Choroba autoimmunologiczna (inaczej autoimmunizacyjna) charakteryzuje się nieprawidłowym funkcjonowaniem układu immunologicznego. Uznaje on komórki własnego organizmu za obce i zaczyna je atakować. W wielu przypadkach przyczyny nie są znane. Przypuszcza się, że za nieprawidłową reakcją układu immunologicznego odpowiadają różne czynniki. Od uwarunkowań genetycznych przez infekcje po czynniki środowiskowe (np. niedobór witaminy D, narażenie na promieniowanie UV).
Czym jest choroba autoimmunologiczna?
Szacuje się, że choroba autoimmunologiczna to problem, który dotyczy około 3-5% populacji ogólnej. Częściej zmagają się z nim kobiety.
Na ten moment znanych jest 80 chorób autoimmunizacyjnych. Dzieli się je na:
układowe – dotyczą więcej niż jednego narządu wewnętrznego, a nawet całych układów. Jedną z najczęstszych tego typu chorób jest toczeń układowy. Poza tym do chorób autoimmunologicznych układowych należą m.in. wrzodziejące zapalenie jelit i pierwotna marskość wątroby.
Narządowo swoiste – ograniczają się do jednego narządu i przybierają zróżnicowane postacie. Przykładem jest cukrzyca typu 1, w której przebiegu dochodzi do niszczenia komórek trzustki przez własny układ immunologiczny. Oprócz cukrzycy typu 1 do chorób autoimmunologicznych narządowo swoistych zaliczają się m.in. niedokrwistość złośliwa, miastenia i choroba Addisona [1].
Przyczyny choroby autoimmunologicznej
Za rozwój choroby autoimmunologicznej odpowiada przede wszystkim zaburzenie mechanizmu autotolerancji. Chroni on komórki przed błędnym rozpoznaniem przez własny układ immunologiczny jako zagrożenie.
Jednak nie do końca wiadomo, jakie czynniki odpowiadają za nieprawidłowości w funkcjonowaniu mechanizmu autotolerancji. Przypuszcza się, że jedną z głównych przyczyn są czynniki genetyczne.
Zaobserwowano, że duże znaczenie mają także czynniki środowiskowe. Wymienia się wśród nich: długotrwały stres, palenie papierosów, otyłość, a także zażywanie wybranych leków. Jeszcze inną przyczyną mogą być infekcje [1].
Objawy choroby autoimmunologicznej
Na ten moment opisano 80 chorób autoimmunologicznych. Ich objawy są zróżnicowane, dlatego nie sposób opisać tu wszystkich. Jednak istnieją też pewne cechy wspólne związane z intensywnym procesem zapalnym. Zazwyczaj u osób z chorobą autoimmunologiczną występują:
bóle mięśni i stawów,
stan gorączkowy lub gorączka o niewielkim nasileniu,
przewlekłe uczucie zmęczenia,
zwiększona męczliwość,
wysypki na powierzchni skóry.
Obraz kliniczny zależy od tego, jaki narząd lub układ jest atakowany. Jeśli jest to ośrodkowy układ nerwowy, do powyższych objawów mogą dojść różne zaburzenia funkcji neurologicznych. Mogą być to: zaburzenia mowy, zaburzenia czucia i widzenia, problemy z koordynacją. Z kolei, gdy atakowany jest układ pokarmowy (np. w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna) pojawiają się zaburzenia wchłaniania i niedobory pokarmowe, biegunki, a także wzdęcia [1].
Leczenie choroby autoimmunologicznej
Diagnostyka choroby autoimmunologicznej jest złożona. Konieczne jest badanie podmiotowe i przedmiotowe. Dodatkowo lekarz może zlecić badania laboratoryjne (np. pełną morfologię krwi żylnej, oznaczenie stężenia białka C-reaktywnego).
Leczenie chorób autoimmunizacyjnych obejmuje leczenie farmakologiczne i niefarmakologiczne. Chorym podaje się m.in. leki immunosupresyjne, które zmniejszają nieprawidłową odpowiedź układu immunologicznego. Oprócz tego otrzymują oni leki zalecane w danej chorobie (np. insulinę w przypadku cukrzycy typu I lub hormony tarczycy, jeśli zdiagnozowana zostanie choroba Hashimoto) [1].
Ważną rolę odgrywa również leczenie niefarmakologiczne. W złagodzeniu niektórych dolegliwości pomagają zioła. W przypadku objawów ze strony układu pokarmowego można sięgnąć po ziołowe leki na trawienie (np. z korą dębu).
W niektórych przypadkach konieczna jest suplementacja. Biegunki i zaburzenia wchłaniania występujące w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna mogą być wskazaniem do przyjmowania suplementów diety z witaminami z grupy B (szczególnie B9 i B12), magnezem, cynkiem i wapniem [2].
Przypisy
[1] Szeblowska D., Hebzda A., Wojtuń S. Choroby autoimmunizacyjne w praktyce lekarskiej. Pediatr Med Rodz. 2011, 7(3): 218-222.
[2] https://www.akademiadietetyki.pl/dietetyka/dieta-chorego-na-chorobe-lesniowskiego-crohna/