nie ma możliwości odprowadzenia go. W bardzo rzadkich sytuacjach ma tak niewielką średnicę, że nie widać nawet ujścia cewki moczowej. Wówczas konieczna bywa plastyka napletka, szczególnie u dorosłych mężczyzn.
Plastykę napletka należy rozważyć także wtedy, gdy jego zsunięcie utrudnia codzienną higienę i zalegająca mastka staje się pożywką dla bakterii, wywołujących nawracające stany zapalne napletka, dróg moczowych oraz prącia.
Zabieg obejmuje wycięcie pierścienia o bliznowatym zwężeniu i wytworzeniu szerszego pierścienia. W tym celu lekarz ponownie zszywa ze sobą obie warstwy napletka. Do tego rodzaju operacji używa się najczęściej szwów wchłanialnych, które po pewnym czasie samoczynnie ulegają rozpadowi i zanikają. U starszych pacjentów leczenie chirurgiczne stulejki wykonuje się w znieczuleniu miejscowym.
U wielu mężczyzn można uniknąć plastyki napletka, stosując odpowiednie leczenie zachowawcze. Terapia polega na aplikowaniu maści lub kremu z glikokortykosteroidami. Nanosi się je miejscowo na napletek, by go uelastycznić i umożliwić bezbolesne odsunięcie. Najczęściej stosuje się środki zawierające hydrokortyzon, betametazon lub klobetazol - o rodzaju substancji aktywnej decyduje lekarz. Skuteczność tego rodzaju leczenia jest bardzo wysoka - wynosi 70-95%, w zależności od źródła danych. Na efektywność terapii wpływa zarówno czas, jak i częstotliwość aplikowania preparatu - to również ustala specjalista urolog.
Stulejka to stan, w którym napletek nie może swobodnie cofnąć się za żołądź (główkę penisa). Jest to stosunkowo powszechne zjawisko u niemowląt oraz małych chłopców i w większości przypadków zanika w miarę dalszego rozwoju dziecka. Z tego względu nie zawsze konieczna jest interwencja medyczna. Jeśli jednak pojawiają się problemy zdrowotne, takie jak nawracające infekcje czy dyskomfort, należy skonsultować się z lekarzem. Specjalista urolog oceni budowę członka i zaleci odpowiednie postępowanie.
Przypisy
[1] Biro P, et al. "Prevalence and clinical presentation of congenital phimosis in male children." Journal of Pediatric Urology, 2018; 14(4): 276-280.
[2] Changa H.S., et al. "Phimosis and its management in adults: a review of the literature." European Urology, 2020; 77(1): 121-128.
[3] Donatucci C.F., et al. "The association between Peyronie’s disease and phimosis." Andrology, 2019; 7(2): 238-244.
[4] Serour F., et al. "The role of hygiene in the development of phimosis and balanitis." Urology Journal, 2019; 16(5): 404-409.
[5] Balanitis and Posthitis: Management in Adult Men. European Urology, 2020; 77(1): 121-128.
[6] R. Smoliński, J. Litak, A. Żak i in., Stulejka-jeszcze fizjologia czy już patologia?, „Journal of Education, Health and Sport” 2017, nr 7, s. 605-613.
[7] M. Wolnicki, Stulejka [w: Najczęstsze problemy urologiczne wieku dziecięcego], „Pediatria” 2018, nr 2, s. 734-743.
[8] Ż. Malczyk, A. Jarzumbek, M. Kleszyk i in., Postępowanie ze stulejką u chłopców, „Pediatria Polska” 2014, t. 89, nr 5, s. 361-365.
