Komórki glejowe to jeden z głównych składników tkanki nerwowej. W zależności od typu pełnią różne funkcje: współtworzą barierę krew-mózg, uczestniczą w syntezie enzymów (potrzebnych m.in. do produkcji neuroprzekaźników), tworzą osłonki mielinowe aksonów, pełnią funkcje ochronne i są niezbędne do odżywienia komórek nerwowych. W wyniku działania różnorodnych czynników może dojść do nieprawidłowego rozrostu systemu, który tworzą (czyli neurogleju). Mówi się wtedy o glejaku mózgu – guzie, który jest jednym z najczęstszych pierwotnych nowotworów mózgu.
Czym jest glejak mózgu?
Glejaki to grupa nowotworów złośliwych, które rozwijają się w obrębie ośrodkowego układu nerwowego (zazwyczaj w mózgu). Charakteryzują się tendencją do lokalnego szerzenia się w obrębie mózgu lub rdzenia kręgowego. Zazwyczaj nie rozprzestrzeniają się poza ośrodkowy układ nerwowy.
Ze względu na typ komórek nerwowych, z których się wywodzą, dzielą się na:
gwiaździaki (z komórek astrocytarnych),
wyściółczaki (z komórek wyścielających komory mózgu),
skąpodrzewiaki (z komórek skąpowypustkowych).
Z kolei ze względu na szybkość wzrostu guza i stopień złośliwości wyróżnia się glejaki:
I stopnia – występują przede wszystkim z dzieciństwie i dają najlepsze rokowanie;
II stopnia – są to guzy naciekowe i rosnące o pośrednim rokowaniu;
III stopnia – anaplastyczne;
IV stopnia – uznawane za guzy niezróżnicowane, związane z najmniej korzystnym rokowaniem;
Jeśli glejak mózgu nie zostanie w porę rozpoznany i leczony, może ulec zezłośliwieniu. Wraz z upływem czasu przechodzi na wyższy stopień złośliwości [1, 2, 3].
Przyczyny glejaka mózgu
Przyczyny glejaka mózgu nie są do końca znane. Obecnie wiadomo, że istnieje kilka czynników ryzyka, które zwiększają ryzyko jego wystąpienia. Są to:
promieniowanie jonizujące,
obciążony wywiad rodzinny,
zespoły genetyczne (np. zespół Turcota, zespół Cowden),
długotrwały kontakt z chemikaliami.
Przypuszcza się, że w grupie ryzyka znajdują się również osoby narażone na promieniowanie z telefonów komórkowych. Jednak konieczne są dalsze badania na ten temat [1, 2, 3].
Objawy glejaka mózgu
Objawy choroby w dużym stopniu zależą od lokalizacji zmian nowotworowych i typu glejaka. Jednymi z najczęstszych objawów są napady padaczkowe (drgawki). Obserwuje się je przede wszystkim u chorych z wolno rosnącymi guzami (np. glejakami wysokozróżnicowanymi).
Wśród innych objawów wymienia się zaburzenia neurologiczne (inaczej deficyty). Zależą one przede wszystkim od lokalizacji zmian nowotworowych. W przypadku zajęcia płata potylicznego mogą pojawić się zaburzenia widzenia. Z kolei, jeśli zmiany obejmują płat ciemieniowy lub czołowy, mogą wystąpić m.in. trudności z rozumieniem mowy i mówieniem oraz utrata czucia w części ciała.
U osób z glejakiem mózgu obserwuje się również objawy, które wynikają ze zwiększonego ciśnienia w czaszce. Mowa tu o bólach głowy, wymiotach, nudnościach, senności, a także podwójnym widzeniu [1, 2, 3].
Leczenie glejaka mózgu
Diagnostyka glejaka mózgu obejmuje: dokładny wywiad lekarski, proste testy przeprowadzone przez lekarza neurologa, badania obrazowe (TK i MRI mózgu) i histopatologiczne. Jak wygląda leczenie po ustaleniu rozpoznania?
Proces leczenia zależy w dużej mierze od lokalizacji zmian nowotworowych i stopnia złośliwości guza. Preferowaną metodą leczenia początkowego jest resekcja chirurgiczna. Maksymalny zakres resekcji umożliwia wdrożenie skutecznego leczenia pooperacyjnego i wydłuża okres przeżycia.
Jak przebiega leczenie pooperacyjne? Odpowiedź na to pytanie zależy od podtypu glejaka. W większości przypadków leczenie po operacji obejmuje chemioterapię i/lub radioterapię.
W niektórych przypadkach resekcja chirurgiczna jest niemożliwa (np. niesie za sobą ryzyko upośledzenia funkcji neurologicznych). U osób, które nie mogą być poddane leczeniu chirurgicznemu, rozważa się przeprowadzenie biopsji stereotaktycznej.
Nie należy lekceważyć objawów, które mogą wskazywać na guza mózgu. Niektóre zmiany są niegroźne. Jednak są też i takie, które rozrastają się bardzo szybko i zagrażają życiu [1, 2, 3].
[1] Hanif F, Muzaffar K, Perveen K, Malhi SM, Simjee ShU. Glioblastoma Multiforme: A Review of its Epidemiology and Pathogenesis through Clinical Presentation and Treatment. Asian Pac J Cancer Prev. 2017;18(1):3-9.
[2] Weller M., Wick W., Aldape K. et al. Glioma, Nat Rev Dis Primers, 2015.
[3] https://www.esmo.org/content/download/102703/1814228/file/PL-Glejak-Poradnik-dla-Pacjento%CC%81w.pdf