Spodziectwo (ang. hypospadias) to wrodzona wada układu moczowo-płciowego, która występuje od 1:250 do 1:350 noworodków płci męskiej. Po raz pierwszy została opisana już w II wieku n.e. przez Galena. W dawnych czasach była określana jako wada, która zaburza płodność. Dziś wiemy o niej znacznie więcej. Wyjaśniamy, jakie są jej przyczyny, objawy i metody leczenia.
Czym jest spodziectwo?
Spodziectwo to wada rozwojowa powstająca w okresie prenatalnym, gdy dochodzi do kształtowania się płci. U noworodków płci męskiej tuż po urodzeniu widoczny jest charakterystyczny objaw – nieprawidłowe ułożenie cewki moczowej. W zależności od jej lokalizacji wyróżnia się spodziectwo: żołędziowe, kroczowe i prąciowe.
Podobna wada rozwojowa może wystąpić u dziewczynek. W ich przypadku stwierdza się nieprawidłową lokalizację ujścia cewki moczowej. Jednak są to bardzo rzadkie przypadki [1, 2].
Przyczyny spodziectwa
Choć pierwsze wzmianki o spodziectwie pojawiły się już w II wieku n.e., do dziś nie wiemy o nim wszystkiego. Schemat dziedziczenia nie został do końca poznany, ale przypuszcza się, że około 20% przypadków jest spowodowane dziedziczeniem wadliwych genów.
Z kolei przyczyna anatomiczna została dokładnie opisana. Wiadomo, że spodziectwo to przykład feminizacji narządów płciowych. Wynika z nieprawidłowego łączenia się fałdów moczowo-płciowych w okresie prenatalnym [1, 2].
Objawy spodziectwa
Charakterystycznym objawem spodziectwa jest nieprawidłowe ułożenie cewki moczowej. Według podziału Barcata wyróżnia się spodziectwo: przednie, środkowe i tylne. W obrębie tej klasyfikacji funkcjonuje jeszcze jeden bardziej szczegółowy podział na spodziectwo:
żołędziowe – występuje najczęściej i może być operowane już u noworodków. Charakteryzuje się położeniem cewki moczowej na żołędzi (między szczytem a rowkiem).
Prąciowe – dla tego rodzaju spodziectwa charakterystyczne jest to, że cewka moczowa znajduje się na brzusznej powierzchni prącia.
Kroczowe – występuje najrzadziej i jest najcięższym rodzajem spodziectwa (może utrudniać rozpoznanie płci noworodka). Ujście cewki moczowej zlokalizowane jest w fałdach rozszczepionej moszny.
Nieprawidłowej lokalizacji cewki moczowej mogą towarzyszyć różne nieprawidłowości w obrębie jąder i prącia. U noworodków z tego typu wadą rozwojową obserwuje się np.: brak wędzidełka, zakrzywienie prącia, niedorozwój napletka, zgięcie i skrócenie jądra i rozdwojenie napletka.
Ponadto u noworodków ze spodziectwem mogą pojawić się zaburzenia oddawania moczu. Obserwuje się u nich: nieprawidłowy strumień moczu, problemy z oddawaniem moczu na stojąco, a także rozbryzgiwanie strumienia moczu [1, 2].
Leczenie spodziectwa
W niektórych przypadkach rozpoznanie wady jest możliwe już na etapie prenatalnej diagnostyki ultrasonograficznej. Jednak częściej stwierdza się ją podczas pierwszego badania noworodka.
Diagnostyka spodziectwa obejmuje obrazowanie w obrębie układu moczowo-płciowego. Ponadto wystąpienie tego typu wady rozwojowej może być przesłanką do wykonania badań w kierunku zaburzeń różnicowania płci.
Po rozpoznaniu spodziectwa ustala się czas zabiegu chirurgicznego. Leczenie chirurgiczne to obecnie jedyny sposób na przywrócenie prawidłowego (lub zbliżonego do prawidłowego) wyglądu prącia, a także możliwości swobodnego oddawania moczu.
Zabieg chirurgiczny wykonuje się <30. miesiąca życia. Odkładanie go na później niesie za sobą większe ryzyko powikłań pooperacyjnych. Nie tylko, jeśli chodzi o zdrowie fizyczne, ale i psychiczne. Przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego w późniejszym wieku może spowodować problemy emocjonalne z postrzeganiem własnego ciała [3].
Okres rekonwalescencji po takim zabiegu wynosi około 3 tygodnie. W tym czasie podawane są leki przeciwbólowe. Oprócz łagodzenia bólu ważne jest utrzymanie cewnika, który zabezpiecza drogi moczowe oraz ograniczenie aktywności dziecka. Istotną rolę odgrywa również pielęgnacja. Należy dbać o odkażanie rany pooperacyjnej (np. za pomocą sprayu do dezynfekcji ran) oraz stosować maści z antybiotykiem lub przymoczki antyseptyczne według wskazań lekarza [4].
Przypisy
[1] H.J.R. van der Horst i L.L. de Wall, Hypospadias, all there is to know, European journal of pediatrics, 2017, 176(4).
[2] https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/ukladmoczowy/68662,spodziectwo
[3] Aho M.O., Tammela O.K.T., Somppi E.M.J. et al. Sexual and social life of men operated in childhood for hypospadias and phimosis. A comparative study. Eur. Urol. 2000, 37: 95–101.
[4] Górniak M. Wyniki stosowania współczesnych metod leczenia operacyjnego spodziectwa prąciowego dalszego i spodziectw zażołędnych bez przygięcia. Urol. Pol. 2004, 57:53–56.