Obrzęk naczynioruchowy (inaczej Quinckego) to obrzęk skóry i znajdujących się pod nią tkanek. Powstaje na skutek zwiększenia przepuszczalności i rozszerzenia naczyń krwionośnych. Niezapalne i niebolesne obrzęki najczęściej obejmują: okolice stawów, twarz i kończyny. Zdarza się, że są zlokalizowane w gardle lub krtani – w takich sytuacjach mówi się o zagrożeniu życia, ponieważ obrzęki utrudniają oddychanie. Jakie są przyczyny powstawania obrzęku naczynioruchowego i jak wygląda jego leczenie?
Przyczyny obrzęku naczynioruchowego
Najczęściej obrzęk naczynioruchowy ma podłoże alergiczne. W wyniku kontaktu z alergenem organizm wytwarza nadmierną ilość histaminy. Powoduje ona powstawanie obrzęków i pokrzywki na skórze. Alergenem może być lek (np. sulfonamidy), jad owadów, a także niektóre produkty spożywcze (do najbardziej alergizujących należą m.in. orzechy, mleko, soja, owoce morza).
W niektórych przypadkach przyczyną rozszerzenia i zwiększenia przepuszczalności naczyń krwionośnych nie jest reakcja na alergen. Pojawienie się obrzęku i pokrzywki może być spowodowane:
radiologicznym środkiem kontrastującym,
promieniowaniem UV,
wysoką lub niską temperaturą,
chorobą autoimmunologiczną (obrzęk naczynioruchowy może pojawić się w przebiegu tocznia rumieniowatego).
Część osób dziedziczy skłonność do powstawania obrzęków. Jest to związane z defektem genu, który odpowiada za produkcję inhibitora C1. Jego niedobór prowadzi do nadmiernego rozszerzenia naczyń krwionośnych. U osób z wrodzonym obrzękiem naczynioruchowym niepokojące objawy pojawiają się po zadziałaniu czynnika zewnętrznego np. urazu lub infekcji.
Niedobór inhibitora C1 nie zawsze wynika z defektu genu. Jego przyczyną może być także choroba albo stosowanie niektórych leków. Nabyty obrzęk naczynioruchowy występuje m.in. u osób chorujących na nowotwory lub choroby autoimmunologiczne [1, 2].
Objawy obrzęku naczynioruchowego
U niektórych osób jeszcze przed wystąpieniem obrzęku pojawia się krótka faza zwiastunowa: zaczerwienienie skóry, ból głowy i nieprzyjemne odczucia typu mrowienie czy drętwienie. Po niej dochodzi do obrzęku błon śluzowych i/lub skóry.
Obrzęk skóry zazwyczaj ma postać dobrze ograniczonego, pojedynczego ogniska. Pojawia się na: twarzy, powiekach, kończynach, pośladkach, mosznie, wargach albo języku. Z reguły utrzymuje się przez 8-72 godzin i ustępuje samoistnie.
Wraz ze zmianami skórnymi może pojawić się obrzęk żołądkowo-jelitowy. U osób dorosłych jest on przyczyną bólu brzucha, biegunki, nudności i wymiotów. Z kolei u niemowląt jego objawy przypominają napad kolki jelitowej.
Obrzęk może pojawić się również w obrębie gardła i/lub krtani. Objawia się to: uczuciem ucisku, zmianą głosu, utrudnionym połykaniem i narastającą dusznością [1, 2].
Leczenie obrzęku naczynioruchowego
Celem leczenia obrzęku naczynioruchowego jest przerwanie napadu, a także zapobieganie jego nawrotom. Obrzęki zlokalizowane obwodowo, czyli na rękach, stopach lub kroczu z reguły nie wymagają natychmiastowego leczenia.
Jeśli obrzękom towarzyszy pokrzywka choremu zaleca się unikanie czynnika, który ją wyzwala. Ponadto lekarz może zalecić przyjmowanie leków przeciwhistaminowych. Z kolei, jeśli pojawia się obrzęk żołądkowo-jelitowy konieczne może być wdrożenie leków przeciwbólowych, rozkurczających czy przeciwwymiotnych.
W trakcie napadu obrzęku naczynioruchowego niezwykle istotne jest ustalenie, czy nie sięga on dróg oddechowych. Jeśli obrzęk powoduje zaciskanie się krtani, konieczne może być wykonanie intubacji lub konikotomii przez lekarza [1, 2].
Profilaktyka obrzęku naczynioruchowego
Profilaktyka zależy od przyczyny powstawania obrzęku. Jeśli jest to obrzęk naczynioruchowy o podłożu alergicznym, należy unikać kontaktu z alergenem.
U osób z niedoborem inhibitora C1 czynnikami wyzwalającymi napad obrzęku często są: urazy, zakażenia i zdenerwowanie. W związku z tym zaleca się im unikanie wykonywania czynności związanych z dużym ryzykiem urazu i stresem, a także wzmacnianie odporności (poprzez zdrowy tryb życia i suplementację).
Przypisy
[1] Czarnobilska, Ewa, and Małgorzata Bulanda. "Obrzęk naczynioruchowy z pokrzywką." Alergia 3 (2015).
[2] https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/60734,obrzek-naczynioruchowy