Co to jest endometrioza?
Endometriozę (gruczolistość zewnętrzna) definiuje się jako obecność ognisk prawidłowej błony śluzowej endometrium w miejscach innych niż jama macicy. Ogniska te wykazują aktywność wydzielniczą i reagują na zmiany hormonalne zachodzące podczas trwania cyklu menstruacyjnego, co prowadzi do przewlekłego zapalenia i silnego bólu. Ponadto dochodzi do wewnętrznych krwawień, powstawania bolesnych guzów oraz tworzenia się blizn i zrostów. Choroba jest jedną z częstszych przyczyn hospitalizacji w oddziałach ginekologicznych i drugą co do częstości, po mięśniakach, przyczyną usunięcia macicy.
Lokalizacja
Typowo ogniska endometriozy zlokalizowane są w obrębie miednicy (jajniki, jajowody, pochwa, szyjka macicy, więzadła maciczno-krzyżowe) lub w przegrodzie odbytniczo-pochwowej i objawiają się ciężkim, bolesnym miesiączkowaniem, przewlekłym bólem w rejonie miednicy lub niepłodnością. Mniej typowe lokalizacje to blizny po laparotomii, opłucna, płuca, przepona, nerki, śledziona, woreczek żółciowy, błona śluzowa nosa, kanał kręgowy, żołądek, piersi.
Torbiele endometrialne
W przebiegu endometriozy dochodzi do powstawania zrostów oraz torbieli czekoladowych zwanych także endometrialnymi. Krew, która nie znajduje miejsca odpływu, gromadzi się i hemolizuje, tworząc torbiele z brunatną, gęstą, podobną z wyglądu do czekolady treścią, stąd ich nazwa.
Objawy endometriozy
Ból w endometriozie jest najbardziej charakterystycznym objawem, może być wyniszczający i po-wodować stres emocjonalny. Lokalizuje się najczęściej w pachwinie, dole brzucha lub okolicy od-bytu. Objawy bólu związanego z endometriozą mogą obejmować:
• bolesne miesiączkowanie – czasami unieruchamiające skurcze podczas miesiączki, które z czasem mogą się nasilać; mogą także występować bóle krzyża;
• przewlekły ból miednicy – zwykle towarzyszy mu ból w dole pleców lub brzucha;
• dyspareunia – bolesne stosunki płciowe;
• dysuria – parcie na mocz, częste, także bolesne oddawanie moczu;
• ból związany z owulacją;
• ból związany z ruchem ciała – obecny podczas ćwiczeń, stania lub chodzenia.
Oprócz bólu pojawić się mogą dodatkowe objawy, na przykład te potocznie zwane jelitowymi, czyli biegunki, zaparcia czy wzdęcia, występujące niejednokrotnie w określonych fazach cyklu. Mogą występować także krwawienia z dróg rodnych niezwiązane z miesiączką oraz uczucie osłabienia.
Wpływ endometriozy na płodność
Do poważnych objawów endometriozy zaliczyć możemy bezpłodność. Psychologiczny wpływ sil-nego bólu odczuwanego przez pacjentkę jest potęgowany przez negatywny wpływ choroby na zajście w ciążę. Około 30–40% kobiet z endometriozą będzie miało obniżoną płodność. Endometrioza powoduje powstawanie zrostów w jamie brzusznej oraz jamie macicy, dlatego zapłodnienie jest utrudnione lub niemożliwe. Ponadto ogniska endometriozy są aktywne wydzielniczo, a substancje, które produkują, mogą utrudniać proces zapłodnienia i implantacji komórki jajowej.
Endometrioza diagnostyka
Proces diagnostyczny endometriozy może być utrudniony ze względu na niecharakterystyczne ob-jawy, ale same bardzo bolesne miesiączki powinny nasunąć lekarzowi takie podejrzenie. Podstawo-wym badaniem jest tutaj USG. Obraz chorobowo zmienionego jajnika w USG jest dość charaktery-styczny – grube zwłókniałe ścianki, a wewnątrz wspomniana gęsta treść. Badaniem pomocniczym często bywa rezonans magnetyczny, który pomaga zlokalizować wszystkie istniejące zmiany przed rozpoczęciem leczenia chirurgicznego. Odnośnie do badań laboratoryjnych , przy podejrzeniu endometriozy zleca się oznaczenie miana markera CA-125. Ostateczne rozpoznanie stawiane jest jednak po wykonaniu laparoskopii, w której trakcie lekarz może dokładnie obejrzeć zmieniony narząd oraz pobrać wycinki do badania histopatologicznego.
Endometrioza – leczenie
W leczeniu endometriozy możemy zastosować metody farmakologiczne, czyli leki, metody chirurgiczne oraz łączone. Wybór odpowiedniej ścieżki leczenia uzależniony jest od stanu pacjentki, jej planów dotyczących ciąży, skuteczności i tolerancji terapii oraz jej kosztów.
Leki przepisywane w przebiegu endometriozy to przede wszystkim preparaty antykoncepcyjne, gestageny oraz leki zmniejszające wydzielanie gonadotropin. Celem takiego leczenia jest zahamowanie rozrostu endometrium w macicy oraz w ogniskach choroby. Ponadto istotna jest także farmakologiczna kontrola bólu wywołanego przez chorobę. W tym celu najczęściej stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne.
W leczeniu chirurgicznym możliwe są dwa scenariusze. Pierwszy to leczenie zachowawcze – chirurgiczne usuwanie ognisk choroby i zrostów celem poprawy płodności i przywrócenie prawidłowego funkcjonowania w obrębie miednicy. Drugi to leczenie radykalne stosowane w przypadkach, kiedy leczenie zachowawcze i farmakologiczne nie przynosi rezultatów. Wiąże się ono z usunięciem macicy z przydatkami lub bez nich, w zależności od sytuacji klinicznej.