Oliguria, inaczej skąpomocz, jest objawem określającym zmniejszenie ilości wydalanego moczu. Termin oliguria pochodzi od oligo oznaczającego „mały, mały”, + -uria, od greckiego słowa ouron, oznaczającego „mocz”.
Co to jest oliguria?
Skąpomocz definiuje się jako zmniejszenie dobowej ilości wydalanego moczu poniżej 400-500ml przy założeniu wagi i wzrostu na poziomie odpowiednio 70kg i 170 cm. Niektóre źródła podają także, iż jest to wydalanie moczu poniżej 1 ml / kg masy ciała/ godz. U dzieci natomiast są to wartości poniżej 0,5 ml / kg / godz. a u niemowląt 1 ml / kg / godzinę.
Cięższym stanem po oligurii jest bezmocz, lub anuria. W tym przypadku wydalanie dobowe moczu wynosi poniżej 100 ml. Zwiększone wydalanie moczu, tj powyżej 2500 ml na dobę nazywamy wielomoczem lub poliurią.
Zmniejszenie diurezy, a więc ilości oddawanego moczu może wystąpić w następujących przypadkach:
- u osób z gorączką
- przez biegunki, wymioty, nadmierną potliwośc ze względu na znaczną utratę wody
- w ostrej niewydolności nerek (AKI)
- w ostrym kłębuszkowym zapaleniu nerek
- w schyłkowej mocznicy
- w wodonerczu
- w przypadku gdy odpływ moczu jest utrudniony
Ponadto zmniejszona ilość oddawanego moczu może być oznaką odwodnienia, wstrząsu hipowolemicznego, zespołu hiperglikemicznego, zespołu dysfunkcji wielonarządowej, kwasicy ketonowej (DKA) czy stanu przedrzucawkowego.
Podział oligurii
Oligurię możemy podzielić ze względu na przyczyny na trzy rodzaje:
Przednerkowa: w odpowiedzi na obniżoną perfuzję nerek (np. W wyniku odwodnienia, w wyniku nieadekwatnej podaży płynów, wstrząsu kardiogennego, biegunki, niedoboru G6PD, masywnego krwawienia lub posocznicy)
Nerkowa: z powodu uszkodzenia nerek (ciężka hipoperfuzja, rabdomioliza, leki)
Zanerkowa: w następstwie niedrożności przepływu moczu, głównie w przypadku mechanicznego zablokowania odpływu (np. powiększenie gruczołu krokowego, guz uciskający na drogi moczowe, rozszerzający się krwiak lub obrzęk)
Możemy wyróżnić jeszcze oligurię po operacjach chirurgicznych. Pacjenci po operacjach często zauważają niskie ilości oddawanego moczu co może być normalną fizjologiczną odpowiedzią na utratę płynów czy krwi, ale także może być odpowiedzią kory nadnerczy na stres. Wydzielają one aldosteron i ADH co przekłada się na zatrzymanie sodu i wody w organizmie.
Leczenie skąpomoczu
Leczenie jest zwykle objawowe i polega na usunięciu przyczyny powodującej występowanie tego objawu. Jeżeli przyczyną jest odwodnienie spowodowane biegunką czy wymiotami, należy najpierw zadbać o wyleczenie choroby podstawowej, np zatrucia, a następnie przystąpić do wyrównania wodno-elektrolitowego.Jeżeli natomiast problem leży w zaburzeniach odpływu moczu, niezależnie od tego, czy jest to kamień czy guz, wskazana może być interwencja chirurgiczna lub pogłębiona diagnostyka. Tym niemniej istotne jest, by nie dopuścić do rozprzestrzenienia się choroby podstawowej i zasięgnąć rady specjalisty, ponieważ nawet łagodny przerost prostaty może doprowadzić do całkowitego zatrzymania odpływu moczu.