Gościec to dawna nazwa reumatoidalnego zapalenia stawów, RZS.
Reumatoidalne zapalenie stawów to przewlekła choroba reumatyczna o podłożu autoimmunologicznym. Należy do grupy układowych chorób tkani łącznej.
Reumatoidalne zapalenie stawów- objawy
Reumatoidalne zapalenie stawów charakteryzuje się symetrycznym, w kontraście do choroby zwyrodnieniowej, zajęciem stawów, zmianami pozastawowymi, oraz objawami układowymi. Choroba zajmuje zwykle mniej obciążone stawy, np palców, nadgarstków czy łokci. Najczęściej zajęciu ulegają stawy międzypaliczkowe bliższe, śródręczno-paliczkowe i śródstopno-paliczkowe. Następnie zajęte mogą zostać stawy kolanowe, ramienne, łokciowe czy biodrowe. Zajęciu mogą ulec także stay kręgosłupa, szczególnie w odcinku szyjnym. Stawy rąk, zwłaszcza nadgarstków, są znacznie częściej zajęte niż stawy kończyny dolnej.
Proces zapalny rozwija się w pierwszej kolejności w błonie maziowej stawów. Ta ulega pogrubieniu i obrzękowi. Powstają nacieki limfocytarne, a w konsekwencji trwającego stanu zapalnego stawy stają się bardziej bolesne i mniej ruchome. Niewielki odsetek (około 10%) pacjentów z tą chorobą ma nagły początek z ostrym rozwojem zapalenia błony maziowej i objawami pozastawowymi. Spontaniczna remisja jest rzadkością, zwłaszcza po pierwszych 3-6 miesiącach.
Pierwszymi objawami reumatoidalnego zapalenia stawów są najczęściej objawy ogólne, takie jak uczucie zmęczenia, wzmożona potliwość czy niewielkie podwyższenie temperatury ciała, obniżenie apetytu i utrata wagi. Mogą wystąpić objawy związane ze zmienionym czuciem, nadwrażliwość palców na zimno, uczucie rozgrzania czy zaczerwienienie okolic stawów, a także mrowienie czy drętwienie.
W przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów występuje ból i obrzęk zajętych stawów oraz obniżenie ich ruchomości. Bardzo charakterystycznym objawem jest poranna, rozruchowa sztywność zajętych stawów ustępująca w miarę upływu dnia wskutek ruchu. Czas jej trwania zależy od nasilenia procesu zapalnego i może trwać od kilki minut nawet do kilku-kilkunastu godzin. Następstwem trwania choroby są zaniki mięśni, w konsekwencji maleje ich siła i napięcie.
Bóle stawów, ich sztywność i utrzymujący się obrzęk w znacznym stopniu upośledzają codzienne funkcjonowanie pacjenta uniemożliwiając wykonywanie prostych czynności, jak higiena osobista, ubieranie się czy poruszanie.
Jednym z istotnych objawów reumatoidalnego zapalenia stawów są tzw guzki reumatoidalne, czyli niebolesne, twarde zmiany występujące u ok 20% wszystkich chorych na RZS.
Reumatoidalne zapalenie stawów - badania diagnostyczne i rozpoznanie.
W czasie procesu diagnostycznego należy brać pod uwagę zarówno objawy kliniczne, badania obrazowe jak i badania laboratoryjne. Do ustalenia rozpoznania stosuje się również kryteria klasyfikacyjne RZS według Amerykańskiego Kolegium Reumatologii (ACR) i Europejskiej Ligi do Walki z Chorobami Reumatycznymi (EULAR) z 2010 roku. Bierze się tu pod uwagę zajęcie stawów, wyniki badań serologicznych, wskaźniki ostrej fazy oraz czas trwania objawów. Ocenę przeprowadza się u pacjentów u których występują jawne objawy zapalenia więcej niż jednego stawu oraz zapalenie błony maziowej, którego nie można lepiej wyjaśnić inną chorobą.
W badaniach laboratoryjnych bada się przede wszystkim markery stanu zapalnego, oraz morfologię krwi. Należy również zwróci uwagę na obecność przeciwciał przeciwko cytrulinowanemu peptydowi (anty-CCP) oraz czynnika reumatoidalnego (RF).
Wykonuje się także badanie płynu stawowego oraz badania obrazowe, np RTG lub USG stawów.
Reumatoidalne zapalenie stawów - leczenie
Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów ma na celu osiągnięcie remisji choroby lub ograniczenie jej aktywności. Leczenie farmaceutyczne opiera się głównie na podawaniu pacjentom leków modyfikujących przebieg choroby.
Leki modyfikujące przebieg choroby można podzielić na syntetyczne - konwencjonalne oraz celowane, oraz biologiczne- oryginalne oraz biopodobne. Wybór leku uzależnia się od aktywności i czasu trwania choroby, wcześniej stosowanego leczenia oraz różnych czynników rokowniczych. W pierwszym rzucie stosuje się najczęściej metotreksat. Poza tym podaje się też leki przeciwbólowe oraz glikokortykosteroidy.
W terapii, na każdym etapie choroby, rozważyć należy również rehabilitację. To właśnie rehabilitacja przyczynia się do poprawy sprawności fizycznej, zwiększenia siły mięśni, działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie a także rozluźnia mięśnie.