Polio, poliomyelitis, zespół Heinego i Medina, nagminne porażenie dziecięce, czy ostre zapalenie rogów przednich rdzenia – wszystkie te nazwy odnoszą się do jednej i tej samej choroby o podłożu wirusowym. Co warto wiedzieć na jej temat?
Nazwa choroby „zespół Heinego i Medina” pochodzi od nazwisk lekarzy, którzy w XIX wieku opisali szczegółowo przebieg choroby – warto jednak podkreślić, że polio występowało znacznie wcześniej, nawet w czasach przed naszą erą.
Polio – jak dochodzi do zakażenia?
Poliomyelitis należy do ostrych chorób zakaźnych. Przyczyną jest RNA - wirus należący do rodziny Picornaviridae. Ten, który jest odpowiedzialny za rozwój polio występuje pod postacią trzech serotypów 1,2 oraz 3.
Źródłem od którego może dojść do zakażenia jest drugi człowiek – warto wspomnieć, że może nim być również bezobjawowy nosiciel lub bezpośrednio osoba chora. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową lub kropelkową – zakaźny jest kał oraz wydzielina pochodząca z gardła i dróg oddechowych. Warto podkreślić, że czynnik zakaźny może utrzymywać się w kale nawet do 3 tygodni, a w obrębie jamy ustnej i gardła do 2 – 4 dni w tak zwanym ostrym okresie choroby.
Niestety do zakażenia najczęściej dochodzi przez brak odpowiedniej higieny – dokładniej przez brudne ręce. Z oczywistych przyczyn źródłem zakażenia może być na przykład woda pitna, ale także ta znajdująca się w kąpieliskach czy basenach. Droga w jakiej dochodzi do zakażenia jest kolejnym dowodem na to, jak ważne jest utrzymywanie higieny na odpowiednim poziomie.
Poliomyelitis objawy
Symptomy, które występują w przebiegu zakażenia wirusem polio cechują się dużą zmiennością. Ich dokładne poznanie wymaga usystematyzowania oraz podziału objawów na poszczególne postaci choroby. Najczęściej zespół Heinego – Medina występuje w formie bezobjawowej (nawet 95% przypadków). Nie oznacza to jednak, że schorzenie można bagatelizować. Druga pod względem częstości występowania jest tak zwana postać poronna w trakcie której występują bóle głowy oraz niespecyficzne objawy ze strony przewodu pokarmowego takie jak biegunka czy wymioty. W postaci porażennej może pojawiać się także jałowe zapalenie opon mózgowo–rdzeniowych.
Najgroźniejsza z punktu widzenia powikłań jest oczywiście postać porażenna, gdzie zmiany dotyczą ośrodkowego układu nerwowego. Porażenna forma zespołu Heinego – Medina może występować pod postacią mózgową, opuszkową oraz rdzeniową.
Postać rdzeniowa jest najczęstsza – w jej przebiegu dochodzi do porażenia mięśni - asymetrycznych i wiotkich. Mogą występować także niedowłady różnych grup mięśniowych. Mięśnie które przestają prawidłowo pracować najczęściej dotyczą klatki piersiowej, karku czy przepony.
Cięższym przebiegiem choroby charakteryzują się postaci mózgowa oraz opuszkowa, która u 30% pacjentów może prowadzić do zgonu.
Poliomyelitis szczepionka IPV – zapobieganie
W pierwszej połowie ubiegłego stulecia występowały epidemie zakażenia wirusem polio. W Polsce, szczepienie przeciwko nagminnemu porażeniu dziecięcemu należy do obowiązkowych – wykonywane jest w 3-4 miesiącu życia, 5-6 miesiącu życia oraz 16-18 miesiącu życia. W 6 roku życia wykonywane jest także „szczepienie przypominające”. Od 2016 roku stosowana jest szczepionka IPV, czyli inaktywowana, zawierająca trzy typy zabitych szczepów poliowirusów. Dzięki wprowadzeniu szczepień ochronnych, od ponad 40 lat w Polsce nie odnotowano zachowania na tą chorobę. Pamiętajmy jednak, że schorzenie nie zostało całkowicie wyplenione na świecie i nadal istnieje ryzyko transmisji wirusa z regionów, gdzie choroba występuje (Afryka i niektóre kraje Azji). Dzięki wdrożonemu programowi szczepień od 1988 roku, udało się ograniczyć zachowania na świecie o 99%! To ogromny sukces, ponieważ w w pierwszej połowie XX wieku epidemie przybierały wręcz tragiczne skutki.
Zapewne wielu rodziców zastanawia się, czy szczepionka na polio jest bezpieczna. Oczywiście, szczepienie jest bezpieczne. Efekty uboczne, które mogą pojawić się po jej podaniu są bardzo rzadkie – zazwyczaj ograniczają się do zmian miejscowych, czyli zaczerwienienia, bólu czy lekkiego obrzęku w miejscu podania szczepionki. Mogą wystąpić także mało specyficzne objawy jak ból głowy, biegunka czy wymioty – wymienione skutki szczepienia są przejściowe i należą do rzadkości.
Choroba Heinego Medina – leczenie
Niestety, choroba polio nie doczekała się specyficznego leczenia. W jej przypadku doskonale sprawdza się fragment przysięgi Hipokratesa „lepiej zapobiegać niż leczyć”. Najważniejsza jest zatem profilaktyka występowania choroby Heinego Medina czyli szczepienia. Jeśli dojdzie do zakażenia główne działania opierają się na terapii objawowej – lekach przeciwgorączkowych, uspokajających czy przeciwbólowych. Bardzo istotne jest również wdrożenie działań rehabilitacyjnych – niestety powrót do zdrowia może trwać długo – nawet kilkanaście miesięcy.
Zespół post polio
Choroba Heinego Medina klasyfikowana jest jako ostra choroba zakaźna. W ciężkim przebiegu choroby, oprócz leczenia mającego na celu zmniejszenie objawów wynikających z przebiegu poliomyelitis konieczna jest odpowiednia rehabilitacja, która trwa nawet kilkanaście miesięcy. Czy po tym etapie choroba przestaje dawać o sobie znać?
Okazuje się, że nie zawsze tak jest. Wyróżniono także tak zwany zespół post polio (ang. PPS – post polio syndrome). To jednostka chorobowa w przebiegu której dochodzi do pojawiania się objawów nerwowo – mięśniowych. Co ciekawe symptomy te występują nawet kilkadziesiąt lat po przebytej chorobie spowodowanej wirusem polio!
Fakt, że choroba Heinego-Medina nie występuje w Polsce od ponad 40 lat pokazuje między innymi jak ważne jest stosowanie szczepień ochronnych. To właśnie dzięki nim udało się wyplenić chorobę na terenie Europy. Chociaż stosowanie szczepionek wśród niektórych osób budzi strach i niepewność co do ich bezpieczeństwa to należy zauważyć, że tak zwane odczyny poszczepienne zdarzają się bardzo rzadko i zazwyczaj mają charakter szybko ustępujący.
Bibliografia:
https://gis.gov.pl/wp-content/uploads/2018/01/akt.pdf
https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/poliomyelitis/
https://podyplomie.pl/neurologia/33161,polio-jako-choroba-przewlekla-od-poliomyelitis-do-zespolu-post-polio?page=4