Lipoatrofia jest grupą bardzo różnorodnych schorzeń, które charakteryzuje uogólniony lub miejscowy zanik tkanki tłuszczowej. Równocześnie, w obrębie poszczególnych tkanek może dochodzić do jej rozrostu. Lipoatrofię dzielimy na nabytą, na przykład wywołaną przez zaburzenia hormonalne, oraz wrodzoną, w której kluczową rolę odgrywa podłoże genetyczne. Lipoatrofia nabyta może mieć także związek z działaniem czynników infekcyjnych najczęściej wirusowych.
Objawy lipoatrofii
Głównym objawem choroby jest zanik tkanki tłuszczowej. W postaci wrodzonej, zmiany można zaobserwować bezpośrednio po urodzeniu dziecka. Dochodzi do częściowego lub całkowitego zaniku tkanki tłuszczowej w obrębie jamy brzusznej, klatki piersiowej czy szpiku kostnego.
W przypadku lipoatrofii uogólnionej pierwsze symptomy choroby pojawiają się w dzieciństwie. Wtedy zanika podskórna tkanka tłuszczowa w obrębie kończy, tułowia, pośladków, szyi. Zwłaszcza u kobiet zdarza się, że dochodzi do kumulacji tkanki tłuszczowej w obrębi brzucha i szyi.
Ponadto mogą występować inne objawy, takie jak:
- hipermetabolizm
- insulinozależność
- akromegalia
- kardiomiopatia przerostowa
- torbiele kostne
- upośledzenie umysłowe
- hepatomegalia
- hirsutyzm
- rogowacenie ciemne
Lipoatrofia cukrzycowa
Lipoatrofia cukrzycowa jest schorzeniem na którego powstawanie ma wpływ wiele czynników. Najczęściej przyczyną jego powstawania są iniekcje z insuliny u osób chorych na cukrzycę insulinozależną. W przebiegu choroby dochodzi do zaniku tkanki tłuszczowej w miejscu podawania zastrzyków, ale zdarza się że zmiany pojawiają się w innym miejscu. Przyczyny lipoartrofii w chwili obecnej nie są do końca wyjaśnione, często przypisuję jej się podłoże autoimmunologiczne.
Dawniej choroba była częściej spotykana. Wiązało się to z faktem, że w standardowym leczeniu cukrzycy insulinozależnej stosowano insulinę pochodzenia zwierzęcego. Obecnie problem lipoatrofii pojawia się znacznie rzadziej i dotyczy to około 1,5% chorych na cukrzycę insulinozależna. Należy pamiętać, że lipoatrofia jest powiązana z nasileniem insulinozależności.
Przyczyny lipoatrofii cukrzycowej
- pojawienie się stanu zapalnego w miejscu iniekcji insuliny.
- uszkodzenie tkanki tłuszczowej w wyniku naruszenia jej ciągłości igłą
- zaburzenia układu odpornościowego, a co za tym idzie nieprawidłowe różnicowanie się tkanki tłuszczowej
- towarzyszące zakażenia
- reakcja alergiczna na insulinę lub jej składowe
- uszkodzenie termiczne - przy stosowaniu insuliny o niskiej temperaturze
Czynniki ryzyka
Znacznie częściej na lipoatrofię zapadają kobiety. Mechanizm nie jest ostatecznie wyjaśniony. Czynnikiem ryzyka jest także rodzaj podawanej insuliny oraz sposób podania. Z badań wynika, że choroba występuje rzadziej wśród osób stosujących pompę insulinową.
Diagnostyka
Podstawową dobrze postawionej diagnozy jest dokładny i rzetelny wywiad lekarski. Lekarz musi dokładnie obejrzeć obszary na ciele pacjenta, w które wstrzykiwana jest insulina.
Objawy
Występują dwa podstawowe typy objawów: o charakterze ograniczonym i wieloogniskowym. Podstawowym objawem jest zanik tkanki tłuszczowej w miejscu podawania insuliny.
Leczenie lipoatrofii
Leczenie głównie opiera się na poprawie defektów kosmetycznych. Stosuje się leczenie chirurgiczne, które polega na przeszczepie płatów skórnych, implantacjach czy wypełnieniach z kolagenu w okolicach policzków celem rekonstrukcji owalu twarzy. Często stosuje się liposukcje w celu zmniejszenia ilości warstwy tłuszczowej. Leczenie farmakologicznie polega na kontroli glikemii i poziomu cholesterolu we krwi. Jednym ze składowych czynników leczenia jest odpowiednia dieta oraz dopasowany indywidualnie regularny wysiłek fizyczny. Dieta polega na eliminacji cukrów prostych, produktów wysoko przetworzonych. U dzieci należy zwrócić szczególna uwagę na odpowiednią kaloryczność posiłków w celu prawidłowego wzrostu i rozwoju. W odniesieniu do leczenia lipoatrofii cukrzycowej, istotna jest przede wszystkim regularna zmiana miejsc iniekcji insuliny. Podawanie insuliny w zmienione chorobowo miejsce może skutkować zbyt szybkim rozkładaniem się insuliny powodując niedocukrzenie i idące za tym poważne konsekwencje. Należy rozważyć zamianę drogi podaży insuliny z klasycznych wkłuć na pompę insulinową. Ponadto, według badań, pomocne w leczeniu jest stosowanie insuliny wraz z niewielką dawką glikokortykosteroidów.