Pochwica (inaczej waginizm, vaginismus lub zespół Mariona-Simsa) to jedno z najczęstszych zaburzeń seksualnych występujących u kobiet. Utrudnia lub wręcz uniemożliwia współżycie seksualne, przez co odbija się negatywnie na jakości życia intymnego. Czym jest pochwica, jakie mogą być jej przyczyny i jak wygląda leczenie?
Czym jest pochwica?
O pochwicy mówi się, gdy skurcz mięśni otaczających pochwę (konkretnie jednej trzeciej jej zewnętrznej części) utrudnia lub uniemożliwia wprowadzenie penisa do pochwy. Skurcz ma charakter nawracający lub stały i jest mimowolny.
Pochwicę dzieli się na pierwotną i wtórną. Pierwsza z wymienionych charakteryzuje się mimowolnym skurczem mięśni już od pierwszego współżycia seksualnego.
Z kolei pochwica wtórna występuje u kobiet, które wcześniej nie odczuwały nieprzyjemnych dolegliwości podczas penetracji. Jej objawy nasilają się nagle i zazwyczaj są spowodowane stanem zapalnym lub urazem mechanicznym.
Szacuje się, że pochwica występuje u około 13% Polek. W rzeczywistości może być to większy odsetek, ponieważ część kobiet nie zgłasza się po pomoc do specjalisty [1, 2, 3].
Przyczyny pochwicy
Jakie są przyczyny pochwicy? Czynniki, które mogą powodować mimowolny skurcz mięśni, dzielą się na psychiczne i biologiczne. Do pierwszej grupy należą m.in.:
obawa o ból związany z penetracją,
lęk przed nieplanowaną ciążą,
brak zaufania do partnera,
wykorzystywanie seksualne w dzieciństwie,
bolesny zabieg ginekologiczny w przeszłości.
Z kolei do czynników biologicznych zalicza się wrodzone wady rozwojowe, które wiążą się ze zrośnięciem narządów płciowych, zwężeniem pochwy czy niecałkowitym rozwojem narządów płciowych.
Oprócz czynników psychologicznych i wrodzonych wad rozwojowych przyczyną pochwicy może być:
endometrioza,
stan zapalny sromu i pochwy,
zanikanie błony śluzowej w okresie okołomenopauzalnym,
uraz w obrębie pochwy (do którego doszło np. w czasie porodu) [1, 2, 3].
Objawy pochwicy
Pochwica objawia się mimowolnym skurczem mięśni pochwy, który wywołuje nagły i silny ból podczas współżycia seksualnego (może on wystąpić również podczas aplikacji tamponu czy badania ginekologicznego).
Najbardziej charakterystycznym objawem jest ból, ale mogą towarzyszyć mu inne dolegliwości. Jedną z najczęstszych jest lordoza kręgosłupa.
Konsekwencją tzw. napadu pochwicowego (tj. silnego skurczu mięśni pochwy w czasie współżycia seksualnego) może być zakleszczenie się penisa w pochwie. Jednak jest to sytuacja, do której dochodzi bardzo rzadko [1, 2, 3].
Leczenie pochwicy
Diagnostyka pochwicy nie zawsze jest prosta i wymaga współpracy specjalistów z różnych dziedzin: ginekologa, psychologa i seksuologa. Niejednokrotnie diagnozuje się ją dopiero po wykluczeniu innych przyczyn bólu (pochwica bywa mylona np. z wulwodynią).
Po rozpoznaniu pochwicy wdraża się leczenie, które ma na celu zmniejszenie napięcia mięśniowego. Wymaga to zastosowania kilku metod.
Jedną z metod leczenia pochwicy jest trening funkcjonalny, dzięki któremu kobieta uczy się, jak kontrolować kurczliwość mięśni pochwy. Można uzupełnić go o inne metody: wizualizację, trening autogenny czy fizjoterapię dna miednicy mniejszej (m.in. terapię podczerwienią, biofeedback, terapię manualną).
W przypadku pochwicy spowodowanej czynnikami psychologicznymi konieczna jest również psychoterapia (indywidualna lub partnerska). W zależności od zaleceń lekarza może być ona uzupełniona o farmakoterapię (np. leki o działaniu przeciwlękowym).
Część kobiet nie zgłasza się po pomoc do specjalisty, ponieważ wstydzi się swojego problemu. Jednak warto przełamać ten lęk i jak najszybciej zgłosić się na wizytę lekarską, ponieważ pochwica jest w 100% uleczalna. Z kolei nieleczona i zlekceważona może doprowadzić do pogłębienia problemu, wpływać negatywnie na zdrowie psychiczne i relacje intymne [1, 2, 3].
Profilaktyka pochwicy
W ramach profilaktyki pochwicy można podjąć działania, które zmniejszają ryzyko infekcji intymnych prowadzących do stanu zapalnego. Jednym z nich jest codzienne stosowanie żelu do higieny intymnej, który zawiera składniki o działaniu antybakteryjnym (np. olej z czarnuszki).
Przypisy
[1] Jarząbek-Bielecka G. i wp. "Pochwica organiczna a wrodzone wady rozwojowe." Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 70 (2016): 556-561.
[2] Melnik T., Hawton K., McGuire H. Interventions for vaginismus.Cochrane Database of Systematic Reviews. 2012, 12, CD001760.
[3] Basta T.,Waginizm: ból, który może prowadzić do depresji.Ginekologia Plastyczna i Rekonstrukcyjna. 2018, 2: 12-16