Potnica (inaczej wyprysk potnicowy) to dość częsta choroba skóry. Z reguły pojawia się u osób młodych lub w średnim wieku. U dzieci praktycznie nie występuje. Jej etiologia nie jest do końca poznana.
Czym jest potnica?
Potnica to choroba dermatologiczna, która charakteryzuje się zmianami potnicowymi na powierzchni rąk (łac. cheiropompholyx) lub podeszwach stóp (łac. pedopompholyx).
Do dziś nie do końca wiadomo, co jest przyczyną tych zmian. Jednak zaobserwowano, że pojawiają się one przede wszystkim u osób młodych i w średnim wieku. Ponadto wiadomo, że nasilają się w klimacie wilgotnym i sezonie wiosennym [1].
Przyczyny potnicy
Dokładne przyczyny wyprysku potnicowego nie są znane. Przypuszcza się, że może być on związany z alergią na nikiel, infekcjami grzybiczymi stóp, paleniem papierosów lub wypryskiem atopowym [1].
Objawy potnicy
Jak objawia się potnica? Do najbardziej charakterystycznych objawów należą pęcherzyki z płynem (które pojawiają się na łuku stopy lub bocznych powierzchniach palców dłoni) oraz świąd skóry.
Pęcherzyki są głęboko osadzone i symetryczne. Czasami samoistnie pękają, tworząc nadżerki. Są one nie tylko bolesne, ale i stwarzają ryzyko nadkażenia bakteryjnego.
Już od początku choroby obserwuje się dużą liczbę charakterystycznych pęcherzyków na skórze. W zaawansowanym stadium potnicy mogą się ze sobą łączyć i tworzyć strupy.
Charakterystyczne jest również to, że w trakcie gojenia dochodzi do powstawania łuszczących się grudek. Z czasem, gdy świąd jest mniejszy, tworzą się ogniska złuszczające [1].
Leczenie potnicy
Jak wygląda diagnostyka i leczenie wyprysku potnicowego? W przypadku wystąpienia objawów, które mogą wskazywać na chorobę, należy zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) lub dermatologa. Specjalista zbierze dokładny wywiad lekarski, a także pobierze wycinek ze zmiany do oceny histopatologicznej. W przypadku zmian na stopach może zlecić również badanie mykologiczne w kierunku grzybicy stóp.
Po ustaleniu rozpoznania wdraża się leczenie, które zazwyczaj jest długotrwałe i nie zawsze przynosi pożądane efekty. Leczenie wyprysku potnicowego obejmuje farmakoterapię oraz domowe metody, które pomagają złagodzić objawy.
W przypadku dużego nasilenia świądu lekarz może zlecić przyjmowanie leków antyhistaminowych. Z kolei, jeśli zostaną zdiagnozowane zmiany grzybicze konieczne może być wdrożenie leków przeciwgrzybiczych. Oprócz tego chorym zaleca się stosowanie glikokortykosteroidów w postaci maści.
Uzupełnieniem farmakoterapii są metody niefarmakologiczne. U osób z dużym nasileniem objawów stosuje się fototerapię metodą PUVA (pod ścisłą kontrolą dermatologa).
W leczeniu wyprysku potnicowego wykorzystuje się również domowe metody. Jedną z nich jest stosowanie wyciągu z aloesu (np. w postaci żelu, który nakłada się na czystą skórę) oraz maści cynkowej. Aloes to roślina, która wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwgrzybicze. Z kolei cynk to pierwiastek, który przyspiesza proces regeneracji skóry.
Oprócz zażywania leków, fototerapii czy stosowania maści chorzy powinni pamiętać o kilku podstawowych zaleceniach:
przestrzeganiu podstawowych zasad higieny osobistej,
noszeniu przewiewnego obuwia,
unikaniu kontaktu z silnymi detergentami i alergenami,
przestrzeganiu zasad profilaktyki zakażeń grzybiczych,
unikaniu długotrwałego moczenia rąk i stóp [1].
Pozostaje jeszcze pytanie o to co zrobić, aby uniknąć wyprysku potnicowego?
Profilaktyka potnicy
Przyczyny potnicy nie są do końca znane, dlatego ciężko mówić o profilaktyce. Jednak warto mieć na uwadze, że wśród prawdopodobnych przyczyn wymienia się infekcje grzybicze stóp.
W związku z tym zaleca się, aby w ramach profilaktyki: unikać używania wspólnych przyrządów kosmetycznych (np. pilniczków, cążków do paznokci), nosić wygodne obuwie i klapki na basenie, a także pamiętać o codziennym myciu, dokładnym osuszaniu i nawilżaniu skóry stóp. W przypadku nadmiernej potliwości ważne jest również stosowanie środków, które regulują nadmierne pocenie się stóp (np. bezzapachowego talku) [2].
Przypisy
[1] https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/170691,wyprysk-potnicowy
[2] Szepietowski J., Franczuk A. Grzybica stóp, Medycyna Rodzinna, 2021, nr 3–4:173–176.