Czym jest celiakia?
Celiakia jest długotrwałym zaburzeniem autoimmunologicznym dotykającym głównie jelita cienkiego, w którym u pacjentów rozwija się nietolerancja na gluten obecny w żywności, takiej jak pszenica, żyto i jęczmień. Do klasycznych objawów należą problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak przewlekła biegunka, wzdęcie brzucha, zaburzenia wchłaniania, utrata apetytu, a u dzieci zaburzenia prawidłowego wzrostu. Często zaczyna się w wieku od sześciu miesięcy do dwóch lat. Niecharakterystyczne objawy są częstsze, szczególnie u pacjentów starszych niż dwa lata. Mogą występować łagodne objawy żołądkowo-jelitowe, wiele objawów dotyczących dowolnej części ciała lub brak wyraźnych objawów.
Celiakia zwykle jest diagnozowana w dzieciństwie, może jednak rozwinąć się w każdym wieku. Jest związana z innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak między innymi cukrzyca typu 1 i zapalenie tarczycy typu Hashimoto.
Celiakia – przyczyny
Celiakia jest spowodowana reakcją na gluten, grupę różnych białek występujących w pszenicy i innych zbożach, takich jak jęczmień czy pszenica. Zwykle tolerowane są umiarkowane ilości owsa wolnego od zanieczyszczeń innymi zbożami zawierającymi gluten. Występuje u osób predysponowanych genetycznie. Po ekspozycji na gluten nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna może prowadzić do produkcji kilku różnych autoprzeciwciał, które mogą wpływać na wiele różnych narządów. W jelicie cienkim powoduje to reakcję zapalną i może powodować zgładzenie kosmków je wyściełających (zanik kosmków). Wpływa to na wchłanianie składników odżywczych, często prowadząc do anemii.
Objawy celiakii
Objawy celiakii mogą wahać się od łagodnych do ciężkich. Mogą się zmieniać w czasie i różnią się w zależności od osoby.
Niektórzy ludzie nie mają żadnych objawów lub doświadczają ich dopiero w późniejszym życiu. Pacjent może nie wiedzieć, że ma celiakię, dopóki nie rozwinie się niedobór składników odżywczych lub anemia.
Dzieci są bardziej podatne na wystąpienie objawów trawiennych niż dorośli. Objawy te obejmują:
ból brzucha
wzdęcia
gazy
przewlekłą biegunkę lub zaparcia
mdłości
wymioty
blady stolec o nieprzyjemnym zapachu
tłuszczowy stolec.
Inne objawy celiakii mogą obejmować:
utratę wagi
zmęczenie
depresję lub lęk
ból stawu
owrzodzenia jamy ustnej
wysypkę
uszkodzenie nerwów w kończynach zwane neuropatią obwodową, które może powodować mrowienie w nogach i stopach.
Osoby z celiakią mogą cierpieć na niedobory składników odżywczych, ponieważ uszkodzenie jelit stopniowo ogranicza wchłanianie składników odżywczych, takich jak witaminy B12, D i K. Z tego samego powodu może wystąpić niedokrwistość z niedoboru żelaza.
Oprócz niedożywienia celiakia może również powodować uszkodzenia jelita grubego i bardziej subtelne uszkodzenia innych narządów.
Celiakia u dzieci
Kiedy celiakia ogranicza lub uniemożliwia organizmowi dziecka wchłanianie składników odżywczych, może to prowadzić do problemów rozwojowych lub wzrostu, w tym do:
braku rozwoju u niemowląt
opóźnionego wzrostu i niskiego wzrostu
utraty wagi
uszkodzonego szkliwa zębów
zmiany nastroju, w tym niecierpliwości lub irytacji
późnego dojrzewania.
Wczesne przejście na dietę bezglutenową może zapobiec tym problemom. Uszkodzenia jelit mogą zacząć się goić w ciągu kilku tygodni od usunięcia glutenu z diety.
W miarę upływu czasu dzieci mogą doświadczać samoistnej remisji i pozostawać wolne od objawów celiakii do późnego wieku.
Diagnoza
Lekarz często może zdiagnozować celiakię, biorąc pod uwagę historię medyczną osoby i jej rodziny oraz zlecając badania, takie jak badania krwi, testy genetyczne i biopsje. Testy laboratoryjne sprawdzają także krew pod kątem obecności przeciwciał powszechnych u osób z celiakią.
Jeśli inne testy wskazują na celiakię, lekarz może wykonać biopsję jelita za pomocą endoskopu, aby pobrać próbki wyściółki jelita.
Celiakia może być trudna do zdiagnozowania, ponieważ łączy objawy z innymi schorzeniami, takimi jak:
zespół jelita drażliwego
choroba Leśniowskiego-Crohna jelita cienkiego
nietolerancja laktozy
nadwrażliwość na gluten bez celiakii
przerost bakterii w jelicie cienkim
niewydolność trzustki.
Leczenie celiakii
Większość ludzi uważa, że wyeliminowanie glutenu z diety znacznie łagodzi objawy i pozwala wyleczyć jelito i zredukować stan zapalny.
Osoby z celiakią mogą również odnieść korzyści z przyjmowania suplementów witaminowych i mineralnych w celu zapobiegania niedoborom lub ich usuwania.
Naukowcy nadal pracują nad terapiami lekowymi mającymi na celu zmniejszenie obciążenia związanego z życiem z celiakią i poprawę długoterminowych perspektyw.