Posocznica (inaczej sepsa) to uogólniona reakcja organizmu na zakażenie bakteryjne, wirusowe lub grzybicze. Rozpoznawana jest u osób w różnym wieku – zarówno zdrowych, jak i przewlekle chorych. Jej najcięższą postacią, która stanowi zagrożenia dla życia, jest wstrząs septyczny, czyli niewydolność krążenia będąca skutkiem ogólnoustrojowego zakażenia. Jakie czynniki przyczyniają się do rozwoju posocznicy, jak wygląda jej leczenie i profilaktyka?
Przyczyny posocznicy
Sprawnie funkcjonująca odporność wrodzona oraz inne mechanizmy obronne zabezpieczają ludzki organizm przed rozwojem infekcji. Poza tym nawet jeśli dojdzie do infekcji skóry, układu pokarmowego, moczowego czy oddechowego nie zawsze prowadzi to do posocznicy. Istnieją jednak czynniki, które sprzyjają szerzeniu się zakażenia i zwiększają ryzyko sepsy.
Uogólniona reakcja organizmu na zakażenie bakteryjne, grzybicze czy wirusowe pojawia się częściej u osób, których ogólny stan zdrowia jest zły. Ponadto czynnikiem, który zwiększa ryzyko sepsy, jest obecność drenów, cewników, protez w organizmie. W grupie ryzyka znajdują się również osoby, którym przetaczano krew, a także pacjenci, u których występują odleżyny, rany czy odparzenia.
Najczęstszą przyczyną sepsy jest zakażenie wywołane przez dwoinkę Neisseria meningitidis, pałeczki Haemophilus influenzae, a także paciorkowce Streptococcus pneumoniae (1, 2).
Objawy posocznicy
Pierwsze objawy uogólnionej reakcji organizmu na zakażenie są niespecyficzne. Pojawiają się osłabienie, a także gorączka (albo zmniejszenie temperatury ciała do <36°C), ból głowy i spadek ciśnienia krwi. Do tego mogą dojść: wymioty, wysypka, bóle mięśni i brzucha oraz sztywność karku. U dzieci stwierdza się również rozdrażnienie, zmniejszenie apetytu i pulsujące ciemiączko.
Sepsa może mieć różny przebieg. Najcięższą postacią jest szok septyczny, czyli zapaść krążeniowa, które może doprowadzić do śmierci. W niektórych przypadkach jej objawy pojawiają się już po 10 minutach od momentu zakażenia. Bardzo niepokojącym sygnałem jest znaczny spadek ciśnienia krwi. Wskazuje on na niewydolność krążenia, która prowadzi do uszkodzenia, a nawet obumierania tkanek.
Śmiertelność wśród osób z sepsą kształtuje się na poziomie 30-60%. Jest ona możliwa do wyleczenia, ale potrzeba do tego bardzo szybkiej diagnozy (2, 3, 4).
Leczenie posocznicy
W przypadku sepsy liczy się każda minuta, dlatego zazwyczaj leczenie wdrażane jest jeszcze przed otrzymaniem wyniku z posiewu krwi. Choremu podaje się leki, które zwalczają przyczynę (np. antybiotyki, jeśli sepsa spowodowana jest zakażeniem bakteryjnym), a także objawy towarzyszące posocznicy.
Ważną rolę odgrywa również postępowanie przeciwwstrząsowe. Obejmuje ono płynoterapię, a także leki, które pomagają utrzymać prawidłowe ciśnienie tętnicze krwi.
Jeśli dojdzie do szoku septycznego, konieczne może być również leczenie kwasicy metabolicznej oraz niewydolności narządów (2).
Profilaktyka posocznicy
Posocznica to uogólniona reakcja na zakażenie drobnoustrojami. W związku z tym jednym z elementów jej profilaktyki jest unikanie sytuacji, które mogą doprowadzić do zakażenia. Zaleca się unikanie dużych skupisk ludzi i kontaktu z obcą śliną, a także regularne mycie i dezynfekcję rąk za pomocą żelów antybakteryjnych.
W ramach profilaktyki zakażeń warto zadbać również o sprawne funkcjonowanie mechanizmów obronnych organizmu. Sposobem na dobrą odporność jest urozmaicony jadłospis bogaty w żywność immunomodelującą. Jej uzupełnieniem mogą być suplementy diety.
Warto wiedzieć, że istnieją również szczepienia przeciwko H. influenzae typu b (Hib) i N. meningitidis, czyli drobnoustrojom odpowiedzialnym za rozwój posocznicy. Pierwsze zostało włączone do kalendarza szczepień obowiązkowych w 2007 roku, a drugie jest zalecane, ale niefinansowane z budżetu państwa (1, 3, 5).
Przypisy
1. Cheng A.C., West T.E., Limmathurotsakul D., Peacock S.J. Strategies to reduce mortality from bacterial sepsis in adults in developing countries. PloS Medicine. 2008, 5, 8, e175.
2. Engleberg N.C., DiRita V., Dermody T.S. Mechanisms of Microbial Diseases. 4 Edycja. Lippincott Williams & Wilkins.
3. Cohen J.. The immunopathogenesis of sepsis. Nature. 2002, 420, 885-891.
4. Nathan C. Points of control in inflamation. Nature. 2002, 420, 845-852.
5. Załącznik do Komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 20 marca 2008 r. w sprawie zasad przeprowadzania szczepień ochronnych przeciw chorobom zakaźnym w 2008 r.