Czym jest leukoplakia?
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) po raz pierwszy zdefiniowała leukoplakię jamy ustnej jako białą plamę lub płytkę, której nie można scharakteryzować klinicznie ani patologicznie jako żadnej innej choroby; w związku z tym wykluczono między innymi liszaj płaski, kandydozę i znamię białej gąbki. Na międzynarodowym seminarium w 1983 roku zaproponowano więc następującą definicję:
Leukoplakia jest białawą plamą, której nie można klinicznie ani patologicznie scharakteryzować jako jakiejkolwiek innej choroby i nie jest związana z żadnym fizycznym lub chemicznym czynnikiem sprawczym, z wyjątkiem palenia tytoniu.
Leukoplakia i erytroplakia są najczęstszymi, potencjalnie złośliwymi zmianami. Diagnozy te są nadal definiowane przez wykluczenie innych znanych białych lub czerwonych zmian.
Objawy leukoplakii
Większość przypadków leukoplakii nie powoduje żadnych objawów, ale czasami może wystąpić dyskomfort lub ból. Dokładny wygląd zmiany jest zmienny. Leukoplakia może być biała, białawo żółta lub szara. Rozmiar może wahać się od małego obszaru do znacznie większych zmian. Najczęściej dotknięte miejsca to błona śluzowa policzków, błona śluzowa warg i błona śluzowa wyrostka zębodołowego, chociaż może być zajęta jakakolwiek powierzchnia błony śluzowej jamy ustnej. Wygląd kliniczny, w tym tekstura powierzchni i kolor, może być jednorodny lub niejednorodny Niektóre objawy są na ogół związane z wyższym ryzykiem zmian nowotworowych.
Leukoplakia – klasyfikacja
Leukoplakię można zaklasyfikować jako chorobę błon śluzowych, a także jako stan przednowotworowy. Chociaż biały kolor leukoplakii jest wynikiem nadmiernego rogowacenia, podobnie pojawiające się białe zmiany, które są spowodowane rogowaceniem reaktywnym, nie są uważane za leukoplakię. Można ją również klasyfikować w zależności od miejsca dotkniętego chorobą, np. leukoplakia jamy ustnej, leukoplakia dróg moczowych, w tym leukoplakia pęcherza moczowego lub prącia, sromu, szyjki macicy lub pochwy. Leukoplakia może również wystąpić w krtani, prawdopodobnie w połączeniu z chorobą refluksową przełyku. Leukoplakia jamy ustnej i gardła jest związana z rozwojem raka płaskonabłonkowego przełyku.
Przyczyny powstawania leukoplakii
Nie można zidentyfikować czynnika etiologicznego dla większości leukoplakii jamy ustnej (leukoplakia idiopatyczna). Znane przyczyny leukoplakii obejmują:
- Uraz (np. przewlekły uraz spowodowany ostrym lub złamanym zębem lub żuciem może powodować rogowacenie)
- Używanie tytoniu: obejmuje palenie i używanie tabaki oraz tytoniu do żucia; żucie tytoniu jest prawdopodobnie gorsze niż palenie
- Alkohol
- Zakażenia (np. kandydoza, kiła, zakażenie wirusem Epsteina-Barra): zakażenie wirusem Epsteina-Barra powoduje odrębną zmianę niezłośliwą zwaną leukoplakią włochatą jamy ustnej
- Chemikalia
- Promieniowanie ultrafioletowe
- Choroby immunologiczne: leukoplakie wydają się występować częściej u pacjentów po przeszczepach.
Leukoplakia – leczenie
Celem terapii jest wykrywanie i zapobieganie złośliwym zmianom. Sama obecność leukoplakii nie wymaga leczenia.
Zasugerowano kilka schematów postępowania, jednak żadne duże badania nie wykazały ostatecznego, niezawodnego leczenia. Nie ma podstaw dowodowych, na których można by rzetelnie zalecić leczenie. Obecne dowody sugerują, że żadne leczenie nie przynosi wiarygodnych korzyści.
Możliwe kierunki działania obejmują:
- Usunięcie wszelkich czynników wywołujących
- Terapie medyczne (np. środki przeciwzapalne, witaminy, środki cytotoksyczne)
- Usunięcie chirurgiczne (np. skalpel, laser, kriosonda, elektrochirurgia, terapia fotodynamiczna)
Pacjenci powinni unikać wszelkich czynników przyczynowych, takich jak używanie tytoniu i alkoholu. Każdy stopień dysplazji w zmianie w miejscu wysokiego ryzyka musi być traktowany poważnie i zmiana powinna zostać usunięta. Biorąc pod uwagę, że nawet ewidentnie niedysplastyczne zmiany mogą być złośliwe nawet w 10%, zaleca się chirurgiczne usunięcie zmiany. Czasami pacjenci są leczeni za pomocą terapii fotodynamicznej lub miejscowych środków cytotoksycznych, ale dowody na skuteczność są nikłe. Pacjenci powinni być badani regularnie co 3 do 6 miesięcy.